nec tibi desertae in dumis coluisse Dianam profuit aut nostras umero gessisse sagittas. non tamen indecorem tua te regina reliquit 845 extrema iam in morte, neque hoc sine nomine letum per gentis erit aut famam patieris inultae. nam quicumque tuum uiolauit uolnere corpus, 850 morte luet merita.' fuit ingens monte sub alto Prima fugit domina amissa leuis ala Camillae ; turbati fugiunt Rutuli, fugit acer Atinas disiectique duces desolatique manipli tuta petunt et equis auersi ad moenia tendunt. nec quisquam instantis Teucros letumque ferentis. sustentare ualet telis aut sistere contra, sed laxos referunt umeris languentibus arcus, 855 860 865 87,0 quadrupedumque putrem cursu quatit ungula campum. 875 uoluitur ad muros caligine turbidus atra puluis, et e speculis percussae pectora matres 880 confixi expirant animas. pars claudere portas : nec sociis aperire uiam nec moenibus audent accipere orantis, oriturque miserrima caedes defendentum armis aditus inque arma ruentum. exclusi ante oculos lacrimantumque ora parentum pars in praecipitis fossas urgente ruina 885 uoluitur, inmissis pars caeca et concita frenis (monstrat amor uerus patriae, ut uidere Camillam) 890 895 900 905 910 915 In u. 708 fraudem et laudem paria fere testimonia habent. In u. 738 expectate (codd. antiq.) R, expectare (codd. seri) C. al. illud nunc praetulimus, quod cum contemptu dicitur. cf. u. 460. In u. 821 fidam (codd. P y1) R., sed de constructione dubitans. P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIBER DVODECIMVS. Turnus ut infractos aduerso Marte Latinos defecisse uidet, sua nunc promissa reposci, se signari oculis, ultro inplacabilis ardet attollitque animos. Poenorum qualis in aruis saucius ille graui uenantum uolnere pectus tum demum mouet arma leo gaudetque comantis excutiens ceruice toros fixumque latronis inpauidus frangit telum et fremit ore cruento: haut secus accenso gliscit uiolentia Turno. tum sic adfatur regem atque ita turbidus infit: 'nulla mora in Turno; nihil est quod dicta retractent ignaui Aeneadae, nec quae pepigere recusent: congredior. fer sacra, pater, et concipe foedus. aut hac Dardanium dextra sub Tartara mittam, desertorem Asiae (sedeant spectentque Latini), et solus ferro crimen commune refellam, aut habeat uictos, cedat Lauinia coniunx.' Olli sedato respondit corde Latinus : 'o praestans animi iuuenis, quantum ipse feroci 5 ΙΟ 15 20 25 me natam nulli ueterum sociare procorum fas erat, idque omnes diuique hominesque canebant. coniugis et maestae lacrumis, uincla omnia rupi: 'quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me et nos tela, pater, ferrumque haut debile dextra spargimus; et nostro sequitur de uolnere sanguis. longe illi dea mater erit, quae nube fugacem feminea tegat et uanis sese occulat umbris. At regina, noua pugnae conterrita sorte, flebat et ardentem generum moritura tenebat: "Turne, per has ego te lacrimas, per siquis Amatae tangit honos animum (spes tu nunc una, senectae tu requies miserae, decus imperiumque Latini te penes, in te omnis domus inclinata recumbit), unum oro: desiste manum committere Teucris. qui te cumque manent isto certamine casus, et me, Turne, manent: simul haec inuisa relinquam lumina nec generum Aenean captiua uidebo.' accepit uocem lacrimis Lauinia matris 30 35 40 45 50 55 бо 55. moritura (codd.) pro quo R. 'monitura' coni. pessime, ut nos cum C. al. censemus. flagrantis perfusa genas, cui plurimus ignem non Teucros agat in Rutulos, Teucrum arma quiescant et Rutuli; nostro dirimamus sanguine bellum, illo quaeratur coniunx Lauinia campo.' Haec ubi dicta dedit rapidusque in tecta recessit, poscit equos gaudetque tuens ante ora frementis, Pilumno quos ipsa decus dedit Orithyia, qui candore niues anteirent, cursibus auras. circumstant properi aurigae manibusque lacessunt pectora plausa cauis et colla comantia pectunt. ipse dehinc auro squalentem alboque orichalco circumdat loricam umeris; simul aptat habendo ensemque clipeumque et rubrae cornua cristae, ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti fecerat et Stygia candentem tinxerat unda. exim quae mediis ingenti adnixa columnae aedibus adstabat, ualidam ui corripit hastam, Actoris Aurunci spolium, quassatque trementem uociferans: 'nunc, o numquam frustrata uocatus hasta meos, nunc tempus adest: te maximus Actor, te Turni nunc dextra gerit. da sternere corpus loricamque manu ualida lacerare reuolsam semiuiri Phrygis et foedare in puluere crinis uibratos calido ferro murraque madentis.' his agitur furiis; totoque ardentis ab ore scintillae absiliunt, oculis micat acribus ignis: mugitus ueluti cum prima in proelia taurus terrificos ciet atque irasci in cornua temptat, 65 70 75 80 85 90 95 100 |