Deripientque rates alii navalibus? Ite, Ferte citi flammas, date vela, impellite remos. Quid loquor? aut ubi sum? Quæ mentem insania mu tat? Infelix Dido! nunc te facta impia tangunt? Tum decuit, cum sceptra dabas:-en dextra fidesque ! 595 Quem subiisse humeris confectum ætate parentem!- 600 alii extrahent naves e stationibus? Ite celeres, injicite faces, immittite vela, agitate remos. Quid dico, aut ubi sum? quæ amentia turbat mentem? Misera Dido, nunc fata crudelia te urgent. Tunc decebat hæc facere, cum tradebas sceptra tua Æneæ. En dextra data, et fides: en ille, quem dicunt ferre secum patrios Penates, quem sustentasse humeris patrem annis effætum. Nonne potui lace Nonne Zulich. expediam ed. Ven.—593. Diripiantque Witt. Voss. alt. et Donat. de Schemat. Sed usus et ratio postulat Deripientque, uti jam Heins. emendabat, quem miror hoc non reposuisse, id quod nunc fecimus: expresserat jam Brunck. cf. sup. 1, 211. Porro codd. distinguunt post rates, male. -594. F. c. ferrum Gud. pro div. lect. date tela Medic. cum aliis plerisque Heins. duobus ex Goth. Erf. Variant quoque Grammatici. v. Heins., qui recte nil movit. impendite remos Leid.—595. loquar Leid. un. ubi sunt Zulich., non invenuste, judice Burm. Nihil tamen ad vulgatam: ubi sum? Mox qua m. i. versat tres ap. Burm., non male; ex glossa tamen.—596. nunc te Heins. tuetur e Medic. aliisque cum Pier. alii num te; etiam Grammatici ap. Heins. nam Clidonius. jam te f. Reg. et Parrhas. Porro facta i. e Medic. aliisque præstantioribus recepit: vulgo fata. cf. Not., quod bene poterat exponi: fata impia, fatum crudele, iniquum, infaustum. Nunc fato tuo moveris? debebas tum moveri, adeoque de illo solicita esse et de eo, quod futurum esset, cogitare, tum cum Æneam in regni societatem admitteres. Variant etiam Grammatici ap. Heins. item Gothani.-597. Tunc Gud. cum al. Heins. Tunc licuit Parrhas., sed in eo interpolationes plurimas observes.-598. Qui hoc et seq. v. pro quem olim fuit lectum, teste Servio. portasse Medic. et Dorvill.-600. arreptum, areptum, abruptum, devellere, librariorum ludibria. avulsum apud Donat. in Terent. Andr. Iv, 3, 3, memo NOTE in Æneam, quam in ejus posteros; quæ æterna Carthaginiensibus et Italis inter se odia portendit. 595 Quæ mentem insania mutat] Olim quippe servabas Æneam ejusque naves a Ponorum furore, Æn. 1. 566. nunc eos in illum immittis. Olim sceptra dabas Æneæ, nunc ejus vitam petis. 597 Tum decuit, cum, &c.] Decuit hæc, quæ nunc jubes, tum jubere; et Trojanos habere hostiliter: cum eos hospitio, eorum ducem in regni partem accepisti, cum ei sceptra tua, teque adeo tradidisti. 598 Penates] De Penatibus, quos Trojano incendio Æneas eripuerat, deque Anchise sublato in humeros, Æn. II. 717. et sequentibus. 600 Abreptum divellere corpus] Quem Spargere? non socios, non ipsum absumere ferro 605 610 rare correptum corpus, et spargere in aquas? nonne occidere gladio socios, nonne ipsum Ascanium, et offerre eum in mensa patris comedendum? At du bius fuisset exitus illius pugna! fuisset. Quem timebam ego moritura? immisissem faces in castra: et implevissem ignibus naves: extinxissem patrem et filium cum gente: ipsa me præcipitassem super illos. Sol, qui luce circumspicis omnia terrarum opera: tuque Juno, conciliatrix et particeps nuptialium negotiorum: et tu Hecate inclamata per urbes in triviis nocturnis: et Furiæ vindices, et Dii morientis riæ lapsu. corpus divellere Menag. pr.–602. patrisque ed. Junt. Dorvill. et Lutat. apud Burm. ponere Burmannus primus recepit, ut scripti fere omnes, etiam duo Goth. habent, etiam Pierii, præter unum ejus Mediceum, qui diversus a Fogginiano est. In hoc ut in vulgg. edd. legebatur apponere; duo ap. Burm. opponere, alter Hamb. imponere. Sed ponere, pro apponere, frequens poëtis.-603. fuerat pugna Menag. pr. 604. Quem timui Goth. tert. Heins. conj. in transtra. Sed castra plus poëticæ audaciæ habet. v. Not.-605. foras, fores, feros, aberrationes librariorum.-606. extinctum pr. Moret. extinguam Lutat. ad Stat. v Theb. 128. exstinxissem, quod est interpretis. Burm. tinsem duo Goth. et memet quædam edd. Servii sup. ad v. 508.–608. et abest a pr. Hamb.-609. per umbras Leid. un. pro var. lect.-611. avertite multi; NOTE admodum Baccha Orpheum, Pentheum, discerpserunt: Ge. IV. 520. et supra 469. 602 Patriis epulandum, &c.] Quemadmodum Atreus, Thyestæ fratris filios, ipsi ad epulas coctos apposuerat: Procne et Philomela Tereo Itym, Ecl. vI. 78. 605 Foros] Vel spatia in navibus aperta, ut tabulata in quibus inceditur: vel concava navium latera, quæ onus ferunt. Ge. iv. 250. ex tura est; vel ut, qui lustrat omnia, suæ mortis et alienæ perfidiæ testis esse velit. Junonem, ut pronubam et conciliatricem interpretemque nuptiarum, propter quas moritur, supra 59. Hecaten ut præsidem sacrorum magicorum, quorum simulatione moritur, supra 511. Diras, seu Furias, ut infestæ sint Æneæ, cujus scelere moritur, Æn. 11. 212. Ge. 111. 552. Deos denique: vel tutelares urbis suæ, ut inter illam atque Italos odia æterna 606 Extinxem] Syncope, pro extin- suscitent; vel mortis præsides, ut faxissem: infra, 682. 607 Sol, qui, &c.] Solem obtestatur, vel quasi altorem vitæ, quam relicDelph. et Var. Clas. cilem sibi mortem præbeant. De voce lustro, pro circumeo, Æn. 1. 612. Virg. 2 Y Accipite hæc, meritumque malis advertite numen, 615 Didonis: audite hæc, et applicate huc numen meritum a sceleratis, et excipite nostras preces. Si necesse est neam, sceleratum illud caput, attingere portus, et appelli terris; et sic voluntas Jovis id exigit, et hic terminus stat: saltem agitatus et bello et armis fortis populi, exul e finibus suis, abstractus a complexu Ascanii, imploret auxilium, et cernat indignas mortes suorum: et, cum submiserit se conditioni bus pacis onerosa, non potiatur regno aut vita desiderata; sed moriatur ante tempus, sed alienum a loci sententia. Accipite hæc: animumque malis excludite tantis ed. Ven. ab interpolatore.-613. I. corpus Menag. pr. e glossa. et t. Parrhas. -614. Et sic bene Heins. reposuit, optimis codd. etiam Pierianis auctoribus, etiam Nonio et Macrobio: vulgo Et si. Heins. conj. Id si. In pr. Rottend. pro var. lect. erat: Et si fata petunt Jovis: hic et t.-615. Et bello Medic. a m. pr.-616. externis Hugen. conspectu avolsus codd. ap. Nonium Marcellum. que post complexu duo Burm. avolsus scriptum cum Medic. et Gud.-617. que abest a Mentel. pr. et sic bona codd, pars ap. Pierium eo caret.-618. leges NOTE 611 Meritum malis, &c.] Advertite et applicate huc numen vestrum, id est, potestatem illam et vim ulciscendi ac puniendi, qua mali coërceri atque opprimi meruerunt. De fatis, eorumque dispensatore Jove, Æn. 1. 243. 615 At bello, &c.] Volunt interpretes hanc imprecationem aliquatenus exitum habuisse. Nam Æneas I. Appulsus in Italiam, vexatus est armis Turni regis. 11. Avulsus est ab Iuli complexu, cum ab eo discessit, ut apud Evandrum quæreret auxilium, Æn. VIII. 80. III. Vidit indigna suorum funera variis in præliis, Æn. x. XI, XII. Præsertim cædem Pallantis, Æn. x. 489. IV. Pacem, aiunt, iniquis conditionibus cum Latino rege sancivit; quia propriæ gentis amisit nomen, et commune Latinorum nomen accepit, Æn. 1. 19. v, Cecidit ante diem, et inhumatus jacuit: quia dici. tur, tertio imperii anno cum Mezentio pugnans, in Numici fluminis ripa, nusquam comparuisse: alii tamen aliter, Æn. 1. 270. vi. Nullus amor populis, nec fœdera fuerunt: siquidem tria Romanos inter et Carthaginienses orta sunt Punica bella; ex Pœnorum perfidia, qui nulla fœderum religione coërceri poterant. VII. Exortus ex ipsius gente Hannibal, novem annos natus ab Hamilcare patre ad aras Deorum jurejurando adactus est, ut, quam primum posset, hostis Romanorum foret. Idem bellum Punicum secundum Romanis intulit, in ipsum Italiæ sinum ; illudque octodecim annis gessit. Victus demum a Scipione Africano majore, in Africa; apud Prusiam Bithyniæ regem veneno se ipse interemit, ne in manus Flaminini Romanorum legati traderetur. 620 Sed cadat ante diem, mediaque inhumatus arena. Imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque. 625 et sit insepultus in media arena. Hæc imprecor: emitto hæc ultima verba cum sanguine. Vos etiam, o Carthaginienses, persequimini odiis stirpem ejus et omnem gentem futuram; et offerte hæc dona meis cineribus: nullus amor, nulla concordia sit inter hos populos. Nascere, o vindex aliquis, e nostris ossibus; qui persequaris ferro et flamma colonias Trojanas. Nunc, et olim, et quocumque tempore offerent se vires, imprecor littora inimica littoribus, maria maribus, arma armis: certent etiam sub p. Hamb. pr.-619. fruetur Goth. sec.-622. et deest Zulich, a m. pr 626. sequere alter Hamb.-627. quæcunque Parrhas.-629. Jam precor duo Burm. arma viris pr. Hamb. p. ipsique nepotesque Heins. reposuit e Medic. aliisque potioribus codd. Vulgo leg. ipsique nepotes; et sic Grammatici passim laudant; sic quoque omnes Goth. (ipsi pugnentque nepotes Moret. qu. ex interpolatione). In quo facile intelligi possit, alterum que librarii culpa extritum esse. Videtur tamen mihi que illud in clausula totius sententiæ et orationis redundans vix locum tueri posse, vel aurium judicio. Tum ipsique non habet, quod commode huc advoces. Nam debent esse aut ipsi Tyrii: tum vero languet post superiora multo graviora: pugnent ipsi et nepotes; aut populi: atqui quinam sunt populorum nepotes? Heumannus et Trappius et Jo. Schrader. in schedis, totum hemistichium esse judicabant, tanquam assutum ; scilicet viris doctis non succurrebat, qui illi Carthaginiensium nepotes esse possent. Holdsworthus Jubam huc vocabat, et laudabat Lucani locum lib. VIII, 283 sqq. Dicas potuisse poëtam latius ipsum Bocchum ac Jugurtham, Afros certe, etsi non proprie Carthaginiensi stirpe oriundos, intelligere. Parum tamen hoc quoque satisfacit. Alterutrum tenendum esse arbitror: aut, quod malim, ne clausula tenuior sit reliqua oratione, in suspicionem adducendum hemistichium; aut, si malis, cum excusatione poëtæ, retinere, simpliciter nepotes sunt posteri, sera posteritas, sc. respectu eorum, qui tum NOTE 620 Cadat ante diem, &c.] Cadere dicuntur ante diem, qui non præfixo juxta communem naturæ ordinem tempore; sed violenta, aut fortuita, aut immatura morte pereunt. Tyriis, Carthaginiensibus Tyro oriundis, Æn. 1. 16. De Dardaniis, Trojanis, Æn. 1. 239. De 623 Cinerique hæc mittite, &c.] Allu dit ad munera, quæ sepulcris mor, tuorum imponebant, infundebantque; lac, vinum, sanguinem, Æn, II. 62. Quorum loco petit, odia, et inimicitias cum Trojana stirpe. 628 Littora littoribus, &c.] Nam Car thaginis littus Italiæ littori situ oppositum est. Æn. 1. 17. Carthago Italiam contra.' Sic odiis quoque, Hæc ait, et partes animum versabat in omnes; 630 635 ipsi posteri. Dixit hæc, et convertebat animum in varias partes, quærens quam citissime abrumpere vitam odiosam. Tunc breviter allocuta est Barcen nutricem Sychai, nam nigra humus tenebat suam nutricem in veteri patria: O nutrix dilecta, accerse huc mihi Annam sororem. Mone ut festinet aspergere corpus aqua fluminea, et secum adducat pecudes ac piacula præscripta. Sic veniat, et tu ipsa cinge caput sacra vitta. Mens est mihi absolvere sacrificia, quæ inchoata destinavi Jovi inferno: et ponere terminum miseriis: et dare igni bustum Trojani ducis. Sic locuta est. Illa erant, et tollendum importunum que.-632. Cum br. Wall. Hinc B. breviter Hamb. alter. Porro Barcem, Bachem, Bachen, Braccen, Barchen aberrationes. Sichei est duo Burm. cum Goth. sec.-633. Hunc versum suspectum Britanno docto ac vindicatum vide in Miscell. Obss. vol. I, p. 13. Suspectum haberi video et aliis, ut Jac. Bryant., et Jo. Schradero, acutis viris. Sane si vitio datur poëtæ, quod rem tam parvi aut nullius momenti interposuit, excusandi facultas esset: cum fidem faciant narratis hoc ipso poëtæ, quod certis nominibus, rebus, locis, res definiunt; sed sunt in ipso versu plura, quæ displiceant: suam pro ejus: cinis in putria nutricem habebant. Est itaque haud dubie ab interpolatore profectus.-635. aspergere Ven., quod est commune. mergere alter Menag.-636. ducet Mentel. pr.-637. Sic veniet nonnulli e Pierianis. tuaque sec. Rottend. a m. pr. tege corpora Sprot.--638. parabam NOTE 635 Fluviali spargere lympha] De ablutione veterum, ante sacrificia, pura et fluviali in aqua, Æn. 11. 719. Notant autem interpretes; ad sacra superorum Deorum ablutionem adhibitam; ad sacra inferorum, solam aspersionem. Sic Æn. v1. 636. Æneas ramum Proserpinæ figens apud Inferos: ( corpusque recenti Spargit aqua.' At idem Æn. 11. 720. Penates attingere non audens ait: donec me flumine vivo Abluero.' 636 Monstrata piacula] Res ad expiandos Deos necessarias. Cur autem? quia fidem juratam Sychæo, novo et fatali conjugio violaverat. Quæ au tem illa piacula? Nempe nigræ victimæ, quæ Diis inferis immolabantur. En. vi. 153. 'Duc nigras pecudes, ea prima piacula sunto.' Et multa mandat vetulæ nutrici; ut ea diutius absente, se ipsam facilius interimat : astantibus paucis duntaxat, iisque inferioris ordinis mulierculis, de quibus 664. Collapsam aspiciunt comites:' non ausæ nimirum ad eam propius accedere. De vittis et tæniis e capite pendentibus ad sacra mys. teria, Æn. 11. 133. 638 Jovi Stygio] Plutoni, Saturni |
