explorat uentos atque auribus aëra captat;
sidera cuncta notat tacito labentia caelo,
Arcturum pluuiasque Hyadas geminosque Triones,
armatumque auro circumspicit Oriona.
postquam cuncta uidet caelo constare sereno,
dat clarum e puppi signum: nos castra mouemus
temptamusque uiam et uelorum pandimus alas.
iamque rubescebat stellis Aurora fugatis,
cum procul obscuros collis humilemque uidemus Italiam. Italiam primus conclamat Achates, Italiam laeto socii clamore salutant.
tum pater Anchises magnum cratera corona induit inpleuitque mero diuosque uocauit stans prima in puppi:
'di maris et terrae tempestatumque potentes, ferte uiam uento facilem et spirate secundi.' crebrescunt optatae aurae, portusque patescit
iam propior, templumque apparet in arce Mineruae.
uela legunt socii et proras ad litora torquent.
portus ab Euroo fluctu curuatus in arcum,
obiectae salsa spumant aspargine cautes,
ipse latet: gemino demittunt bracchia muro
turriti scopuli refugitque ab litore templum.
quattuor hic, primum omen, equos in gramine uidi
tondentes campum late, candore niuali.
et pater Anchises 'bellum, o terra hospita, portas:
bello armantur equi, bellum haec armenta minantur. 540
sed tamen idem olim curru succedere sueti
quadrupedes et frena iugo concordia ferre:
spes et pacis' ait. tum numina sancta precamur
Palladis armisonae, quae prima accepit ouantis,
et capita ante aras Phrygio uelamur amictu,
praeceptisque Heleni, dederat quae maxima, rite
Iunoni Argiuae iussos adolemus honores.
haut mora, continuo perfectis ordine uotis
cornua uelatarum obuertimus antemnarum
Graiugenumque domos suspectaque linquimus arua.
hinc sinus Herculei, si uera est fama, Tarenti
cernitur, attollit se diua Lacinia contra
Caulonisque arces et nauifragum Scylaceum.
tum procul e fluctu Trinacria cernitur Aetna,
et gemitum ingentem pelagi pulsataque saxa
audimus longe fractasque ad litora uoces,
exultantque uada atque aestu miscentur harenae.
et pater Anchises 'nimirum haec illa Charybdis;
hos Helenus scopulos, haec saxa horrenda canebat.
eripite, o socii, pariterque insurgite remis.'
haut minus ac iussi faciunt, primusque rudentem
contorsit laeuas proram Palinurus ad undas:
laeuam cuncta cohors remis uentisque petiuit.
tollimur in caelum curuato gurgite, et idem
subducta ad manis imos desedimus unda.
ter scopuli clamorem inter caua saxa dedere,
ter spumam elisam et rorantia uidimus astra.
interea fessos uentus cum sole reliquit,
ignarique uiae Cyclopum adlabimur oris.
Portus ab accessu uentorum immotus et ingens
ipse, sed horrificis iuxta tonat Aetna ruinis,
interdumque atram prorumpit ad aethera nubem
turbine fumantem piceo et candente fauilla
attollitque globos flammarum et sidera lambit,
interdum scopulos auolsaque uiscera montis
erigit eructans liquefactaque saxa sub auras
cum gemitu glomerat fundoque exaestuat imo.
fama est Enceladi semiustum fulmine corpus
urgeri mole hac, ingentemque insuper Aetnam
impositam ruptis flammam expirare caminis,
et fessum quotiens mutet latus, intremere omnem
murmure Trinacriam et caelum subtexere fumo.
noctem illam tecti siluis immania monstra
perferimus, nec quae sonitum det causa uidemus.
nam neque erant astrorum ignes nec lucidus aethra 585 siderea polus, obscuro sed nubila caelo,
et lunam in nimbo nox intempesta tenebat. Postera iamque dies primo surgebat Eoo, umentemque Aurora polo dimouerat umbram :
578. semiustum et semustum sua utrumque testimonia habent: sed in hac uoce ut in u. semianimus i seruandum uidetur, quia ustus, animus scribi possunt: in semesus non item, quia participium esus classicis scriptoribus non est usitatum.
cum subito e siluis macie confecta suprema
ignoti noua forma uiri miserandaque cultu
procedit supplexque manus ad litora tendit.
respicimus dira inluuies inmissaque barba,
consertum tegumen spinis, at cetera Graius,
et quondam patriis ad Troiam missus in armis.
isque ubi Dardanios habitus et Troïa uidit
arma procul, paulum aspectu conterritus haesit
continuitque gradum; mox sese ad litora praeceps
cum fletu precibusque tulit: 'per sidera testor,
per superos atque hoc caeli spirabile numen,
tollite me, Teucri; quascumque abducite terras:
hoc sat erit. scio me Danais e classibus unum,
et bello Iliacos fateor petiisse penates.
pro quo, si sceleris tanta est iniuria nostri,
spargite me in fluctus uastoque inmergite ponto.
si pereo, hominum manibus periisse iuuabit.'
dixerat, et genua amplexus genibusque uolutans
haerebat. qui sit fari, quo sanguine cretus,
hortamur, quae deinde agitet fortuna fateri.
ipse pater dextram Anchises haut multa moratus
dat iuueni, atque animum praesenti pignore firmat.
ille haec deposita tandem formidine fatur:
'sum patria ex Ithaca, comes infelicis Vlixi,
nomine Achaemenides, Troiam genitore Adamasto
paupere, mansissetque utinam fortuna, profectus.
hic me, dum trepidi crudelia limina lincunt,
inmemores socii uasto Cyclopis in antro
deseruere. domus sanie dapibusque cruentis
intus opaca ingens. ipse arduus altaque pulsat
sidera (di talem terris auertite pestem)
nec uisu facilis nec dictu affabilis ulli.
uisceribus miserorum et sanguine uescitur atro.
uidi egomet duo de numero cum corpora nostro prensa manu magna medio resupinus in antro frangeret ad saxum sanieque expersa natarent limina, uidi atro cum membra fluentia tabo manderet et tepidi tremerent sub dentibus artus. haut impune quidem: nec talia passus Vlixes oblitusue suist Ithacus discrimine tanto.
nam simul expletus dapibus uinoque sepultus
ceruicem inflexam posuit iacuitque per antrum
inmensus saniem eructans et frusta cruento
per somnum commixta mero, nos magna precati
numina sortitique uices una undique circum
fundimur, et telo lumen terebramus acuto
ingens, quod torua solum sub fronte latebat,
Argolici clipei aut Phoebeae lampadis instar,
et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras.
sed fugite, o miseri, fugite atque ab litore funem
rumpite.
nam qualis quantusque cauo Polyphemus in antro
lanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,
centum alii curua haec habitant ad litora uolgo
infandi Cyclopes et altis montibus errant.
tertia iam lunae se cornua lumine complent,
cum uitam in siluis inter deserta ferarum
lustra domosque traho, uastosque ab rupe Cyclopas prospicio sonitumque pedum uocemque tremesco. uictum infelicem, bacas lapidosaque corna,
dant rami, et uolsis pascunt radicibus herbae.
omnia conlustrans hanc primum ad litora classem
conspexi uenientem. huic me, quaecumque fuisset,
addixi: satis est gentem effugisse nefandam.
uos animam hanc potius quocumque absumite leto.'
Vix ea fatus erat, summo cum monte uidemus
ipsum inter pecudes uasta se mole mouentem
pastorem Polyphemum et litora nota petentem,
monstrum horrendum informe ingens, cui lumen ademptum. trunca manu pinus regit et uestigia firmat; lanigerae comitantur oues; ea sola uoluptas solamenque mali.
postquam altos tetigit fluctus et ad aequora uenit, luminis effossi fluidum lauit inde cruorem
dentibus infrendens gemitu, graditurque per aequor iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit. nos procul inde fugam trepidi celerare recepto
658. Keyius coniec. informe, ingens cui lumen speciose quidem
(uid. u. 636), sed propter huius loci rhythmum non placet. et uid.
supplice sic merito, tacitique incidere funem,
uerrimus et proni certantibus aequora remis.
sensit et ad sonitum uocis uestigia torsit.
uerum ubi nulla datur dextra adfectare potestas
nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
contremuere undae penitusque exterrita tellus
Italiae curuisque immugiit Aetna cauernis.
at genus e siluis Cyclopum et montibus altis
excitum ruit ad portus et litora complent.
cernimus adstantis nequiquam lumine toruo
Aetnaeos fratres, caelo capita alta ferentis,
concilium horrendum: quales cum uertice celso
aëriae quercus aut coniferae cyparissi
constiterunt, silua alta Iovis lucusue Dianae. praecipites metus acer agit quocumque rudentis excutere et uentis intendere uela secundis.
contra ac iussa monent Heleni, Scyllam atque Charybdim inter, utramque uiam leti discrimine paruo,
ni teneant cursus, certum est dare lintea retro.
ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori
missus adest: uiuo praeteruehor ostia saxo
Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem. talia monstrabat relegens errata retrorsus
litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi.
Sicanio praetenta sinu iacet insula contra
Plemurium undosum, nomen dixere priores
Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem
occultas egisse uias supter mare, qui nunc
ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis.
iussi numina magna loci ueneramur.
exsupero praepingue solum stagnantis Helori,
hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni
radimus, et fatis numquam concessa moueri
apparet Camarina procul campique Geloi
684-6. In loco salebroso ac fortasse inperfecto recepimus, sed non sine distinctione quadam, Maduigii coniecturam, qui ac inseruit post contra, et ni pro ne antiquo more scriptum sumit: unde illa sententia exit: ut nautae trepidantes primo 'dent_lintea retro,' id est, cursum ineant septentrionalem, quem mox Borea flante repulsi mutent.
|