A

Sæpius et nomen pofuit Saturnia tellus.

Tum reges, afperque, inmani corpore, Thybris:
A quo poft Itali fluvium cognomine Thybrim
Diximus; amifit verum vetus Albula nomen.
Me, pulfum patriâ, pelagique extrema fequentem,
Fortuna omnipotens et ineluctabile Fatum
His pofuere locis, matrisque egere tremenda
Carmentis Nymphæ monita, et deus auctor Apollo.
Vix ea dicta, dehinc progreffus monftrat et aram,
Et Carmentalem Romano nomine portam,
Quam memorant; Nymphæ prifcum Carmentis
honorem,

Vatis fatidicæ; cecinit quæ prima futuros
Eneadas magnos, et nobile Pallanteum.

Hinc lucum ingentem, quem Romulus acer Asy-
lum

Retulit, et gelidâ monftrat fub rupe Lupercal,
Parrhafio dictum Panos de more Lycæi.
Nec non et facri monftrat nemus Argileti,
Teftaturque locum, et letum docet hofpitis Argi.
Hinc ad Tarpeiam fedem, et Capitolia, ducit,
Aurea nunc, olim filveftribus horrida dumis.
Jam tum religio pavidos terrebat agreftis

Dira loci; jam tum filvam, faxumque, tremebant.
Hoc nemus, hunc, inquit, frondofo vertice col-

lem,

Quis deus incertum est, habitat deus: Arcades

ipfum

Credunt fe vidiffe Jovem, quum fæpe nigrantem
Ægida concuteret dextrâ, nimbosque cieret.
Hæc duo præterea disjectis oppida muris,
Reliquias veterumque vides monumenta virorum.
Hanc Janus pater, hanc Saturnus, condidit arcem:
Janiculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.
Talibus inter fe dictis ad tecta fubibant
Pauperis Evandri; paffimque armenta videbant
Romanoque foro, et lautis mugire Carinis.
Ut ventum ad fedes: Hæc, inquit, limina victor
Alcides fubiit; hæc illum regia cepit.

Aude, hofpes, contemnere opes, et te quoque dig

num

Finge deo; rebusque veni non afper egenis.
Dixit, et angufti fubter faftigia tecti
Ingentem Ænean duxit, ftratisque locavit
Effultum, foliis et pelle Libyftidis urfæ.

Nox ruit, et fufcis tellurem amplectitur alis.
At Venus, haud animo nequidquam exterrita,

mater,

Laurentumque minis et duro mota tumultu, Volcanum adloquitur; thalamoque hæc conjugis

aureo

Incipit, et dictis divinum adfpirat amorem:
Dum bello Argolici vaftabant Pergama reges
Debita, cafurasque inimicis ignibus arces;
Non ullum auxilium miferis, non arma rogavi
Artis, opisque tua; nec te, cariffime conjunx,

Incaffumve tuos volui exercere labores:
Quamvis et Priami deberem plurima natis,
Et durum Æneæ fleviffem fæpe laborem.
Nunc Jovis imperiis Rutulorum conftitit oris:
Ergo eadem fupplex venio, et fanctum mihi numen
Arma rogo, genetrix nato. Te filia Nerei,
Te potuit lacrimis Tithonia flectere conjunx.
Adfpice, qui coëant populi, quæ monia claufis
Ferrum acuant portis, in me excidiumque meorum.
Dixerat; et niveis hinc atque hinc diva lacertis
Cunctantem amplexu molli fovet: ille repente
Adcepit folitam flammam; notusque medullas
Intravit calor, et labefacta per offa cucurrit:
Non fecus atque olim, tonitru quum rupta corufco
Ignea rima micans percurrit lumine nimbos.
Senfit, læta dolis et formæ confcia, conjunx.
Tum pater æterno fatur devinctus amore:
Quid cauffas petis ex alto? fiducia ceffit
Quo tibi, diva, mei? fimilis fi cura fuisset:
Tum quoque fas nobis Teucros armare fuiffet;
Nec Pater omnipotens Trojam, nec Fata vetabant
Stare, decemque alios Priamum fupereffe per annos.
Et nunc, fi bellare paras, atque hæc tibi mens eft;
Quidquid in arte meå poffum promittere curæ,
Quod fieri ferro, liquidove poteft electro,
Quantum ignes, animæque, valent: abfifte pre-

cando

Viribus indubitare tuis. Ea verba locutus

Optatos dedit amplexus, placidumque petivit,
Conjugis infufus gremio, per membra foporem.
Inde, ubi prima quies, medio jam noctis abacte
Curriculo, expulerat fomnum; quum femina pri-
mum,

Cui tolerare colo vitam tenuique Minervâ
Inpofitum, cinerem et fopitos fuscitat ignis,
Noctem addens operi; famulasque ad limina longo
Exercet penfo; caftum ut fervare cubile
Conjugis, et poffit parvos educere natos:
Haud fecus ignipotens, nec tempore fegnior illo,
Mollibus e ftratis opera ad fabrilia furgit.
Infula Sicanium juxta latus, Æoliamque,
Erigitur Liparen, fumantibus ardua faxis:
Quam fubter fpecus, et, Cyclopum exefa caminis,
Antra Ætnæa tonant; validique incudibus ictus
Auditi, referunt gemitum, ftriduntque cavernis
Stricturæ Chalybum, et fornacibus ignis anhelat;*
Volcani domus, et Volcania nomine tellus:
Hoc tunc ignipotens cœlo defcendit ab alto.
Ferrum exercebant vafto Cyclopes in antro,
Brontesque, Steropesque, et nudus membra Py-

racmon.

His informatum manibus, jam parte politâ,
Fulmen erat; toto genitor quæ plurima cœlo-
Dejicit in terras: pars inperfecta manebat.
Tris imbris torti radios, tris nubis aquofæ,
Addiderant; rutili tris ignis, et alitis auftri.

Fulgores nunc horrificos, fonitumque, metumque,`
Mifcebant operi, flammisque fequacibus iras.
Parte aliâ, Marti currumque rotasque volucris
Inftabant; quibus ille viros, quibus excitat, urbis;
Ægidaque horriferam, turbatæ Palladis arma,
Certatim fquamis ferpentum, auroque, polibant,
Connexosque anguis, ipfamque in pectore divæ
Gorgona, defecto vertentem lumina collo.

Tollite cuncta, inquit, cœptosque auferte labores,
Ætnæi Cyclopes, et huc advertite mentem:
Arma acri facienda viro: nunc viribus ufus;
Nunc manibus rapidis, omni nunc arte magiftrâ.
Præcipitate moras. Nec plura effatus, et illi
Ocius incubuere omnes, pariterque laborem
Sortiti: fluit æs rivis, aurique metallum ;
Volnificusque chalybs vaftâ fornace liquefcit.
Ingentem clipeum informant, unum omnia contra
Tela Latinorum; feptenosque orbibus orbis
Inpediunt. Alii ventofis follibus auras
Adcipiunt, redduntque; alii ftridentia tinguunt
Æra lacu gemit inpofitis incudibus antrum.
Illi inter fefe, multâ vi, brachia tollunt
In numerum, verfantque tenaci forcipe maffam.
Hæc pater Æoliis properat dum Lemnius oris,
Evandrum ex humili tecto lux fuscitat alma,
Et matutini volucrum fub culmine cantus.
Confurgit fenior, tunicâque inducitur artus,
Et Tyrrhena pedum circumdat vincula plantis: