Vix illam famuli Phegeus Sagarisque ferebant
Multiplicem, connixi humeris: indutus at olim
Demoleos cursu palantes Troas agebat.
Tertia dona facit geminos ex ære lebetas;
Cymbiaque argento perfecta atque aspera signis.
Jamque adeo donati omnes, opibusque superbi,
Puniceis ibant evincti tempora tænis:
Cum sævo e scopulo multa vix arte revulsus,
Amissis remis, atque ordine debilis uno,

Irrisam sine honore ratem Sergestus agebat.

Qualis sæpe viæ deprensus in aggere serpens,

Ærea quem obliquum rota transiit; aut gravis ictu
Seminecem liquit saxo lacerumque viator;

265

270

275

Trojam. Vix ministri Phegeus et Sagaris obnixi humeris portabant illam multiplici textu densam; Demoleus autem illa olim armatus agitabat fuga Trojanos vagos. Tertia præmia dat Gyæ, duos lebetus ex are, et pocula conflata argento atque scabra figuris. Jamque adeo omnes remunerati, et gloriantes opibus, incedebant coronati rubris vittis circa caput: cum Sergestus multo labore vix extractus e scopulo, remis amissis, et spoliatus uno remorum ordine, provehebat navem irrisam sine gloria. Qualis sæpe interceptus in eminentia viæ anguis, quem rota ærea obliquum trajecit, vel quem viator graviter feriens reliquit semimortuum et laceratum

tate firmavit Heinsius.-263. Mox illam Hamb. alter. Phygeus, Flegeus. Sagiris, Sacaris aberrant. Sed est onyeùs, Záyapıs.-265. Demoleos Burm. prætulit codicum et Quintiliani VIII, 4, 24 auctoritate, grati soni causa; vnlgo Demoleus, ex Anuóλews, pro Anuóλaos. pallentes Oudart. cum Goth. sec.266. lebetes duo Burm.-269. et vincti Hamb. pr. evictis Gud. tenis plerique Pier. et tres Goth., hinc tegnis, temis, thenis, theniis aberratum. In Zulich. superser. galeis. Vratisl. ramis. Hngen. remis, et a m. sec. ramis. unus Pierii vittis, omnia ex interpolatione.-270. e abest ab aliquot Burm. ex sc. Rom. et Witt. revulsam Rom. et Oblongus Pierii et duo Burm., sed alienum hoc; nam sequitur, debilis.--272. inrisam jam Pierius e codd. induxit in contextum. Alii, illisam vel inlisam ex v. 206, quam lectionem etiam Pompon. Sab. interpretatur. habebat Menag. Sed inrisam et agebat codd. et Donatus ad Terent. Andr. iv, 2 agnoscunt. vid. Burm.—273. sæpe Heinsium a sæpes duxisse Burmannus narrat. sæpe frequens poëtis est in comparatione: et Gr. poëtis roλλά. depressus multi etiam hic, ut plerumque alias. ab aggere Serv. apud Burmannum.-274. Ænea duo cum Servio apud Burmann. transit Sprot. transiit rota Dorvill.-275. saxi, ut ab ictu pendeat, pr. Moret. quo

NOTÆ

269 Puniceis tænis] Vittis laneis, seu lemniscis e laurea corona pendentibus, quæ coronæ lemniscatæ dicebantur. Tanis, per contractionem, pro taniis. De puniceo sive rubicun

do et roseo colore, Ecl. v. 17.

273 Viæ in aggere] Agger, viæ publicæ pars media, eminentior et lapidibus strata atque exaggerata, ut pluviæ defluant.

Nequicquam longos fugiens dat corpore tortus,
Parte ferox, ardensque oculis, et sibila colla
Arduus attollens; pars vulnere clauda retentat
Nexantem nodis, seque in sua membra plicantem.
Tali remigio navis se tarda movebat;

Vela facit tamen, et velis subit ostia plenis.
Sergestum Æneas promisso munere donat,
Servatam ob navem lætus sociosque reductos.

280

saxo: frustra fugiens movet corpore longos flexus; parte sui ferox, et micans oculis, et sublimis erigens colla sibilantia; pars debilis vulnere retardat eum torquentem nodos, et involventem se in sua membra. Navis tarda movebat se talibus remis: tamen velis utitur, et intrat portum velis tumentibus. Æneas, gaudens propter navem et socios reductos, donat Sergestum promisso præmio. Datur illi serva, haud in

vulgarioris usus structura prodit: seminecem ictu gravis saxi. linquit duo Burm. saxo liquit Wall.-276. N. fugiens longos dat pectore Goth. tert. dat c. tractus Oudart.—277. pars sibila Rom., male. collo ex collom Rottend. tert. -278. Arduos Rom. v. Pier. v. tarda Ven. vulnera clausa Gud. a m. pr. retorquet pr. Hamb. 279. Nexantem nodos vulgg. edd. habent, pars codd. Pier. et recentiores Venetus Heinsii et Dorvill., haud dubie ab indocto interpolatore. Nixantem nodis verbo Lucretiano alii iique veterrimi Medic. a m. pr. (nam emendatum in nitentem; et hoc interpretatur Pompon. Sab., quem vide) Gud. e simili exemplo descriptus, et Mentel. pr. cum parte codd. Pier., inter quos Romanus fuisse videtur, ut sit quasi subnixus nodis suis serpens: sic erit eadem exquisitior ratio, quam deprehendimus v. c. in illo: mentum crinemque Mæonia mitra subnixus Iv, 216. 217, ubi idem, qui subnexus est, doctius dicitur subnixus. Tandem legitur: Nexantem nodis h. e. nexantem se in nodos, docte et rei convenienter, sed in paucissimis libris; Mediceum suum laudat Pierius. Heinsius tantum de nodis affirmat, de altero silet; sed firmant lectionem Grammatici, Priscianus et Eutyches. Itaque relinquamus lectionem, quæ et ipsa poëta digna est; teneamusque illud: quoties nihil potest ita definiri, ut in alterutram partem probabilitas major in sensus incurrat, nec mutandæ lectioni vulgatæ locum et causam, nec mutationis fructum et utilitatem esse; contra vero lectoribus, inprimis elegantioribus, qui criticam subtilitatem non curant, molestias creari; inprimis si tibi constare, et in paribus causis parem rationem sequi velis: tum enim innumera erunt mutanda, cum modo casus, modo genius sermonis, inprimis poëtici, modo aberratio, binas trinasve lectiones suppeditet, quarum nulla aut sperni possit aut destituta sit auctoritate: quod itaque ego substituo, eodem jure mutabit alter.-280. sic tarda Franc. tarda ferebat Gud. a m. pr. et Bigot. v. lib. 111, 268.-281. Ordo verborum secundum Pier. et Heins. codd. Alii plenis s. o. velis. Ven. velis subit ostia portus, ex glossa. Jac. Bryant versum deletum malit; nam partim repugnare dicta superioribus, partim vela velis parum placere, partim jugulari comparationem appositam. Sane hæc v. 280 jam erat absoluta; et ratio erat reddenda, qua arte vel fortuna, detersis remis, tamen in portum se recipere potuerit navigium; factum id esse vento suborto secundo, quem velis exceperant. Videndum est, an in his aliquid sit, quod rei nauticæ haud satis conveniat.-282. permisso Hugen. p. donat honore Dorvill.-283. navim aliquot Pier. et pr. Moret. cum Erf., sed vid. Pier. s. que receptos Sprot., ut

se

Olli serva datur, operum haud ignara Minervæ,
Cressa genus Pholoë, geminique sub ubere nati.

Hoc pius Æneas misso certamine tendit
Gramineum in campum, quem collibus undique curvis
Cingebant sylvæ: mediaque in valle theatri

scia artis Minerva, Cressa secundum genus, nomine Pholoë, et bini filii ad ejus ubera. Pius Æneas dimisso hoc ludo, procedit in campum virentem: quem sylvæ in collibus curvatis positæ claudebant undequaque; et in ima valle erat circuitus

lib. 1, 587.-284. s. operum datur haut nonnulli Pier., ex interpolatione indocta, metri causa.-285. Thressa Schol. Horatii Cruqu. ad III Od. 9, quod defendit Burmannus, hactenus non male, quod Thraciæ commercia cum Trojanis intercessere. At in Pholoë argutatur. Enimvero ex Lib. III, 131 sqq. facile memineris, Trojanos in Creta insula plus quam annuum spatium exegisse, non minus igitur Cressa locum habet: quorsum igitur mutamus quod rationem habet? Cresa scribitur et h. 1. more antiquo, ut alibi dictum; est tamen etiam Kpoσa. sub ubera Rom. et Gud., minus bene: etsi ferri potest.→ NOTE

Circus erat, quo se multis cum millibus heros
Consessu medium tulit exstructoque resedit.
Hic, qui forte velint rapido contendere cursu,
Invitat pretiis animos, et præmia ponit.
Undique conveniunt Teucri, mixtique Sicani;
Nisus et Euryalus primi:

Euryalus forma insignis viridique juventa,
Nisus amore pio pueri; quos deinde secutus
Regius egregia Priami de stirpe Diores;

Hunc Salius, simul et Patron: quorum alter Acarnan,
Alter ab Arcadio Tegeææ sanguine gentis;

290

295

theatri: quo heros intulit se medium inter multa millia, et composito in cœtu resedit. Illic invitat valore præmiorum animos, qui forte velint certare cursu, et statuit præmia. Undique congregantur Trojani, et Sicani cum iis mixti: primi Nisus et Euryalus. Euryalus insignis pulchritudine, et robusta juventute; Nisus, honesto amore pueri: quos deinde sequitur Diores regius juvenis e præclara stirpe Priami. Hunc sequuntur simul Salius et Patron: quorum alter est Acarnan; alter ex Ar

290. Conscessu, concessu, consensu, aberrant nonnulli hic et inf. v. 340 et 577. in medium duo Burm.-291. Huc pr. Moret. a m. sec., et Hac Hugen. itidem a m. sec. velit ed. Ven.-292. ponunt Goth. pr. Putes leniora fuisse: invitat pretiis, animis et præmia ponit. Sed in vulgato oratio habet gravitatem epicam: qui forte velint, si qui, invitat pretiis eos, pro hoc: animos eorum, et nude nunc, animos.-293. concurrunt Leid. Sicani prima nunc correpta, ut et alibi; contra quam Sicania 1, 561. VIII, 416. 111, 692. Jam monitum ad lib. 1, 347. Unde etiam apud Silium factum:-gens Sicăna votis.—296. quem Gud. a m. pr. et quos duo Burm.-297. Driones Goth. pr.-298. alius Ŕom. et Mentel. pr. a m. pr. quorum unus Dorvill. Acarna tres Burm. recentes. Acharnia Witt. Acharnem Goth. tert.—299. ab Arcadia multi codd., et edd., quod mi

NOTE

rum statuæ, delubra etiam et sacraria disposita ad ornatum. VIII. Cursus a carceribus incipiebat, secundum latus dexterum circi; ita ut metæ ultimæ ad sinistram curruum sitæ essent. Ad eas qui pervenerant, circuibant eas septies, in sinistram interioremque partem deflectendo : inde per sinistrum circi latus redibant ad metas Murcias, carceribus propiores, ubi e curru descendebant. De factionibus aurigarum, et missibus, Ge. III. 18.

291 Hic, qui forte velint, &c.] II. Ludus. Pedestris cursus. Imitatur Homerum Virgilius, qui Iliad. xxIII.

740. tres inducit cursores apud Patrocli tumulum, Ajacem Oilei, Ulyssem, et Antilochum: et Ajacem quidem Minervæ dolo fingit bovino in fimo lapsum esse: id unum ex eo mutuatus est Virgilius, reliqua longo intervallo superavit.

292 Pretiis.... præmia] Diversa sunt: præmia, munera ipsa; pretia, valor, dignitasque præmiorum. De Teucris, Æn. 1. 239. De Sicanis, Æn. III. 687. De Niso et Euryalo, Æn. IX. 176. De Priamo, Æn. III. 476.

298 Acarnan] Salius, ex Acarnania, Epiri parte, de qua Æn. III. 292.

299 Arcadio Tegeææ, &c.] Patron,

Tum duo Trinacrii juvenes, Helymus Panopesque,

300

Assueti sylvis, comites senioris Acesta;

Multi præterea, quos fama obscura recondit.
Æneas quibus in mediis sic deinde locutus:

Accipite hæc animis, lætasque advertite mentes.
Nemo ex hoc numero mihi non donatus abibit.

305

Gnosia bina dabo levato lucida ferro

Spicula cœlatamque argento ferre bipennem:

Omnibus hic erit unus honos. Tres præmia primi
Accipient, flavaque caput nectentur oliva:

cadia, e sanguine Tegeai populi. Postea duo juvenes Siculi, Helymus et Panopes, assueti sylvis, comites senis Acesta. Insuper multi quos fama obscura celat. Quos inter medios Æneas deinde ita locutus est: Percipite hæc animo et huc applicate latas mentės. Nullus ex hoc numero recedet non remuneratus a me. Dabo repor tanda duo tela Gnosia rutilantia levigato ferro, et securim tectam cœlato argento: hoc præmium erit simile omnibus. Tres primi referent munera alia, et coronabun

reris Pierio castius visum. Arcadio Rom. Medic. et al. Tegeææ sanguine gentis Heins. prætulit ex nonnullis Pierianis et binis suis, in quibus, Tegeæ sanguine, quo alludunt duo alii. Manifestum fit, omissionem syllabæ locum dedisse interpolationi Tegea de sanguine, quæ Romanum, Mediceum, et majorem partem codicum insedit. Alias Tegeus ut Nemeus, Téyeos, Néμeos, adjectiva forma dictum esse posset. cf. Heins. hic et sup. i Ge. 18. Burmannus quidem ibi et ad Ovidium satis sibi non constat, et modo Tegeæus modo Tegeeus scribit. Enimvero Teyeaîos, ut Neueaîos, rationem et usum habet: At Νεμέειος nondum inveni, nec Τεγέειος. Apud Pindar. N. 8, 27 male expressum Neuéciov &yarua.—300. Helemus, Helenus, Helimus, Helinus corrupte al. Helymusque P. Rom. "Exvμos. Пavóпns.—301. Acesti pr. Voss. v. ad lib. 1, 124. Achestes Wall.-304. que abest a Wall.-306. Gnosia et Cnosia variant et hic libri. Mox pro levato Sprot. limato, Ven. polito, pr. Moret. leugato pro levigato, lunato Vratisl. Omnia ex interpretamentis.-307. fronde pro ferre Medic. a pr. m.-308. is erit Ven. prima Goth. tert.-309. Accipiunt Hamb. sec. fulvaq. est ap. Serv. ad Iv, 261. De colore dubitari et albu, tonsa, pulchra, tentari video; sunt enim alias epitheta olivæ, ut sit alba, pulla, viridis, glauca. Scilicet sunt varia olearum genera, ut mutat oliva colorem ipsa maturitate. Laudatur quoque ξανθῆς ἐλαίας καρπὸς ex Persis Æschyli. necNOTE

Tegeaus, vel Tegeates, ex Tegea, urbe
Arcadiæ, novem pagis constante jux-
ta Strab. 1. VIII. De Arcadia, Ecl.
IV. 58. De Trinacria, Sicilia, Æn.
III. 687. De Helymo, supra, 73. De
Acesta, 36.

306 Gnosia, &c.] Gnosus, urbs Cretæ insula, sive Candiæ, Æn. III. 104. unde spicula laudatissima: spiculum autem, non şagitta, sed missile telum

fuit, pedum quinque, triangulo ferro: pilum aliter dictum. De bipenni, securi utrimque acuta, Ge. iv. 331.

309 Flava oliva] Arbore dicata Minervæ, Ge. 1. 14. Flava; quia folii pars posterior subpallida, et coloris veluti porracei est: ea coronabantur victores Olympicis ludis, Ge. III. 20.