Page images
PDF
EPUB

1

P. VIRGILII MARONIS

BUCOLICON

LIBER.

ECLOGA PRIM A.

ARGUMENTUM.

MELIBUS, agris suis exutus, dum patria extorris capellarum gregem ante se agit, in Tityrum incidit, quem cum in communi calamitate summa securitate et otio frui videret, miratus hominis sortem, cui acceptam eam ferat, rogat. Narrat Tityrus, quomodo et a quo agros suos gregesque salvos recuperaverit, 20. sqq.; scilicet se, jam ætate provectum, libertatis consequendæ caussa Urbem adiisse, ibique ab heri facilitate hoc obtinuisse, ut greges suos tuto ac libere pascere liceret. Putandus est adeo Tityrus esse unus ex pastoribus servis in fundo a domino habitis: cf. ad v. 28. Interea alter de malis ac molestiis migrationis suæ conqueritur, tandemque aperte de veteranorum immissione in agros loquitur v. 70. Subsistit dialogus in eo, ut Tityrus miserum exulem in suo tugurio pernoctare jubeat. Communis omnium temporum opinio, veterum Grammaticorum fide firmata, obtinuit, Ecloga hujus rationem ad illa tempora et Virgilii fortunam accommodatam esse, eoque anno eam (U.C. 713.) scriptam esse, quo Triumvirorum pactione decreta nefanda illa agrorum inter veteranos divisio ab Octaviano facta est. Locus in quo pastores conveniunt, est ad umbrosam fagum in loco arboribus consito, sub qua Tityrus recubans pastoritio cantu otium consumit, dum gregem errantem prospicit. Versu tainen 52-59. accuratius describitur loci prospectus, et quantum v. 48. 49. quamvis lapis omnia nudus-intelligitur, ex ipsa rerum veritate. Ad majorem rei jucunditatem facit contraria alterius pastoris fortuna; quæ miserationem movet, et qua nihil disertius ad Tityri felicitatem illustrandam commemorari poterat. Sunt tamen multa in hac ecloga, in quibus subtilius poëtæ judicium desideres. Primum ipsum hoc genus argumenti, quod ad allegoriam accedit, adeoque in perpetuo rerum ac verborum lusu versatur, vix satis magnam gravitatem ac dignitatem unquam habere potest. Nec in eo potuit vitae rustica propria vis ac ratio (characterem vocant) recte servari. Vix e persona pastoris apotheosis illa heri satis placere potest. Comparatio autem seu allegoria non ubique commode procedit. Sic v. 28. Tityrus, ut libertatem suam impetret, Romam proficiscitur; obtinet ab hero libertatem greges pascendi: quid mirabimur hoc factum, si quidem ille heriles greges pascit? v. 46. Pascite, ut ante, boves. In sententiis autem ac verbis plurima sunt ab hoc rerum et hominum genere aliena. Ita

B

plures versus sunt fere epici, ut 7. illius aram Sæpe tener nostris ab ovilibus inbuet

agnus.

[Meminerint tirones, versus eos, qui stellulis notantur, aut abesse ab optimis codicibus, aut aliis de causis suspectos haberi.]

MELIBEUS. TITYRUS.

MELIBUS.

TITYRE, tu patulæ recubans sub tegmine fagi
Silvestrem tenui Musam meditaris avena:

Nos patriæ fines et dulcia linquimus arva;
Nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra
5 Formosam resonare doces Amaryllida silvas.

TITYRUS.

O Meliboe, deus nobis hæc otia fecit.

Namque erit ille mihi semper deus; illius aram
Sæpe tener nostris ab ovilibus inbuet agnus.
Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
10 Ludere, quæ vellem, calamo permisit agresti.

MELIBUS.

Non equidem invideo; miror magis: undique totis

1 Melibœum puta agendo gregem ante se accedere ad Tityrum. Tityrum silvestrem --musam, carmen pastoritium, meditari, exercere, prav, h. e. cantui eum vacare, indulgere, ait, et quidem tenui avena, ut culmus pro fistula sit. v. Ecl. III. 27. quod, nimis forte argute ad genus carminis humile et tenue referunt; quamvis ejus notio ipsi naturæ carminis bucolici subsit. Ornans epitheton tenuis. 4. Fugit, puya, et is, qui expellitur et exulat, ut h. 1. Melibus. lentus, otiosus et securus.

6--10 deus, dominus Tityri, quem Roma adierat, quemque infra vs. 43. juvenem appellat. Octavianum Cæsarem declarari, Divi Julii filium, dubitari nequit, quatenus Virgilius suam fortunam adumbravit sub Tityri persona (Apud Pompon. Sab. est: deus, Augustus vel Roma, ut ait Apronianus;" ergo et is his argutiis litavit?). Nunc tamen herus

Tityri deus ipsi est beneficiis. Per otia intelligit securitatem inter tantas turbas et tumultus bellicos. 7. Observa poëticam orationem, pro, ei sacrificabo, sollennem tamen; ut apud Theocr. Epigr. I. 5. Boμòv ♪ a¡μáže, negaòs – rgáyos ároç ó μaλλóç. 8. ab ovilibus, nostri ovilis; et tum ovile pro grege. 9. Burmannus valde contendit, ita jungi debere, ut sit, ipsum hoc, quod animi caussa et tam securus canto. Cic. XIII. ad Attic. 28. ut vivere ipsum turpe. Multo tamen simplicius et pastore dignius, ipsum me ludere permisit. Mox ludere animi caussa cantare. Ludere enim de omni re non gravi et operosa, ac de carmine tenui infr. Ec. VI. 1.

11 Non equidem invideo. Κοὗτοι τι φθονέω Theocr. I. 62. quæ forte verba hinc defendi possunt tamquam Maroni lecta. miror magis pro vulgari: sed potius; non tam invideo,

Usque adeo turbatur agris. En, ipse capellas
Protenus æger ago; hanc etiam vix, Tityre, duco.
Hic inter densas corulos modo namque gemellos,
15 Spem gregis, ah! silice in nuda connixa reliquit.
Sæpe malum hoc nobis, si mens non læva fuisset,
De cœlo tactas memini prædicere quercus.
*Sæpe sinistra cava prædixit ab ilice cornix*.
Sed tamen, iste deus qui sit, da, Tityre, nobis.

TITYRUS.

20 Urbem, quam dicunt Romam, Meliboe, putavi
Stultus ego huic nostræ similem, quo sæpe solemus
Pastores ovium teneros depellere fetus.

Sic canibus catulos similis, sic matribus hædos
Noram; sic parvis conponere magna solebam.
25 Verum hæc tantum alias inter caput extulit urbis,
Quantum lenta solent inter viburna cupressi.

MELIBUS,

Et

quæ tanta fuit Romam tibi caussa videndi?

quam miror: usque adeo totis agris turbatur. In prosa per nam vel quum efferendum erat; miror te tam tranquille agere, quum tantæ undique in nostris agris turbæ et calamitates exortæ sint; quum immissi in nostras possessiones coloni nostros agros occupent, nosque depellant. 12. Ipse, ejectus paternis bonis, affecto quamvis corpore (nisi ager pro ægre accipias, ut Æn. V. 468. 432. quo ducit hanc etiam vix), ago capellas, dum hinc migro etc. 13. Protenus, porro tenus, longe a finibus, Servius ait. Simpliciter accipiendum pro: ante se agere; opp. T errare, vagari, quod fit, dum pascendi caussa aguntur; at hic abiguntur. Unam vero ducit, fune trahit. 15. commixa reliquit, quod in prosa, enixa est. reliquit, majorem etiam miserationem excitat. silice in muda, non substratis herbis, v. Ge.III. 297. 16. Bene hæc ad superstitionem talium hominum dicuntur, cum adversi aliquid iis accidit. Debuisse se hanc calamitatem prævidere ait ex arboribus frequenter fulmine tactis: quod est inter ostenta. læva mens, stupida, tarda. Horat. Art. 301. O ego lavus

etc. 19. da, ede, dic, edissere, ut accipe, audi, Æn. II. 25. Serv. Notent in iis, qua sequuntur, tirones longas narrationis ambages pastoris imperitia non male conveni

entes,

20 Adiit Tityrus Romam, cum alias tantum ad vicinum oppidum excurrere soleret. 21. huic nostræ, Mantuæ, quo agnos agere solemus, depellere forte nimis violentum, nam portantur a pastoribus agni tenelli; ait Burmann. Verum ii, qui jam a lacte remoti lanio tradi debent, haud dubie agi et depelli possunt. Servius a lacte removere interpretatur, qua de re proprie depellere Ecl. VII. 15. III. 82. Ge. III. 187; quo tamen sensu additur fere depulsus ab ubere. lacte. aut ipsa res eo ducit. Calpurn. II. 47. Ne depulsa vagos quærat fetura parentes. Sed depellere, dixit pro pellere, agere: Sic compellere Ecl. II. 30. Xave toties ap. Theocr. pro άγειν. 26. Vilurna sunt fruticis s. virgulti genus flexile et lentum in sæpibus obvium, viendis h. ligandis fasciculis utile.

w

TITYRUS.

Libertas: quæ, sera, tamen respexit inertem; Candidior postquam tondenti barba cadebat; 30 Respexit tamen, et longo post tempore venit, Postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit. Namque, fatebor enim, dum me Galatea tenebat, Nec spes libertatis erat, nec cura peculi. Quamvis multa meis exiret victima sæptis, 35 Pinguis et ingratæ premeretur caseus urbi: Non umquam gravis ære domum mihi dextra redibat.

MELIBUS.

Mirabar, quid mæsta deos, Amarylli, vocares;

28 Libertas, h. libertatis obtinendæ spes ac desiderium. Ut nihil de ineptis hujus loci interpretationibus dicamus quas ipse Burman. sequitur, quamquam vix omnia ad liquidum perduci possunt, verba tamen nullum alium sensum suppeditant, quam hunc: Tityrus intelligendus est esse aliquis ex servis, quorum Romani tantum numerum in fundis suis et agris habebant, quibus sive agrorum sive pecudum cura mandata erat. Hoc pastorum genus isto tempore, quo latifundiis occupata erat Italia, per omnem Italiam erat frequentissimum. Neque alius Corydon Ecl. II. 1. Qui homines an recte in pastoritio carmine, quod sensibus nostris nil præterquam amœnissimam quamque et suavissimam vitæ rusticæ speciem exhibere debet, a poëta excitari potuerint, nunc non disputo; sed ii homines, si peculium sibi satis magnum parassent, pretio dominis soluto in libertatem se vindicare poterant. Nota res, de qua nemo facile dubitet. Tityrus, qui per multos annos, dum Galatea amori indulserat, peculii parum diligentem rationem habuerat, jam senex factus, cum Amaryllidem, quæ frugalior et parcior erat, amicam haberet, ut libertatem sibi compararet, Romam ad herum suum profectus est. Jam de libertate quidem, quam obtinuerat, jam v. 28. 29. 30. memoraverat; facilitatem tamen heri et humanitatem maximam expertum esse se significat, in primisque illud obtinuisse ait, v. 46. ut tuto ac libere greges suos pascere posset. quæ, sera, tamen r. quæ, etsi sero, tamen aliquando mihi contigit, ut v. 30. repetitur. Respicere de Libertate, ut proprie Fortuna respiciens. A deorum signis hanc designationem ductam esse, existimat Spencius Polymet. p. 155. nimis argute Pietas labores humanos respicit Æn. V. 688.

30.

Respexit tamen, et longo post tempore venit. Singula ad declarandum tempus, quo libertatem obtinuit, valere debent. Contigit tamen, inquam, libertas, et multo post mihi data est, postquam, ex quo tempore, a Galatea relictus, in Amaryllidis, conservæ (quam v. 3. carmine recolebat, et quæ moerore suo ex Tityri absentia amorem suum prodebat vss. 37. sqq.), contubernio sum. longo post tempore, ut v. 68. iterum. Sic tanto post G. III. 476. Fatendum tamen, insidere his nescio quid invenisti et incomti: quamquam et alia nonnulla in hoc primo carmine paullo jejunius dicta videri possunt. Multo vero magis inficeta hæc sunt, si cum aliis per alteram amicam, Mantuam, per alteram, Romam declarari pronunties.

34 Quamvis juvencus unus et alter ex meis armentis deductus venderetur in urbe, aut eo deportarentur a me casei. Georg. III. 400. Quod surgente die mulsere horisque diurnis, Nocte premunt; quod jam tenebris et sole cadente, Sub lucem exportans calathis, adit oppida pastor. 35. ingratæ, quod nihil inde argenti referret, v. seq. Burmannus nimis argute exponit: Mantuæ jam non grata, postquam occupata a veteranis, novis colonis. Martinus pro infelici accipiebat.

37 Nunc in animum revocat mororem Amaryllidis, cujus caussam ignorabat tunc Meliboeus, nunc facile assequitur. Ceterum desiderium Tityri absentis bene poëta exprimit; quod vero subjicit 39: Ipsa te, T. etsi bucolici carminis nota figura est (sic apud Theocr. IV. 12.) ab hoc tamen loco, si recte judico, aliena est. Quorsum enim nunc hoc, cum de Amaryllidis desiderio agebatur?

« PreviousContinue »