Page images
PDF
EPUB

790

Quin et avo comitem sese Mavortius addet
Romulus, Assaraci quem sanguinis Ilia mater
Educet. Viden' ut geminae stant vertice cristae,
Et Pater ipse suo superúm jam signat honore? 780
En hujus, nate, auspiciis illa inclyta Roma
Imperium terris, animos aequabit olympo,
Septemque una sibi muro circumdabit arces,
Felix prole virúm: qualis Berecyntia mater
Invehitur curru Phrygias turrita per urbes;
Laeta deúm partu, centum complexa nepotes,
Omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes.
Huc geminas nunc flecte acies: hanc adspice gentem,
Romanosque tuos. Hic Caesar, et omnis Iuli
Progenies, magnum caeli ventura sub axem.
Hic vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis,
Augustus Caesar, divi genus; aurea condet
Saecula qui rursus Latio, regnata per arva
Saturno quondam; super et Garamantas et Indos
Proferet imperium: jacet extra sidera tellus,
Extra anni solisque vias, ubi caelifer Atlas
Axem humero torquet stellis ardentibus aptum.
Hujus in adventum jam nunc et Caspia regna
Responsis horrent divúm, et Maeotia tellus,
Et septemgemini turbant trepida ostia Nili.
Nec verò Alcides tantùm telluris obivit,
Fixerit aeripedem cervam licèt, aut Erymanthi
Pacárit nemora, et Lernam tremefecerit arcu:
Nec, qui pampineis victor juga flectit habenis,

800

Compagno all' avo il Marzial si aggira

Romolo, in luce Ilia il darà, dal sangue
Nata d'Assarco. Ecco, ha due creste in fronte,
E il marchia già d'etereo lustro un Giove?
Auspice lui, l'inclita Roma, o figlio,

Fia che al cielo il valor, l'impero al mondo
Stenda, e un sol muro a sette colli attorca,
Fertil d'eroi: qual per la Frigia in cocchio
L'alma sen va turrita Madre; e gode,
Che dei figliò, cento abbracciò nipoti,
Tutti nel ciel, tutti in gran seggio eterni.
Ambo i lumi or quà volgi: e i tuoi contempla
Romani eccelsi. Eccoti Giulo, e tutta

La stirpe sua pel gran rotar futuro.

Questi è l'eroe spesso augurato, il Cesare,
L'Augusto, il dio da dio; che gli aurei secoli
Ristori al Lazio un dì Saturnio; e stendane
L'impero anch'oltre i Garamanti e gl'Indici,
A un suol che sfugge il noto polo, e l'orbite
Del sol dell'anno, u' l'Atlantéo grand' omero
Fa il ciel rotar, ciel che sostien stellifero.
Giunge, e già i Caspii regni, e il suol Meotico,
D'orror sacro van colmi al suon d'oracoli,
Già turba il Nil le sette foci, e trepida.
Nè tanto erro, benchè la cerva eripede
Trafisse, e i boschi Erimantéi fe' placidi,
Lerna atterrì l'Idra frecciando, un Ercole:
Nè un Bacco vincitor, che avvinte a pampani

810

Liber, agens celso Nysae de vertice tigres.
Et dubitamus adhuc virtutem extendere factis?
Aut metus Ausonia prohibet consistere terra?
Quis procul ille autem ramis insignis olivae,
Sacra ferens? nosco crines incanaque menta
Regis Romani, primus qui legibus urbem
Fundabit, Curibus parvis et paupere terra
Missus in imperium magnum: cui deinde subibit
Otia qui rumpet patriae residesque movebit
Tullus in arma viros, et jam desueta triumphis
Agmina: quem juxta sequitur jactantior Ancus,
Nunc quoque jam nimiùm gaudens popularibus auris.
Vis et Tarquinios reges, animamque superbam
Ultoris Bruti, fascesque videre receptos?
Consulis imperium hic primus saevasque secures
Accipiet, natosque pater, nova bella moventes, 820
Ad pœnam pulchra pro libertate vocabit.
Infelix! utcumque ferent ea facta minores,
Vincet amor patriae, laudumque immensa cupido.
Quin Decios, Drusosque procul, saevumque securi
Adspice Torquatum, et referentem signa Camillum.
Illae autem, paribus quas fulgere cernis in armis,
Concordes animae nunc, et dum nocte prementur,
Heu! quantum inter se bellum, si limina vitae
Attigerint, quantas acies stragemque ciebunt,
Aggeribus socer Alpinis atque arce Monoci
Descendens, gener adversis instructus Eois!
Ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella;

830

[ocr errors]

Da' sommi trae gioghi Niséi le tigridi.»
Nè osiamo ancor stender co' fatti il nerbo?
E in Italia allignar tema ci vieta?

Ma e chi sta lungi, e i sacri vasi e il mite
N'ostenta ulivo? al crin l'avviso e al bianco
Mento, è Pompilio, è il re, che primo in leggi
Roma porrà, dal picciol Curi a impero
Tratto sì grande: il seguirà, chi rompa
Tanto d'ozii letargo, e all'armi accenda
Gli omai resti, dal trionfar divezzi,
Tullo e sull'orme il turgid' Anco appressa
Troppo fin d'or d'aura volgar già vago.
T'aggrada e i re Tarquinii, e l'alma ultrice
Veder di Bruto, e ricovrati i fasci?
Quei primo avrà la consolar bipenne,
Fier padre, e i figli a nuove guerre accinti,
Svenar farà di libertà sull' ara.

Misero! o il pregi età seguace o il danni,

Gli è dio la patria, e a strano merto aspira.
Là i Decii, e i Drusi, e aspro in sua scure or guarda
Manlio, e l'insegne ito a ritor Camillo.

Ma i duo che scorgi armi brillar simili,
Spirti or concordi, e finchè stian notturni,
Ahi! qual guerra fra lor, su giunti all'aure,
Quai meneran barbare schiere e stragi,
Giù per l'Alpi e Monéco il suocer sceso,
Forte il gener d'opposte Eoe falangi!
No, figli, in cuor lue sì rival non v'entri;

Neu patriae validas in viscera vertite vires.
Tuque prior, tu, parce, genus qui ducis Olympo:
Projice tela manu, sanguis meus.

Ille triumphata Capitolia ad alta Corintho
Victor aget currum, caesis insignis Achivis.
Eruet ille Argos, Agamemnoniasque Mycenas,
Ipsumque AEaciden, genus armipotentis Achillei;
Ultus avos Trojae, templa et temerata Minervae. 840
Quis te, magne Cato, tacitum, aut te, Cosse, relinquat?
Quis Gracchi genus? aut geminos, duo fulmina belli,
Scipiadas, cladem Libyae? parvoque potentem
Fabricium? vel te sulco, Serrane, serentem?
Quò fessum rapitis, Fabii? Tu Maximus ille es,
Unus qui nobis cunctando restituis rem.
Excudent alii spirantia molliùs aera,

850.

Credo equidem; vivos ducent de marmore vultus;
Orabunt caussas meliùs; caelique meatus
Describent radio, et surgentia sidera dicent.
Tu regere imperio populos, Romane, memento;
Hae tibi erunt artes, pacisque imponere morem,
Parcere subjectis, et debellare superbos.

Sic pater Anchises; atque haec mirantibus addit:
Adspice, ut insignis spoliis Marcellus opimis
Ingreditur, victorque viros supereminet omnes.
Hic rem Romanam, magno turbante tumultu,
Sistet; eques sternet Ponos Gallumque rebellem;
Tertiaque arma patri suspendet capta Quirino.
Atque hic AEneas (unà namque ire videbat 860.

« PreviousContinue »