sed cadat ante diem mediaque inhumatus harena. . .
haec precor, hanc vocem extremam cum sanguine fundo.
tum vos, o Tyrii, stirpem et genus omne futurum
exercete odiis cinerique haec mittite nostro
munera. nullus amor populis nec foedera sunto.
exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor,
qui face Dardanios ferroque sequare colonos,
nunc, olim, quocumque dabunt se tempore vires.
litora litoribus contraria, fluctibus undas
imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque!'
haec ait et partis animum versabat in omnis
invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem adfata Sychaei
(namque suam patria antiqua cinis ater habebat):
Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem;
dic, corpus properet fluviali spargere lympha
et pecudes secum et monstrata piacula ducat;
sic veniat; tuque ipsa pia tege tempora vitta.
sacra Iovi Stygio, quae rite incepta paravi,
perficere est animus finemque imponere curis
Dardaniique rogum capitis permittere flammae.'
sic ait. illa gradum studio celerabat anili.
at trepida et coeptis immanibus effera Dido.
sanguineam volvens aciem maculisque trementis
interfusa genas et pallida morte futura
interiora domus inrumpit limina et altos
conscendit furibunda rogos ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus.
hic, postquam Iliacas vestes notumque cubile
conspexit, paulum lacrimis et mente morata,
incubuitque toro dixitque novissima verba:
'dulces exuviae, dum fata deusque sinebat,
accipite hanc animam meque his exsolvite curis.
vixi et, quem dederat cursum fortuna, peregi,
et nunc magna mei sub terras ibit imago.
urbem praeclaram statui; mea moenia vidi;
ulta virum poenas inimico a fratre recepi;

620

625

630

635

640

645

650

655

620 mediaque] iaceatque Gent 19. Peerlk. lac. stat. haec fere desiderans praeda feris iaceat. 621 post 662 transpos. Gebh. 633 suspect. Bryantio. 641 celebrabat M2Py1 (cf. Serv. pl.) Ribb. anilem y'ab1c1 inilem P1 651 sinebant FP2 Ribb. 655 post 656 Mentel., Menag. II, Sprot., Rbb. 656 damn. Kv. 1881, 207.

felix, heu nimium felix, si litora tantum numquam Dardaniae tetigissent nostra carinae!' dixit et os impressa toro 'moriemur inultae,

sed moriamur' ait. 'sic, sic iuvat ire sub umbras. hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto Dardanus et nostrae secum ferat omina mortis.'

Dixerat; atque illam media inter talia ferro conlapsam aspiciunt comites ensemque cruore spumantem sparsasque manus. it clamor ad alta atria; concussam bacchatur Fama per urbem. lamentis gemituque et femineo ululatu tecta fremunt; resonat magnis plangoribus aether, non aliter, quam si immissis ruat hostibus omnis Karthago aut antiqua Tyros flammaeque furentes culmina perque hominum volvantur perque deorum. audiit exanimis trepidoque exterrita cursu unguibus ora soror foedans et pectora pugnis per medios ruit ac morientem nomine clamat: hoc illud, germana, fuit? me fraude petebas? hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant? quid primum deserta querar? comitemne sororem sprevisti moriens? eadem me ad fata vocasses: idem ambas ferro dolor atque eadem hora tulisset. his etiam struxi manibus patriosque vocavi voce deos, sic te ut posita crudelis abessem! exstinxti te meque, soror, populumque patresque Sidonios urbemque tuam. date, volnera lymphis abluam et, extremus si quis super halitus errat, ore legam. sic fata gradus evaserat altos

semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
cum gemitu atque atros siccabat veste cruores.
illa gravis oculos conata attollere rursus
deficit; infixum stridit sub pectore volnus.
ter sese attollens cubitoque adnixa levavit,
ter revoluta toro est oculisque errantibus alto
quaesivit caelo lucem ingemuitque reperta.

Tum Iuno omnipotens longum miserata dolorem difficilisque obitus Irim demisit Olympo,

quae luctantem animam nexosque resolveret artus. nam quia nec fato merita nec morte peribat,

660

665

670

675

680

685

690

695

662 secum nostrae M 681 crud, commatis saepsit Gebh.

84

P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIB. IV.

sed misera ante diem subitoque accensa furore,
nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
abstulerat Stygioque caput damnaverat Orco.
ergo Iris croceis per caelum roscida pinnis
mille trahens varios adverso sole colores
devolat et supra caput adstitit: 'hunc ego Diti
sacrum iussa fero teque isto corpore solvo.'
sic ait et dextra crinem secat: omnis et una
dilapsus calor atque in ventos vita recessit.

700

705

In Sicilia ludi gymnici committuntur; non omnes pergunt.

V.

326

Aeneas Karthagine profectus nova tempestate ad Acesten refertur. -41 inferias patri anno ante mortuo afferens indicit ludos sollemnes, 103 qui nono die eduntur in magno Troianorum Siculorumque conventu. 113 Ac primum navigatione Cloanthus varie luctatus superat aemulos, 243 sed cum eo Mnestheus Gyas Sergestusque liberaliter donantur. 285 deinde cursu pedum certant cum alii homines ignoto nomine tum Nisus Salius Euryalus Helymus Diores Panopes Patron: Nisi amici opera Euryalus vincit, ceteris sua dantur munera. 361 tum pugilatu cum Darete iussu Acestae contendit Entellus senex, 452 qui victo adversario temperans uno ictu taurum immolat. 484 denique prodeunt sagittarii: columbam alligatam Hippocoon non ferit, Mnestheus vinculo solvit, Eurytion sublime avolantem deicit, 518 quo facto sagitta Acestae temere subiecta ardendo mire evanescit. 544 postremo pueri Troiani Troiae, qui vocatur, ludum equestrem ineunt. 603 Interea mulieres Drepani relictae instinctu Iunonis incendunt naves: 663 quattuor amittuntur, reliquae virorum interventu servantur. consilio Nautae iussuque patris per somnium visi Aeneas commotus 745 plurimis feminis et, siqui alii volebant, in nova urbe relictis abit. 778 Veneris deprecatione flexus Neptunus ei favet summa tranquillitate, 826 ut uno Palinuro Somni fraude amisso socios salvos Cumas traducat.

699

Interea medium Aeneas iam classe tenebat certus iter fluctusque atros aquilone secabat moenia respiciens, quae iam infelicis Elissae conlucent flammis. quae tantum accenderit ignem causa, latet; duri magno sed amore dolores polluto notumque, furens quid femina possit, triste per augurium Teucrorum pectora ducunt. ut pelagus tenuere rates nec iam amplius ulla occurrit tellus, maria undique et undique caelum, olli caeruleus supra caput adstitit imber

noctem hiememque ferens et inhorruit unda tenebris. ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:

5

10

heu! quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?
quidve, pater Neptune, paras?' sic deinde locutus
colligere arma iubet validisque incumbere remis
obliquatque sinus in ventum ac talia fatur:
'magnanime Aenea, non, si mihi Iuppiter auctor
spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo.
mutati transversa fremunt et vespere ab atro
consurgunt venti atque in nubem cogitur aër.
nec nos obniti contra nec tendere tantum
sufficimus. superat quoniam Fortuna, sequamur,
quoque vocat, vertamus iter. nec litora longe

fida reor fraterna Erycis portusque Sicanos,
si modo rite memor servata remetior astra.'
tum pius Aeneas: 'equidem sic poscere ventos
iamdudum et frustra cerno te tendere contra.
flecte viam velis. an sit mihi gratior ulla,
quove magis fessas optem demittere navis,
quam quae Dardanium tellus mihi servat Acesten
et patris Anchisae gremio complectitur ossa?'
haec ubi dicta, petunt portus et vela secundi
intendunt Zephyri; fertur cita gurgite classis
et tandem laeti notae advertuntur harenae.

At procul ex celso miratus vertice montis adventum sociasque rates occurrit Acestes horridus in iaculis et pelle Libystidis ursae, Troïa Criniso conceptum flumine mater

quem genuit. veterum non immemor ille parentum
gratatur reduces et gaza laetus agresti
excipit ac fessos opibus solatur amicis.

Postera cum primo stellas Oriente fugarat

clara dies, socios in coetum litore ab omni advocat Aeneas tumulique ex aggere fatur:

15

20

25

30

335

40

'Dardanidae magni, genus alto a sanguine divom,

45

annuus exactis completur mensibus orbis,

ex quo reliquias divinique ossa parentis

condidimus terra maestasque sacravimus aras.

iamque dies, nisi fallor, adest, quem semper acerbum,
semper honoratum (sic di voluistis) habebo.
hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul

50

15 corripere prop. Lad. 29 dimittere libri praeter cлx; Ribb.

38 Crimiso x (e Graeco?), cf. Serv. I 550.