Aulai in medio libabant pocula Bacchi, Jamque dies, alterque dies processit: et auræ 355 medio aulæ, cibis auro impositis, et tenebant pateras. Jamque dies et secundus dies abiit, et venti invitant vela, et lintea inflantur tumido vento. Alloquor his verbis Helenum vatem, et rogo eum talia: Trojane, interpres Deorum; qui cognoscis azi possit, vide in Notis. Erit tamen imputandum aliquid fortunæ carminis, cui secunda poëtæ manus haud obtigit; ́ ultimus utique versus friget.—353. Illas Montalb.-354. in deest optimis; sed tuetur Heins. grammaticorum auctoritate.-355. Impositisque Witt. tenebat Ven.-356. præcessit Leid. inflatus alter Menag. que abest a sec. Rottend.-358. Hic edd. ante Pier. et talia Witt.-359. qui n. Divum Witt. a m. pr.-360. Clarii et lauros Medic. NOTE 354 Aulai in medio, &c.] Aulai, dissolutio, more veterum, diphthongi æ, quæ Græcis est al, in vocales duas a et. Libabant: vel gustabant, bibebantque; vel offerebant Diis per libationem et effusionem: En. 1. 740. De Baccho, Ecl. v. 29. 69. De Austro, vento meridionali, Ecl. 11. 58. 359 Qui numina Phœbi, &c.] Quinque divinationis species enumerat. Primam, quæ fit afflatu Dei: secundam, quæ insessu in tripode: tertiam, quæ combustione lauri: quartam, quæ intuitu siderum: quintam, quæ observatione arium. 1. Significatur per numina Phabi, qui aliquando in vates illapsus, os ipsis ad futura prædicenda aperiebat, ut mox continget Heleno. 11. Per tripodas, in quibus sedentes puellæ vaticinabantur præsertim Delphis, unde mos ille in pleraque alia Apollinis templa transierat. Erat autem tripus: vel puteus tres latus pedes, in quem demissa puella emergente halitu amens reddebatur: vel vas et crater, tribus nitens pedibus: vel mensa, tribus edita gradibus: vel probabilius, sella tribus fulcris impo sita, in medio patens, ubi sedebat vates; eaque aliquando ærea, aliquando aurea, etiam Delphis corio Pythonis serpentis cooperta. III. Per Clarii lauros, vaticinium innuit, quod petebatur ex combustione laurei rami: qui si in igne crepitaret, bono erat omini; si taceret, malo. Tibul. 1. 11. 5. 81. Et succensa sacris crepitet bene laurea flammis, Omine quo felix et sacer annus eat.'Propert. 1. 11. 20. 36. ‘Deficiunt magico torti sub carmine rhombi, Et jacet extincto laurus adusta foco,' Clarii] Epithetum Apollinis, cui Claros, urbs Ioniæ, prope Colophonem, in Asia Minore, celebri templo et oraculo dicata erat: et hoc epithetum pro quolibet alio hic additum est: quemadmodum Apollo Delius, appellatus est Thymbræus, 85. Iv. Per ipsa sidera satis notatur astromantia. v. Per volucrum linguas notatur proprie ars augurum, qui avium garritum et cantum consulebant. Per præ-' petis omina pennæ,' proprie ars auspicum, qui aves spectabant volantes. Et aves quidem, quarum spectabatur` Qui tripodas, Clarii lauros, qui sidera sentis, Et volucrum linguas, et præpetis omina pennæ, Fare age (namque omnem cursum mihi prospera dixit 360 365 370 divinitatem Apollinis, et tripodas, et lauros Clarii, et astra, et cantus avium, et auspicia volantis alæ, dic age: nam ceremoniæ propitiæ mihi declaraverunt totum iter meum; et omnes Dii sua auctoritate suaserunt mihi petere Italiam, quærere terras mihi præparatas: sola Harpya Celano canit prodigium novum et horrendum dictu, et prædicit funestas iras, et fædam famem: quod periculum primo effugiam? et quid exequendo, possum emergere e tantis casibus? Tunc Helenus, primo mactatis juvencis juxta consuetudinem, precatur veniam a Diis: et solvit tanias sacri capitis: et ipse ad tua templa, o Phœbe, manu ducit me trepiduntem ob magnam reverentiam Dei. Ac postea sacerdos loquitur hæc divino ex ore: Fili Vene Pierii, Witt. Moret. sec., quod præfero. laurus Medic. a m. pr. cum aliis antiquis, quod antiqui Grammatici defendunt; recepit itaque Heins., rursus deseruit Burmannus; forte casu potius quam consilio.-361. Qui volucrum Schol. Horat. ap. Heins. omnia nonnulli. pinna Medic. Gud, et tert. Mentel. —362. Omnis c.—Relligio aliquot Pieriani, sec. Rottend. Gud. a m. pr. item Goth. pr., sc. ut sit: omne vaticinium, omnis Deorum monitus, quod merito arridere potest, quoniam sequitur: cuncti Divi. Sic cursum esset, quem teneo, navigationem, quam facio versus Italiam.-363. et abest a Ven. et Parrhas. cum Goth. alt. numina Diri Gud.—365. novom Gud. Arpia, Arpyia, Harpeia aberatt. codd.-368. Quodve s. possim tantos Parrhas., forte etiam, subjicit Burm., qua p. p. vito? qua via, ratione. Nil necesse. at possum nullibi repertum video.-369. primum cæsis Ven. et Parrhas.-371. lumina sec. Hamb. -372. Ipse etiam pr. Hamb. suspensus pro var. lect. Hamb. sec. et Servius. Male. cf. Burm. duxit codices ap. Pier.-373. hæc deest Leid. uni.—375. Si NOTE cantus, dicebantur oscines, ab os, et cano; ut corvus, cornix, picus: quarum autem spectabatur volatus, dicebantur præpetes, a πpoñéτeσdαι, prævolare; ut vultures, aquila. De Celano et Harpyiis, supra 211. 370 Vittasque resolvit] Infulam, qua implicati erant capilli. Vittata enim infula, sacerdotis insigne est, Æn. II. 133. Soluta autem, indicium est vaticinantis ac furentis, Æn. vi. 48. de Sibylla: 'Non comta mansere comæ.' Nate Dea; nam te majoribus ire per altum 375 380 385 ris: nam certo scio te majoribus auspiciis currere per mare: ita rex Deorum disponit fata, et miscet fortunas: ea series rerum decurrit. Explicabo tibi verbis pauca e plurimis, ut securior percurras maria quæ te excipient, et possis quiescere in portu Italico: nam Parca impediunt ne Helenus sciat reliqua, et Juno impedit ne loquatur. Primo longum iter impeditum procul longis regionibus separat a te Italiam, quam tu jam putas propinquam, et cujus paras intrare vicinos portus, o ignare. Et curvandi sunt remi in muri Siculo, et percurrenda navibus planities maris Italici, et infernæ paludes adeundæ, et insula Circes Colchica: priusquam possis con pr. Hamb. a m. sec. his Gud. Ven. Parrhas.-376. hic edd. Ven. et Junt. sic quatuor Burm. et Goth. sec. his alter cum ed. Mediol.-377. tutius Oudart. et Parrhas. æquora lustres Hospita Zulich.-378. consistere pr. Hamb. et Ven. vide sup. 162. Burm.-380. Distinguunt codd. partim post Scire partim post Helenum; cf. Pier. et Burm., sed in interpunctione, codicum nulla, meo judicio, est auctoritas. vetet pr. Hamb. Brunck. conj. Scire, vetatque Helenum fari S. J.: rotundior utique sic esset versus, sed Virgilius gravitatem numerorum præfert. Alioqui ad manum esset Helenumque vetat fari in ed. Parm. Hemistichium abesse malit Jac. Bryant.-384. Trenacia Wall. a m. pr., et a m. sec. Trinacia; et sunt sane grammaticorum argutiæ in ea scriptura, quæ tamen fundamento non omnino carent, quandoquidem @pivakía Homerica est scriptio. conf. Cluver. et d'Orville Sicula p. 163. Enimvero ad liquidum res perduci nequit, utra sit verior et antiquior. Idem Wall. lentendus a m. pr. tentandus Goth. sec. a m. pr. flectendus Guelpherb. un. in Exc. Cort. ex interpr.-386. Circa vetustiorum auctoritate reposuit Heins., qui copiose NOTE 374 Majoribus Auspiciis] Vel bonis ; vel ad majora spectantibus; vel majorum Deorum, Jovis, Apollinis, &c. non avium aut siderum tantum. tendus et curvandus, ob vim adversam fluctuum inter se pugnantium. Sic Catullus de Nupt. Pelei, 182, 'Quidne fugis lentos incurvans gur. gite remos?' De Trinacria, Sicilia, fuse infra 687. De Ausonia, Italia, supra 171. 379 Parcæ, &c.] Tres, quæ fusis dispensabant fata hominum, Ecl. iv. 47. Juno] Saturni et Opis filia, inimica Trojanis causam habes Æn. 1. 29. 386] De descensu ad Inferos, Æn. 384 Trinacria lentandus, &c.] Flec- VI. De appulsu ad insulam Circes, Quam tuta possis urbem componere terra. 390 395 dere urbem in secura regione. Dicam tibi signa, tu ea retine commissa animo. Quando porca reperta a te solicito, jacebit circa undam remoti fluvii, enixa prolem triginta capitum, alba, recumbens humi, et porcelli albi circa mammas; ille locus erit urbis, ille certus finis laborum. Nec tu expavesce futurum esum mensarum. Fata reperient viam, et Apollo invocatus adjuvabit. Evita autem has terras, et aliis exemplis firmat. Vulgo Circes; aliquot etiam Circe.-387. posses alter Hamb.-398. memori quæ (pro que) hæc m. t. sec. Moret. vss. 388-393 leguntur ap. auctorem de progenie Augusti c. 12.-389. undas aliquot Pieriani et Hamburg. alter, ut supra.-391. fœtus capitum Montalb.393. Hic 1. Dorvill. et ap. Nonium et Cledonium. erat duo Burm.—395. inveniant quatuor Heins.-396.. Has inter Goth. tert. urbem Oudart. NOTE En. vII. 10. Erat autem Solis et Perses Nymphæ filia, soror Æetæ Colchici regis, qui pater fuit Medeæ : aut juxta alios, Eetæ filia, Medeæ soror. Eca dicta, id est, Colchica: ab Æa, insula et urbe Colchici regni, circa ostia Phasis fluvii. Sarmatarum regi nupsit, quo venenis occiso, in Italiam fugit, ad promontorium et montem, qui deinde Circæus dictus est, hodie Circello, in Latio: qui quidem mons continenti junctus est: sed quia Pomptinis paludibus cingitur ad septentrionem, ideo insulæ formam aliquando habuit. Eadem Circe, cum Glaucum, marinum Deum amaret, ex zelotypia Scyllam puellam in monstrum marinum commutavit: item et Picum Latinorum regem in avem, quod Canentem conjugem sibi præferret. 389 Secreti ad fluminis, &c.] De omine suis, cum triginta porcellis repertæ, ad ripam Tybris: ubi Alba urbs, aut juxta alios Lavinium, condita deinde est, Æn. vIII. 42. 394 Mensarum morsus] De his, 257. 396 Italique hanc littoris oram, &c.] Italiæ frontem intelligit, sive partem meridionalem: quæ confecto Trojano bello, Græcis plurimis illuc post varios errores appulsis, ab iis Magna Græcia vocata est: nunc Neapolitani regni maximam partem constituit: Italiamque dividit duo in cornua, quæ Tarentino Sinu vasto et patenti separantur. Tota illa frons ad orientem penitus obversa est Epiro, marique Ionio. Atque in cornu quidem orientali, quod ab Epiro minus remotum est, promontorium est lagygium, vel Salentinum, Cap de Sainte Marie: totumque cornu Salentini occupabant: Proxima quæ nostri perfunditur æquoris æstu, 400 hanc extremitatem Italici littoris, quæ propinqua alluitur fluctu nostri maris: cunctæ illæ urbes incoluntur a pravis Gracis. Illic et Narycii Locri statuerunt muros, et Cretensis Idomeneus occupat militibus campos Salentinos: illic est illa Petilia ducis pro var. lect. ad oram.-397. qua nostri Parrhas., quod arridet Burmanno. profunditur duo ap. eund.-399. Hinc et Narricii, Naricii, Naritii aberrationes Codicum. Náput, wóλis Aokpídos etc. Steph.-400. Sullentinos Heins. cum aliis melioribus, quem v. et quos laudat Burm. cum antea editum esset Salentinos: quæ antiquior esse debuit scriptura. Salantinos Goth. tert. quæ antiquior fuit scriptura Zaλavrivov quod etiam ex numo laudatur: de quo v. Eckhel Doctrin. num. P. I, Tom. 1, p. 145. Phalentinos Ven. Salicanos Sprot. limite NOTE quorum urbes præcipuæ, Tarentum Taranto, Brundusium Brindes, Hydrus Otrante. In altero cornu, quod ad meridiem pertinet, tria sunt præcipua promontoria: Lacinium, Capo della Colonne, Salentino respondens: Brutium, sive Leucopetra, Capo dell' Armi, Siciliæ proximum: et Zephyrium, Capo de Stillo, inter utrumque medium. Infra Lacinium, in ipso sinu Tarentino, est Petilia, Strongoli. Inter Lacinium et Zephyrium, est sinus Scylacius vel Scylleticus, Golfo di Squillaci, ubi urbs Scylacium. Inter Zephyrium et Brutium, ingens est ora, ubi non longe a Zephyrio occurrit Caulonia, vel Caulon, Castel Vetere: tum infra, meridiem versus, Narycia, vel Locri Epizephyrii, nunc Gieraci. Atque hæc fusior descriptio ad ea, quæ sequuntur hoc libro, plane necessaria visa est. 399 Narycii Locri] Constat eos a Græcis Locris oriundos esse: duce, vel Evanthe juxta Strabonem; vel Ajace juxta alios. Tres autem in Græcia fuerunt hujus nominis populi: Epicnemidii et Opuntii, contermini; ad septentrionem Phocidis, et meridiem Eubœæ sinusque Maliaci: tum Ozola, ad occidentem Phocidis, et septentri. onem faucesque ipsas sinus Corinthiaci sive Crissæi. Strabo vult Epizephyrios, ad Ozolis Crissæi sinus oriundos, negat ab Opuntiis. Tamen nomen ipsum Naryciæ urbis innuit, eos, si non ab Opuntiis, saltem ab Epicnemidiis esse profectos: siquidem Narycium urbs a Plinio collocatur apud Locros Maliaci sinus, et Boagrium fluvium. At ibidem erant Epicnemidii: ibidem regnabat Ajax, Oilei filius, ex Homero, Iliad. 11. 523. et Naryx, sive, Naryce, sive Naricium, urbs est, ex qua juxta Suidam fuit Ajax. Quæ ut conciliem: existimo Locris omnibus, Ozolis, Epicnemidiis, Opuntiis, Ajacem ad Trojam imperasse, cum omnes Parnasso monte conjungantur : in reditu deinde Ajace mortuo, ut diximus Æn. 1. 44. aliis alio per tempestatem disjectis, aliquas e Locris omnibus reliquias Evanthe duce in Italiam pervenisse, et Naryciam condidisse: tumque dictos esse Epizephyrios: quod non procul a promontorio Italia Zephyrio sedem elegissent. 400 Sallentinos, &c.] De eorum situ, 396. De Idomeneo Cretæ rege, |
