Primus equum phaleris insignem victor habeto;
Alter Amazoniam pharetram plenamque sagittis
Threiciis, lato quam circumplectitur auro
Balteus, et tereti subnectit fibula gemma;
Tertius Argolica hac galea contentus abito.

Hæc ubi dicta, locum capiunt, signoque repente
Corripiunt spatia audito, limenque relinquunt,
Effusi nimbo similes; simul ultima signant.
Primus abit, longeque ante omnia corpora Nisus
Emicat, et ventis et fulminis ocyor alis.
Proximus huic, longo sed proximus intervallo,
Insequitur Salius: spatio post deinde relicto
Tertius Euryalus.

310

315

320

tur pallida olea circa caput. Primus victor habeat equum decoratum phaleris. Secundus pharetram Amazoniam, et repletam sagittis Thraciis; quam latus balteus ex auro circumambit, et fibula nectit gemma tereti. Tertius abeat contentus hac casside Argolica. Postquam hæc dicta sunt, sumunt locum: et audito signo statim aggrediuntur curriculum: et relinquunt limen elapsi, similes nimbo: simul attendunt ad terminum. Primus currit Ñisus, et exilit longe ante omnes socios, velocior et ventis et alis fulminis. Proximus ab eo, sed post longum intervallum proximus, sequitur Salius. Tum spatio post Salium relicto Euryalus tertius.

tuntur Rufinian, et Serv. ap. Burm. nectantur Goth. tert. nectetur Goth. sec.-310. equam Medic. a m. pr.-312. Thraiciis, Traicis, male al. est @pnikios. qua alter Menag. circumplectitur, quod Mediceus, bini Moret. et Ven. binique Goth. cum Erf. a pr. m. firmant, illustrat Heins. Major pars et omnes Pieriani tuentur vulgg. circumamplectitur.-315. accipiunt duo Burm. spatio Gud. a m. pr., ut et in proletaria editione Gottingæ excusa expressum video.317. Et fusi Medic. nimbi alter Hamb.-320. huic longe, sed Wall.-321. sp. est deinde Goth. tert. inde duo Burmann.-322. Deest hemistichium Goth. tert.

NOTE

310 Phaleris] Phalera, equorum ornamenta, præsertim in capite, rà páλapa, quod est a páw luceo: harnachure, caparasson. Æn. vII. 278.

311 Amazoniam pharetram, &c.] Qualem ferebant Amazones, quas in Thracia proprie dicta aliqui veterum collocabant. De vera earum sede dicemus En. xI. 659. De Amazonum nomine, Æn. 1. 494. De Thracia, Æn. ii. 14. 313 Tereti]

316 Limen] Lineam aliquam deQuæ rotunda, et in scriptam in campo, quæ carceres et ostia circi suppleret: supra, 288. De 314 Argolica galea] Vel quam Ar- alis fulmini appingi solitis, Æn. 11. 649.

longum porrecta est.

Euryalumque Helymus sequitur: quo deinde sub ipso
Ecce volat, calcemque terit jam calce Diores,
Incumbens humero: spatia et si plura supersint,
Transeat elapsus prior, ambiguumve relinquat.
Jamque fere spatio extremo, fessique, sub ipsam
Finem adventabant: levi cum sanguine Nisus
Labitur infelix; cæsis ut forte juvencis
Fusus humum viridesque super madefecerat herbas.
Hic juvenis jam victor ovans vestigia presso
Haud tenuit titubata solo; sed pronus in ipso
Concidit immundoque fimo sacroque cruore.
Non tamen Euryali, non ille oblitus amorum :

325

330

Helymusque sequitur Euryalum. Deinde juxta hunc ipsum stutim currit Diores, et jam fricat ejus calcem calce, imminens alteri ejus humero: et si longius restaret spatium, præteriret eum elapsus prior, aut relinqueret dubium. Jamque pane in ultimo curriculo positi, et fatigati accedebant ad ipsum terminum: cum miser Nisus cadit humido in sanguine, quippe mactatis juvencis, forte sanguis superfusus madefecerat terram et virides herbas. Illic juvenis, jam exultans, ut victor, non firmavit pedem compressa terra vacillantem: sed pronus cecidit in ipsum fimumque obscenum sanguinemque sacrum. Non tamen ille oblitus est Euryali, neque amo

-323. Euryalum sequitur Helymus Erf., non male. quem Parrhas. quod Medic. qui tert. Rottend. a m. sec. Sed est : sub quo ipso volat h. e. ei subvolat, eum subit, succedit.-324. Ipse volat ap. Diomedem Grammat.-325. humeris pars codd., sed et singularis minus vulgaris, et alteri tantum humero imminebat.-326. ambiguumque Heins. consensu librorum recepit, quod et pars Pierianorum habebat; ratio tamen ac res respuit. Nam, si transiisset socium, res non ambigua jam fuisset, uter prior esset. Verius alii editi et scripti: ambiguumve: ductum enim est ex v. 382 Iliad. Y. Kal vú kev † wapéλaoo' † àμφήριστον ἔθηκεν (sc. αὐτὸν, non πρᾶγμα, quod vulgare esset, et Virgilii imitatione refellitur; ambiguum sc. socium reliquisset). Est alter locus similis 1. c. v. 526. 527, sed ejus sententia minus accommodata est nostro poëtæ. relinquit Zulich.—327. ipsam tuentur Pier. et Heins. e codd. cf. ad lib. 11, 145, ipsum Medic. a m. sec., tres alii et Goth. unus. Sed ea vulgarior est ratio.328. leni et tum aberrat.-330. humi duo Pier. et alii recentiores.-333. crassoque Parrh., male ex v. 469.-334. amorum est Witt. et sic plerique Pier. NOTE

324 Calcem terit jam calce] Arguitur hic a quibusdam Virgilius: quod calcem præcurrentis, insequentis calce tritam dixerit; cum teri non possit ab insequente nisi summis pedum articulis. Temere: neque enim Diores Helymum æqua directaque linea insequebatur, alioqui nunquam ipsum anteire potuisset; at paulum ad

latus: ita ut pene incumberet, non ejus humeris, sed alteri tantum humero; et pedes utriusque secundum latera se interdum stringerent, atque ita calcem calce tererent.

329 Casis juvencis] Ad sacrificia Anchisa persolvenda.

332 Titubata] Passive, cum titubo neutram vim vulgo habeat. Et hic

Nam sese opposuit Salio per lubrica surgens;
Ille autem spissa jacuit revolutus arena.
Emicat Euryalus, et munere victor amici
Prima tenet, plausuque volat fremituque secundo.
Post Helymus subit, et nunc tertia palma Diores.
Hic totum caveæ consessum ingentis, et ora
Prima patrum, magnis Salius clamoribus implet,
Ereptumque dolo reddi sibi poscit honorem.
Tutatur favor Euryalum, lacrymæque decoræ,
Gratior et pulchro veniens in corpore virtus.
Adjuvat, et magna proclamat voce Diores,
Qui subiit palmæ, frustraque ad præmia venit
Ultima, si primi Salio redduntur honores.

335

340

345

ris: nam surgens in lubrico loco opposuit se Salio; ille autem jacuit supinus in densa arena. Exilit Euryalus, et victor beneficio amici occupat primum locum, volatque plausu et acclamatione favente. Postea succedit Helymus, et mox Diores tertius victor. Tunc Salius implet magnis clamoribus cœtum omnem sedentem in magno theatro, et conspectum primorum procerum: et postulat sibi restitui gloriam fraude ereptam. Favor et decens Aletus, et virtus gratior apparens in formoso corpore, protegit Euryalum. Juvat eum, et magna voce clamat Diores: qui successit tertius victoria; et frustra accessit ad ultimum præmium, si prima gloria restitui

Alii amoris. at vid. Notam.-335. Et sese ap. Serv. objecit Parrhas.-336. tenui jacuit Servius legit, et sic pr. Rottend. a m. sec. et Regius pro glossa, quam forte aliquis decori male providus intulerat. resolutus Ven. resupinus alter Voss.-337. munera alter Menag. amico Medic. a m. pr., quod Heins. astruere laborat.-339. et tunc aliquot Burm, subiit et t. Parrhas.-340. consensum et concessum multi Pier. Heins. et nostri. vid. sup. v. 290.— 344. Plerique codd. post virtus Adjuvat distinguunt, quomodo et Nonius agnoscit; sed male. vid. Heins, Gratior est Seneca Ep. 66 et passim alii, ut sententiæ locum teneat. G. et populo v. Witt. veniens e corpore Seneca 1. c., et sic passim versus laudatur. pectore Bigot. Exc. Burm. et a m. pr. Erf.346. palma subiit Dorvill. pugnare subiit Parrhas.-347. redduntur Heins. prætulit, ex codicum parte, et ex Pierii emendatioribus. Vulgo reddantur,

NOTE

Nisi casus est expressus ex Homero,
Iliad. XXIII. 774. ut jam notavimus,

291.

339 Nunc tertia palma Diores] Palmam hic, non solum pro victoria, sed pro ipso victore usurpat: ut Ge. 1. 59. palmas equarum, pro victricibus inter equas. Porro quia Diores quintum duntaxat ordinem obtinebat; nec nisi casu Nisi, et fraude Salio facta, tertium in locum provectus est: ideo

dixit, nunc: nunc, inquam, primis duobus casu ac fraude sublatis. De cavea, parte circi, supra, 288.

340 Ora Prima patrum] Seniores ac judices, quorum in conspectu atqué ante ora vociferatur.

344 Veniens in corpore virtus] Apparens, crescens; melius, existens; nam venio significat sæpe sum, existo: Ge. 1. 29. An Deus immensi venias maris.'

Tum pater Æneas, Vestra, inquit, munera vobis

Certa manent, pueri; et palmam movet ordine nemo :
Me liceat casus miserari insontis amici.

350

Sic fatus, tergum Gætuli immane leonis
Dat Salio, villis onerosum atque unguibus aureis.
Hic Nisus, Si tanta, inquit, sunt præmia victis,
Et te lapsorum miseret; quæ munera Niso
Digna dabis? primam merui qui laude coronam;
Ni me, quæ Salium, fortuna inimica tulisset.
Et simul his dictis faciem ostentabat, et udo
Turpia membra fimo. Risit pater optimus olli,
Et clypeum efferri jussit, Didymaonis artes,
Neptuni sacro Danais de poste refixum.

355

360

tur Salio. Tunc pater Æneas: Vestra præmia vobis stant certa, o juvenes, et nemo mutabit ordine victoriam. Liceat me misereri casus amici insontis. Sic locutus, dat Salio magnam pellem Gatuli leonis, gravem villis et auratam unguibus. Tunc Nisus ait: Si tanta munera dantur victis, et te miseret eorum qui ceciderunt; quæ dabis digna dona mihi Niso, qui meruissem virtute primam coronam ; nisi adversa eadem fortuna, quæ obstitit Salio, mihi quoque obstitisset? Ac simul hæc dicendo ostendebat vultum, et membra fœdata humido fimo. Pater optimus Æneas arrisit illi: et imperavit clypeum afferri, opus Didymaonis, ereptum a Græcis e portis Neptuno dicatis. Donat egregium juvenem hoc insigni præmio. Deinde

quod tamen et Romanus et Medic. habent, nam in hoc u a recenti manu superscriptum. Nil refert; hoc tamen malim : nam epica dignitas respuit illos subjunctivos.-348. Cum pr. Moret. pius E. Ven. et Goth. pr.-349. Certa movent Wall. p. vovet tert. Rottend. a m. pr.-350. Mi Goth. pr. casus Heins. revocavit, cum nullus codex casum, quod vulgg. edd. obsidet et vulga rius est, exhibeat, si primum ex Gothanis excipias cum Dorvill. misereri etiam nonnulli, inter quos Rom. Omnino casus miserari plenius sonat.354. quæ præmia Medic. Moret. sec. et Colot., ex versu antec.-355. meruit duo ap. Burm., perpetuo fere lapsu in simili verborum positu.-356. et S. nonnullæ edd. et codd.-357. ostendebat nonnulli ap. Burm. et Goth. sec. monstrabat Moret. sec.-358. illi Medic. a m. pr. Quodnam aurium judicium in hoc secutus sit, vel post Quintil. locum vIII, 3. 25, nos latet.-359. offerri aliquot Pier. et duo Burm. afferri ed. Genev. ferri Leid., perperam. Didamonis, Didamaonis, Didiomonis, et apud Pier. Didumæonis, apud Benedic

NOTE

351 Gætuli leonis, &c.] Africa tota leonibus, ferisque aliis infesta: inprimis Gatulia ejus pars, de qua Æn. IV. 40. Pellis autem hujus ungues ad splendorem deaurati fuerant: unguibus aureis.'

353 Si tanta, &c.] Vis Nisi verborum hæc est: Ego et Salius ambo

cecidimus: at ego primus, hic secundus ad metam subibat: si ergo hic donatus munere, cur ego indonatus?

359 Didymaonis] Fictum est nomen, et insiguem artificem hic notat.

360 Neptuni sacro, &c.] Censet Donatus, hunc clypeum, ex aliquo in Græcia Neptuni templo erutum ab

Hoc juvenem egregium præstanti munere donat.
Post, ubi confecti cursus, et dona peregit :
Nunc, si cui virtus, animusque in pectore præsens,
Adsit, et evinctis attollat brachia palmis.
Sic ait, et geminum pugnæ proponit honorem :
Victori velatum auro vittisque juvencum;
Ensem, atque insignem galeam, solatia victo.
Nec mora; continuo vastis cum viribus effert
Ora Dares, magnoque virum se murmure tollit;

365

postquam absoluti sunt cursus, et perfecit remunerationem: Nunc, ait, si virtus est alicui, et animus præsens in pectore; accedat, et erigat brachia ligatis manibus. Sic dixit, et proponit geminum præmium certaminis: victori juvencum tectum auro et taniis; victo gladium et pulchram cassidem, ad solatium. Nec mora est: statim Dares erigit vultum immani cum robore, et attollit se magno cum fremitu homi

tum Pal. Didymæonis, corruptela; nam est Advμdovos. arte tres Burm. artem Romanus, et ap. Burm. Dorvill., sed exquisitius plurali numero artes: H. e. opus.-363. Huc si cod. Ge. Fabric. animisque Sprot. Post præsens interpungendum ex Burmanni quoque sententia. Si tamen jungas: præsens Adsit, ut si sit optantis, utinam : nec id importune fieri videtur, jejune tamen. -365. præponit aliquot ap. Burm., male.-368. cum erasum in Dorvill. affert Hugen. offert Oudart. Vide modo v. 359. Sed ora, se, effert, ingens viri corpus melius declarat; ut mox se tollit.—369. se munere ț. bini Goth.

NOTE

ipso Ænea, cum per Græcas insulas atque urbes navigaret: quemadmo dùm clypeum alium postibus Actiaci Apollinis fixerat, Æn. III. 288. atque ita ad contemtum Græcorum illic fixum, hic refixum clypeum fuisse. Sed non decuit pium Æneam in spoliandis Deorum templis sacrilegium admittére. Quare Servium libentius audio: qui putat cetera inter munera, quæ Helenus Æneæ ex Epiro solventi dederat, Æn, III. 464. hunc fuisse clypeum, olim a Pyrrho refixum e Neptunii templi postibus, in excidio Troja. De Neptuno, Æn. 1. 129. De postibus, parte januæ, Æn. 11. 442. De Danais, Æn. 1. 34.

362 Post, ubi, &c.] III. LUDUS. Pugilatus, sive cestuum certamen. Expressus ex Homero Iliad. XXIII. 653. ubi contendunt inter se Epeus et EuDelph. et Var. Clas.

ryalus: sed vix ullo eventu memora bili: unde Virgilius Homero plane hic superior est. Epeum sibi nimium confidentem imitatur Virgilii Dares, Euryalum Entellus senex. De pugi, latu, infra 401.

Virg.

366 Velatum auro vittisque juvencum] Boves cornibus deauratis vittisque ac tæniis insignes erant, et cum statuebantur mactandi ad aras, et sæpe cum in præmium dabantur. De primo more, Æn. 1x. 627. 'Et statuam ante aras aurata fronte juvencum.' De altero, Livius 1. vII. 37. ' Consul advocata concione P. Decii cumulatas nová virtute laudes peragit: et præter militaria alia dona, aurea corona eum et centum bobus, eximioque uno albo, opimo, auratis cornibus, donat.'

3 B