Page images
PDF
EPUB

Dissimulant; et nube cava speculantur amicti,
Quae fortuna viris, classem quo littore linquant,
Quid veniant; cunctis nam lecti navibus ibant
Orantes veniam, et templum clamore petebant.
Postquam introgressi, et coram data copia fandi,
Maximus Ilioneus placido sic pectore cœpit: 521
O regina, novam cui condere Juppiter urbem,
Justitiaque dedit gentes frenare superbas,
Troës te miseri, ventis maria omnia vecti,
Oramus: prohibe infandos a navibus ignes,
Parce pio generi, et propiùs res adspice nostras.
Non nos aut ferro Libycos populare Penates
Venimus, aut raptas ad littora vertere praedas:
Non ea vis animo, nec tanta superbia victis.
Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt, 530
Terra antiqua, potens armis atque ubere glebae;
Enotri coluere viri: nunc fama minores
Italiam dixisse, ducis de nomine, gentem.
Huc cursus fuit.

Quum subito assurgens fluctu nimbosus Orion
In vada caeca tulit, penitusque procacibus Austris
Perque undas, superante salo,
, perque
invia saxa,

Dispulit: huc pauci vestris adnavimus oris.

540

Quod genus hoc hominum, quaeve hunctam barbara morem
Permittit patria? hospitio prohibemur arenae!
Bella cient, primaque vetant consistere terra!
genus humanum et mortalia temnitis arma,
At sperate deos memores fandi atque nefandi.

Si

Stan cheti; e spian dal fido vel qual sorte
Gl'infesti ancor, qual dier asilo a'legni,
L'uopo qual sia; che d'ogni nave i primi
Là insiem venían, pace chiedean clamosi.
Come a Dido fur presso, e il dir fu dato,
L'alto Ilionéo, dolce negli atti, imprese:
Regina, o tu cara agli dei, che pianti
Nuova città, che altere genti affreni,
Te noi preghiam poveri Troj, de' venti
Scherno e del mar: campa da incendio i legni,
Usa co'pii pietà, fausta ci mira.

Non quà venimmo o a spopolar col ferro;
O a saccheggiar, carchi a fuggir: non tanto
Han gli afflitti d'ardir, d'orgoglio i vinti.
V'ha una terra Europea, che Esperia i Greci
Nomar, ferace, acre nell'armi, antica;
Sede già degli Enotrj: or gente annida
Figlia d'Italo il duce, e Italia è detta.
Là drizzammo il cammin. Quand' ahi! repente
L'atro Orion nembi levando e flutti

Noi spinse in guadi, e al furiar degli Austri
Per tumid' onde e inaccessibil scogli

Sbandò: quà pochi aspro lottar ci trasse.
Ma ov'è che siam? qual fera patria un rito
Soffre sì ostil? nè anche ospital l'arena!
Guerra intimar, tutta negar la sponda!
Se l'uom sprezzate e mortal forza; i numi
Temete almen d'atto nefando ultori,
VIRGIL. Eneid. Tom. 1.

F

Rex erat AEneas nobis, quo justior alter
Nec pietate fuit, nec bello major et armis.
Quem si fata virum servant, si vescitur aura
AEtheria, neque adhuc crudelibus occubat umbris,
Non metus, officio ne te certasse priorem
Poeniteat. Sunt et Siculis regionibus urbes,
Arvaque, Trojanoque a sanguine clarus Acestes. 550
Quassatam ventis liceat subducere classem,
Et silvis aptare trabes, et stringere remos.
Si datur Italiam, sociis et rege recepto,
Tendere, ut Italiam laeti Latiumque petamus;
Sin absumpta salus, et te, pater optime Teucrúm,
Pontus habet Libyae, nec spes jam restat Iüli,
At freta Sicaniae saltem, sedesque paratas,
Unde huc advecti, regemque petamus Acesten.
Talibus Ilioneus: cuncti simul ore fremebant
Dardanidae.

Tum breviter Dido, vultum demissa, profatur: Solvite corde metum, Teucri; secludite curas. Res dura et regni novitas me talia cogunt Moliri, et late fines custode tueri.

560

Quis genus AEneadum, quis Trojae nesciat urbem,
Virtutesque, virosque, aut tanti incendia belli?
Non obtusa adeo gestamus pectora Pœni;

Nec tam aversus equos Tyria so! jungit ab urbe.
Seu vos Hesperiam magnam Saturniaque arva,
Sive Erycis fines regemque optatis Acesten, 570
Auxilio tutos dimittam, opibusque juvabo.

Era Enea nostro re; più pio, più giusto
Nessun fu mai, nè al guerreggiar più grande.
Ah! se il ciel lo serbò, se bee quest'aura
Vital, nè ancor dell'invid' Orco è preda,
Temer non dei, che de' tuoi prevj ufficj
T'abbi a pentir. Tien la Trinacria anch'essa
Campi, e cittadi, e Aceste Frigio in trono.
Trar lascia a ripa i fiacchi legni, e all'uopo.
Travi atteggiar, remi tosar ne'boschi.
Lieti al Lazio n'andrem, se il ciel n'arrida,
Resi i socj e il buon re; se poi di scampo
Le vie son chiuse, e a te diè tomba, o padre,
Di Libia il mar, nè più di Giulo è speme;
Deh! al sen Sicano e a' non restíi si rieda
Seggi, ond' egri giungiam, d'Aceste al regno.
Disse Ilionéo: Tutti fer eco i Teucri,
E un ampio insorse approvator susurro.
Breve rispose a miti rai Didone:

Salvete, o Troj; cure e timor sgombrate.
Gli aspri miei casi e il nuovo fren ch'io reggo
Mi fan gelosa, e su i confin guardinga.
Chi Troja e i Teucri omai, chi l'alte imprese
Ei tanti eroi, chi la gran guerra ignora?
Nè in sen portiam sì ottuso cuor noi Peni;
Nè si obliquo a Cartago il sol si ruota.
Sia che alla grand' Esperia e a' Lazii campi,
Sia che d'Erice e Aceste andiate a'regni,
Fin là m'avrete e d'oro larga e d'armi.

Vultis et his mecum pariter considere regnis?
Urbem quam statuo vestra est: subducite naves:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur.
Atque utinam rex ipse Noto compulsus eodem
Afforet AEneas! Equidem per littora certos
Dimittam, et Libyae lustrare extrema jubebo,
Si quibus ejectus silvis aut urbibus errat.

His animum arrecti dictis, et fortis Achates
Et pater AEneas jamdudum erumpere nubem 580
Ardebant. Prior AEnean compellat Achates:
Nate dea, quae nunc animo sententia surgit?
Omnia tuta vides, classem, sociosque receptos.
Unus abest, medio in fluctu quem vidimus ipsi
Submersum: dictis respondent cetera matris.
Vix ea fatus erat, quum circumfusa repente
Scindit se nubes, et in aethera purgat apertum.
Restitit AEneas, claraque in luce refulsit,

Os humerosque deo similis: namque ipsa decoram
Caesariem nato genetrix, lumenque juventae 590
Purpureum, et laetos oculis afflárat honores.
Quale manus addunt ebori decus; aut ubi flavo
Argentum, Pariusve lapis, circumdatur auro.

Tum sic reginam alloquitur, cunctisque repente
Improvisus ait: Coram, quem quaeritis, adsum
Troïus AEneas, Libycis ereptus ab undis.
O sola infandos Trojae miserata labores,
Quae nos, relliquias Danaúm, terraeque marisque,
Omnibus exhaustos jam casibus, omnium egenos,

« PreviousContinue »