210

Aut, unde iratus filvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquasque domos avium cum ftirpibus imis
Eruit: illæ altum nidis petiere relictis ;
At rudis enituit inpulso vomere campus.
Nam jejuna quidem clivosi glarea ruris
Vix humilis apibus casias roremque ministrat;

207. dejecit Medic. Pierii; fed occurrit ea, variatio fæpius. cf. Burm. --208. avertit ed. Mediol. vid. Georg. 1, 256.--209. domus Ven. 210. almum Ven. petivere Regius. 211. Aut Medic. a m. pr. Moreti fec. et Voff. cum Regio Martini. Et Mentel. tert. cum uno Mead. Et funt, qui ad fequentia referant; male. impresso ed. Mediol., ex aliis forte locis, ut 203.-213. Vix apibus bumilis Erf.

magnitudinem suggerit. 207 -211. Ornate de agro novali. iratus fuaviter, quod filvæ inutiles bonum folum occupabant, devexit poëtice; vulgari ratione id, quod antecedit, poneretur, excidit, exstirpavit. cf. v. 408. Ad v. 209 omnes laudant locum Lucret. I, 19 Frondiferafque domos avium. At ipfum Virgilium preffius fequitur Manilius I, 774777; habuit etiam ante oculos Silius V, 505-508. Tum subjectus eft 211 versus pulcherrimus. impulso vomere, adacto, ut v. 203 presso, I, 45 depreffo aratro. rudis campus, nunc primum profciffus. rudibus qua luceat orbita fulcis dixit Nemefian. Cyneg. 14. Alia dabit Burmann. enituit autem magna cum vi: eft enim bona terra poft vomerem nitefcens, ut Plinius ait XVI, 5, f. 3. Et omnino nitent, quæ culta funt, ut Ge. I, 153. Æn. VI, 677. conf. Burm. Totam vero

structuram in pedestri oratione fic inftitueres: antiquas domos avium eruit, quæ altum petunt, dum interea campus enitefcit etc. Quod fi meminifsent interpretes, non versum 211 cum fequentibus junxissent. v. ap. Burm. et Martin.

212-216. Notetur orationis connectendæ variatio, dum ad notas mali agri tranfit. Solum glareofum, fatis eft, fi herbas apibus idoneas suppeditat. jejuna glarea, infecunda; λυπρά. Diversum solum ab vs. 180, ubi etiam tenue, fed argillaceum et calculofum; nunc fabulofum. rorem, quem apes e floribus et herbis sugunt; nuncque flores ipfi, quibus ille inesse solet. Alienus a pastu apum humor, quo noctu irrigantur prata. Ros marinus quidem, frutex, a Servio intelligitur, quem alii sequuntur. Sed nondum locum vidi, in quo ille fimpliciter ros appellaretur. De cafia, herba corona

Et tophus scaber, et nigris exesa chelydris
Creta, negant alios æque ferpentibus agros 215
Dulcem ferre cibum et curvas præbere latebras.
Quæ tenuem exhalat nebulam fumosque volucris
Et bibit humorem, et quum vult, ex se ipsa re-
mittit;

Quæque suo viridi semper fe gramine vestit,
Nec scabie et falfa lædit robigine ferrum:
Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos;

Illa ferax oleo est; illam experiere colendo

220

2176

214. tofus multi scribunt. fossus Goth. sec. fcaber nigrisque edd. Aldd. et Junt. emendatum a Naugerio. chelindris tres. chilindris Erf.-215. Vulgo interpungebatur post Creta: ut negant effet: negant homines. Jejune.-216. furvas conj. Jo. Schrader. vacuas et varias in libris legi notat Urfinus. At vide Notam. tenebras Regius Martin. Quem Goth. pr. fumofque lucoris Rom. 218. Ut bibit Ven. Quæ unus Mead. 219. femper viridi Medic. et Moret. pr., it. Pierii Rom., uterque Goth. viridis emendat Faber. Scilicet non male ita legeretur, si poëtæ ita loqui placuiffet. 220. Hec unus Mead. aut falfa Medic. à m. fec. cum Leid. et Goth. fec. falfa Menag. pr.--221. Ipsa Zulich. întexit edd. aliæ et Goth. fec. tibi in latis Mead. - 222. oleo e vetuftis Pierii et multis suis repofuit Heinf. Sic et laudabat Nonius Marcellus et Arufianus Messius. olea vulgo editum et lectum cum Medic. olee Goth. fec. cum Erf.

tia, thymelææ affini, v. h. 1. Martinum et fup. ad Ecl.II,49. 214-216. Sententia eft: Terra tophacea et cretosa serpentibus omnium eft aptiffima. Hoc ita extulisse videri debet :

tophus et creta negant alios agros æque ferre ferpentibus cibum, fcilicet, ae ipfi, tophus et creta, ferunt. Sollenni poëtarum more fic folet rebus vita carentibus, uti mens et confilium, ita loquela, tribui. Notum illud Catulli: Phaselus ille -ait fuiffe navium celerrima.

Ita etiam nego. Nec aliter Græci. Paullo poft v. 234 fin in fua poffe negabunt Ire loca. Item 268 et al. Ita nolle, recufare, pro, non posse; et novit, pro poteft. exefa cavernosa, ut Æn. VIII, 418 exefa caminis antra Etnea: non vero quasi serpentes terram exederint. 216. curvas latebras pro cavis. Sic et Ge. III, 544.

217-225. Poft terras fingulis culturæ generibus aptas memorat agri genus optimum vinetis, olivetis, fru

Et facilem pecori, et patientem vomeris unci.
Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo
Ora jugo, et vacuis Clanius non æquus Acerris. 225
Nunc, quo quamque modo possis cognofcere,
dicam.

224. erat Medic. et Mentel. pr., uterque a m. pr. et Goth. pr. Vesave iidem cum Mentel. Reg., utroque Voff. Vefeo Rom. 225. Gellius N. A. VII, 20 fcriptum in quodam commentario se reperiffe memorat, a Virgilio primum fuisse editum: Nola jugo; mox ob negatam fibi a Nolanis aquam, in propinquum rus ducendam, poëtam offenfum nomen urbis in Ora mutasse; quod ipsum Gellio suavius ad aures esse videbatur, antecedente vocabulo in o definente. Easdem nugas Philargyrius ad h. 1. et in Servianis ad Æn. VII, 740. Refellit eas patriæ studio Ambrof. Leo de Nola lib. I, c. 2 in Schotti Scriptt. hist. Ital. Clanis Parrhaf., ut ab aliis appellatur. - 226. Tunc, quo frag. Moret. quo quæque ed. Ven. quo cumque Romanus, Moret. quart.; et sic Pierius in codd. fere omnibus antiquis legi testatur; add. Erf. et ex edd. Mediolan. quam cumque vel quocumque Zulich. poffes Rom.

juxta Linternum in mare se immittens, vicinis agris, et inter hos Acerranis, exundatione exitiofus; ita ut Acerræ infrequentes effent. Dicas pro exemplo felicitatis parum commode agrum circa talem urbem laudari: poteft tamen folum fluvio obnoxium, et tamen præclarum esse. Enimvero omne hoc alienum eft ab h. 1.; non agri Accerrani, quibus illa calamitas interdum accidit, fed ager ad Clanium, qui per multum agrorum tractum decurrit, donec Acerras attingit, laudatur: quod autem adjectum est, non æquus Acerris, ornat fluvium. Contra ad Acerras hoc traxit Silius VIII, 536 Clanio contemtæ femper Acer

mentis et pafcuis æqualiter idoneum. 217. Plin. XVII, 4, f. 3 terra optima quæ tenues exbalat nebulas. facilem, liberalem, uberem, copiofum pabulum præbentem. conf. ad v. 179. 79. Mox 224. vicina Vefevo: antequam Vefuvii incendiis tractus ille erat vastatus; quod 'Titi Imp. tempore evenit: etsi etiamnum ea regio agros habet feraciffimos, quotquot calamitatem experti nondum funt. cf. Martial. IV, 44. Utuntur hoc loco viri docti ad docendum, ante cladem illam anni C. N. 79 nullam contigiffe aliam. Intelligitur tamen ex Strabonis aliorumque locis, ante omnem hominum memoriam, antiquiffimis temporibus, incendio aliquo montem conflagraffe. 225. 226-258. Terra quomodo Članius, fluvius Campaniæ, fit probanda (δοκιμασία γῆς),

H

プリ

336 P. VIRGILII MARONIS
Rara fit, an fupra morem si densa, requiras;
Altera frumentis quoniam favet, altera Baccho;
Densa magis Cereri, rariffima quæque Lyæo:
Ante locum capies oculis, alteque jubebis 230
In folido puteum demitti, omnemque repones
Rurfus humum, et pedibus summas æquabis

arenas.

Si deerunt, rarum, pecorique et vitibus almis
Aptius, uber erit: fin in sua posse negabunt
Ire loca, et scrobibus fuperabit terra repletis : 235
Spiffus ager; glebas cunctantis craffaque terga

227. aut-fit densa Ven. Zulich. Erf. a m. fec. ed. Mediol. et Genev.
requires Medic. a m. pr. cum tribus aliis. -230. altumque Moret. fec.
widebis Gudian. cum tribus aliis, et Medic. Pierii, it. ed. Norimb., ac
Goth. fec. a m. fec. 231. In folidum fragm. Moret. ed. Ven. dimitti
plures. reponas alter Moret. 232. fummis aliquot apud Pierium.-
233. rarum eft Franc. Si deerunt terra Parrhaf. utrumque ab interpolante
manu mali interpretis. deerit edd. antiquæ vel Pierio teste; et fic ed.
Norimb., quod defendi poffet; fed alterum, quod inde ab Aldd. legitur,
doctius. deferint unus Mead.
234. fi in Mentel. pr. Sis in Ven. Sed
fi in Menag. Si que in Zulich.
235. Superarit fragm. Moret. -236.
verfaque terga Moret. quart., male.

quibusque notis ejus natura
densa, rara, falfa, pinguis,
humida, gravis, levis, nigra,
frigida cognofcenda. Inter
alios cf. Plin. XVII, 5, f. 3.
Colum. II, 2, 19. add. Geo-
pon. II, 10.

230. Locum foli folidi eli-
ges, in quo puteum, altam fo-
veam, scrobem (βόθρον Geo-
pon. II, 11) facias, fodi ju-
beas etc.; at exquifitius, de-
mitti. Porro τὸ folidum pro
loco folido. 233-237. Si
deerunt, fcil, arenæ, terra, ad

scrobem replendum, fin eæ
negabunt poffe ire in fua loca,
foveæ spatiis recipi, fi non po-
terunt reponi (v. ad v. 215),
ut adeo fuperfit terræ egestæ
aliquantum etc. cf. Colum. II,
2, 19. uber, ubertas, uber et
fecundum folum. vid. v. 185;
h. 1. fimpliciter, humus, fo-
lum; fubjicitur enim: rarum
erit (folutum, locker nec prop-
terea macrum) (cui opp. fpif-
sus, craffus ager; v. Colum.
III, 12, 2, nec tamen pinguis,
ut Voff. monet, sed tenax, zäh)

1

Exspecta, et validis terram profcinde juvencis.
Salsa autem tellus, et quæ perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec manfuefcit arando,
Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat),
Tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos, 241
Colaque prælorum fumofis deripe tectis;
Huc ager ille malus, dulcesque a fontibus undæ,
Ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis

237. Et specia Servius legerat; lapsus frequens est. Exerce et validis Rom. Pierii. et ante validis in Medic. a m. pr. aberat. -240. Nec Baccho decus em. Jo. Schrader., ut Æn. II, 89 nomenque decufque Geffimus. At Colum. X, 38 Quo Bacchi genus aut, ex hoc ipse loco. numina Rottend. fervet Mentel. pr. 241. tum unus Mead. Squalos Leid. unus. Spissos v. qualos Longob. Pierii, ed. Ven. 242. diripe plures. -243. Huic Messius Arufianus legisse videbatur Heinsio; ficque a pr. m. Erf.244. luctabitur alter Menag., ut plerique Pierii. aquæ luctabitur amnis a m. fec. fragm. Helmstad. in Analect. litt. Helmstad. 1783, p. 194.

et pafcuis ac vineis aptum. vites almæ, v. 233, quia præbent, quo alas te; et in boni feu muneris parte funt, terga agri, v. 236, de superficie, in qua fulci fiunt.

238-247. Salfum et amarum folum fapore exploratur, aqua colo eliquata. cf. Colum. II, 2, 20, et de Arbor. 3, 6. quæ perhibetur amara, quam vulgo amaram appellant. Nifi eft pro fimpl. eft. infelix, infecunda. 240. Vinum generofiffimum et poma optima in tali terra degenerant. genus et nomina, eleganter Burm. notat, ut in hominibus, ita hic, nobilitatem designare. Specimen, documentum δείγμα, probatio, ἀπόδειξις.

241-247. Rem vid. inpriТом. 1.

mis ap. Geopon. II, 10 et 11. V,
7. Qualos vimineos, feu ca-
lathos, ac cola prælorum, h.
supponi prælis uvarum et oli-
varum folita, ut novum muf-
tum aut oleum in iis exceptum
percoletur ac liquetur, deripe
tectis fumofis, pro, fume. Or-
natus inde petitus, quod ifta
vasa, ne humore corrumpantur,
ad fumum reponi folent. 243.
Ager, particula terræ ex eo
agro ; τῆς γῆς τι.
centur, exquifitius quam hic;
infert enim alterum, huc in-
fundantur, et calcentur, fubi-
gantur. 244. Ad plenum,
plene, ut colum plenum fit.
Horat. Od. I, 17, 15 Hic tibi
copia Manabit ad plenum be-
nigno Ruris honorum opulenta

cornu.

Y

Huc-cal

elutabitur pulchrius ac effluet.