P. VIRGILII MARONIS
Æ NEIDOS
LIBER I.
Lle ego, qui quondam gracili modulatus avenâ
Carmen ; ét egreffus fylvis, vicina coëgi
Ut quamvis avido parerent arva colono:
Gratum opus agricolis : at nunc horrentia Martis
Arma, virumque cano, Trojæ qui primus ab oris
Italiam, fato profugus, Lavinaque venit
Litora: multum ille et terris jactatus et alto,
Vi fuperum, fævæ memorem Junonis ob iram.
Multa quoque et bello paffus, dum conderet urbem,
Inferretque deos Latio: genus unde Latinum,
Albanique patres, atque altæ mania Romæ.
Mufa, mihi-caufas memora: quo numine læfo,
Quidve dolens regina deûm, tot volvere cafus
Infignem pietate virum, tot adire labores
Impulerit. tantæne animis cœleftibus iræ ?
Urbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni,
Carthago, Italiam contra, Tiberinaque longe
Oftia; dives opum, ftudiifque afperrima belli :
Quam Juno fertur terris magis omnibus unam
Pofthabitâ coluiffe Samo. heic illius arma,
Heic currus fuit: hoc regnum dea gentibus effe,
Si quà fata finant, jam tum tenditque fovetque.
Progeniem fed enim Trojano à fanguine duci
Andierat, Tyrias olim quæ verteret arces.
Hinc populum late regem belloque fuperbum,
Venturum excidio Libyæ: fic volvere Parcas.
Id metuens, veterifque memor Saturnia belli,
Prima quod ad Trojam pro caris gefferat Argis.
Necdum etiam caufæ irarum, fævique dolores
Exciderant animo. manet alta mente repôstum
Judicium Paridis, fpretæque injuria formæ,
Et genus invifum, et rapti Ganymedis honores.
His accenfa fuper, jactatos æquore toto
Troas, relliquias Danafìm atque immitis Achillei,
Arcebat longe Latio: multofque per annos
Errabant acti fatis maria omnia circum.
Tantæ molis erat Romanam condere gentem.
Vix è confpectu Siculæ telluris in altum
Vela dabant læti, et fpumas falis ære ruebant;
Cum Juno, æternum fervans fub pectore vulnus,
Hæc fecum: Mene incepto defiftere victam,
Nec poffe Italiâ Teucrorum avertere regem?
Quippe vetor fatis. Pallafne exurere claffem
Argivûm, atque ipfos potuit fubmergere ponto,
Unius ob noxam et furias Ajacis Oïlei?
Ipfa, Jovis rapidum jaculata è nubibus ignem,
Disjecitque rates, evertitque æquora ventis:
Illum expirantem transfixo pectore flammas
Turbine corripuit, fcopuloque infixit acuto.
Aft ego, quæ Divûm incedo regina, Jovifque
Et foror et conjux unâ cum gente tot annos
Bella gero: et quifquam numen Junonis adoret
Præterea, aut fupplex aris imponat honorem?
Talia flammato fecum dea corde volutans,
Nimborum in patriam, loca fœta furentibus Auftris, 55
Eoliam venit. heic vafto rex Æolus antro
Luctantes ventos, tempeftatefque fonoras
Imperio premit, ac vinclis et carcere frænat.
Illi indignantes magno cum murmure montis
Circum clauftra fremunt. celfa fedet Æolus arce,
Sceptra tenens: mollitque animos, et temperat iras.
Ni faciat, maria ac terras cœlumque profundum
Quippe ferant rapidi fecum, verrantque per auras.
Sed pater omnipotens fpeluncis abdidit atris,
Hoc metuens: molemque et montes infuper altos
Impofuit: regemque dedit, qui fœdere certo
Et premere, et laxas fciret dare juffus habenas.
Ad quem tum Juno fupplex his vocibus ufa eft:
Eole, (namque tibi Divum pater atque hominum rex
Et mulcere dedit fluctus ; et tollere vento:)
Gens inimica mihi Tyrrhenum navigat æquor,
Ilium in Italiam portans, victofque Penates.
Incute vim ventis, fubmerfafque obrue puppes:
Aut age diverías, et disjice corpora ponto.
Sunt mihi bis feptem præftanti corpore Nymphæ :
Quarum, quæ formâ pulcherrima, Deropeiam
Connubio jungam ftabili, propriamque dicabo :
Omnes ut tecum meritis pro talibus annos
Exigat, et pulchrâ faciat te prole parentem.
Æolus hæc contra: Tuus, ò regina, quid optes,
Explorare labor: mihi juffa capeffere fas eft.
Tu mihi quodcunque hoc regni, tu fceptra, Jovemque
Concilias : tu das epulis accumbere Divûm,
Nimborumque facis tempeftatumque potentem.
Hæc ubi dicta, cavum converfâ cufpide montem
Impulit in latus: ac venti, velut agmine facto,
Quà data porta, ruunt, et terras turbine perflant.
Incubuere mari, totumque à fedibus imis
Unà Eurufque Notufque ruunt, creberque procellis
Africus: et vastos volvunt ad litora fluctus.
Infequitur clamorque virûm, stridorque rudentum.
Eripiunt fubitò nubes cœlumque, diemque,
Teucrorum ex oculis: ponto nox incubat atra.
Intonuere poli, et crebris micat ignibus æther:
Præfentemque viris intentant omnia mortem.
Extemplò Æneæ folvuntur frigore membra:
Ingemit, et duplices tendens ad fidera palmas,
Talia voce refert ; ô terque quaterque beati,
Queis ante ora patrum, Trojæ fub mænibus altis,
Contigit oppetere ! & Danaûm fortiffime gentis
Tydide, mene Iliacis occumbere campis
Non potuiffe? tuâque animam hanc effundere dextrâ ?
Sævus ubi acidæ telo jacet Hector, ubi ingens
Sarpedon : ubi tot Simoï's correpta fub undis
Scuta virum, galeafque et fortia corpora volvit.
Talia jactanti ftridens Aquilone procella
Velum adverfa ferit, fluctufque ad fidera tollit.
Franguntur remi: tum prora avertit, et undis
Dat latus: infequitur cumulo præruptus aquæ mons.
Hi fummo in fluctu pendent, his unda dehifcens
Terram inter fluctus aperit: furit æftus arenis.
Tres Notus abreptas in faxa latentia torquet;
Saxa vocant Itali, mediis quæ in fluctibus Aras,
Dorfum immane mari fummo. tres Eurus ab alto
In brevia et fyrtes urget, miferabile visu;
Illiditque vadis, atque aggere cingit arena.
Unam quæ Lycios fidumque vehebat Orontem,
Ipfius ante oculos ingens à vertice pontus
In puppim ferit: excutitur pronufque magifter
Volvitur in caput: aft illam ter fluctus ibidem
Torquet agens circum, et rapidus vorat æquore vortex.
Apparent rari nantes in gurgite vasto,
Arma virum, tabulæque, et Troïa gaza per undas.
Jam validam Ilionei navem, jam fortis Achatæ,
Et quâ vectus Abas, et quâ grandævus Alethes,
Vicit hyems: laxis laterum compagibus omnes
Accipiunt inimicum imbrem, rimifque fatifcunt.
Interea magno mifceri murmure pontum,
Emiffamque hyemem fenfit Neptunus, et imis
Stagna refufa vadis: graviter commotus, et alto
Profpiciens, fummâ placidum caput extulit undâ.
Disjecam Æneæ toto videt æquore claffem,
Fluctibus oppreffos Troas, cœlique ruinâ.
Nec latuere doli fratrem Junonis, et iræ:
Euram ad fe Zephyrumque vocat: dehinc talia fatur;
Tantane vos generis tenuit fiducia veftri ?
Jam cœlum terramque, meo fine numine, venti,
Mifcere, et tantas audetis tollere moles?
Quos ego. fed motos præftat compoftere fluctus.
Poft mihi non fimili pœnâ commiffa luetis.
Maturate fugam, regique hæc dicite veftro:
Non illi imperium pelagi, fævumque tridentem,
Sed mihi forte datum: tenet ille immania faxa,
Veftras, Eure, domos : illâ fe jacket in aulâ
Eolus, et claufo ventorum carcere regnet.
Sic ait, et dicto citius tumida æquora placat,
Collectafque fugat nubes, folemque reducit.
Cymothoë fimul, et Triton adnixus, a cuto
Detrudunt naves fcopulo: levat ipfe tridenti;
Et vaftas aperit fyrtes, et temperat æquor,
Atque rotis fummas levibus perlabit ur undas.
Ac veluti magno in populo cum fæpe coorta eft
Seditio, fævitque animis ignobile vulgus ;
Jamque faces et faxa volant, furor arma miniftrat:
Tum, pietate gravem ac meritis fi fortè virum quem rss
Confpexere, filent, arrectifque auribus adftant:
Ille regit dictis animos, et pectora mulcer.
Sic cunctus pelagi cecidit fragor: æquora poftquam
Profpiciens genitor, cœloque invectus aperto,
Flectit equos, curruque volans dat lora fecundo.
Defeffi Æneadæ, quæ proxima, litora curfu
Contendunt petere, et Libyæ vertuntur ad oras.
Eft in feceffu longo locus: infula portum
Efficit objectu laterum ; quibus omnis ab alto
Frangitur, inque finus fcindit fefe unda reductos.
Hinc atque hinc vaftæ rupes, geminique minantur
In cœlum fcopuli: quorum fub vertice latè
Æquora tuta filent: tum fylvis fcena corufcis
Defuper, horrentique atrum nemus imminer umbrâ.
Fronte fub adverfà fcopulis pendentibus antrum:
|