dividit et dictis maerentia pectora mulcet:

o socii, (neque enim ignari sumus ante malorum)
o passi graviora, dabit deus his quoque finem.
vos et Scyllaeam rabiem penitusque sonantis
accestis scopulos, vos et Cyclopia saxa
experti: revocate animos maestumque timorem
mittite; forsan et haec olim meminisse iuvabit.
per varios casus, per tot discrimina rerum
tendimus in Latium, sedes ubi fata quietas
ostendunt; illic fas regna resurgere Troiae.
durate et vosmet rebus servate secundis.'

Talia voce refert curisque ingentibus aeger
spem voltu simulat, premit altum corde dolorem.
illi se praedae accingunt dapibusque futuris:
tergora diripiunt costis et viscera nudant,
pars in frusta secant veribusque trementia figunt,
litore aëna locant alii flammasque ministrant.
tum victu revocant viris fusique per herbam
implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae.
postquam exempta fames epulis mensaeque remotae,
amissos longo socios sermone requirunt

spemque metumque inter dubii, seu vivere credant,
sive extrema pati nec iam exaudire vocatos.
praecipue pius Aeneas nunc acris Oronti,
nunc Amyci casum gemit et crudelia secum

fata Lyci fortemque Gyan fortemque Cloanthum.

Et iam finis erat, cum Iuppiter aethere summo

despiciens mare velivolum terrasque iacentis
litoraque et latos populos, sic vertice caeli
constitit et Libyae defixit lumina regnis.
atque illum talis iactantem pectore curas
tristior et lacrimis oculos suffusa nitentis
adloquitur Venus: 'o qui res hominumque deumque
aeternis regis imperiis et fulmine terres,
quid meus Aeneas in te committere tantum,
quid Troes potuere, quibus tot funera passis
cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?
certe hinc Romanos olim volventibus annis,

'Medic.' Pier. y1? 201 Cyclopea libri Ribb.

200

205

210

215

220

225

230

209 alto obl. praevet.' Pier. % 211 deripiunt ex Heinsii coniectura ed. rec.; sed cf. Plüfs 25 3). 223 erat (verbis stratosque premebat Aeneadas somnus) Bähr. 1884, 400. 224 dispiciens Moret. I, Leid.', comm. Serv.; def. Lachm. Lucr. 236, Ribb.

hinc fore ductores revocato a sanguine Teucri, qui mare, qui terras omni dicione tenerent, pollicitus quae te, genitor, sententia vertit? hoc equidem occasum Troiae tristisque ruinas solabar fatis contraria fata rependens;

nunc eadem fortuna viros tot casibus actos

insequitur. quem das finem, rex magne, laborum ?
Antenor potuit mediis elapsus Achivis

Illyricos penetrare sinus atque intima tutus
regna Liburnorum et fontem superare Timavi,
unde per ora novem vasto cum murmure montis
it mare proruptum et pelago premit arva sonanti.
hic tamen ille urbem Patavi sedesque locavit
Teucrorum et genti nomen dedit armaque fixit
Troïa, nunc placida compostus pace quiescit:
nos, tua progenies, caeli quibus adnuis arcem,
navibus (infandum!) amissis unius ob iram
prodimur atque Italis longe disiungimur oris.
hic pietatis honos? sic nos in sceptra reponis?'
Olli subridens hominum sator atque deorum
voltu, quo caelum tempestatesque serenat,
oscula libavit natae, dehinc talia fatur:
'parce metu, Cytherea, manent immota tuorum
fata tibi; cernes urbem et promissa Lavini

235

240

245

250

255

moenia sublimemque feres ad sidera caeli

magnanimum Aenean; neque me sententia vertit.

260

hic tibi (fabor enim, quando haec te cura remordet,

longius et volvens fatorum arcana movebo)

bellum ingens geret Italia populosque ferocis contundet moresque viris et moenia ponet, tertia dum Latio regnantem viderit aestas ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. at puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo additur (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno), triginta magnos volvendis mensibus orbis imperio explebit regnumque ab sede Lavini transferet et Longam multa vi muniet Albam.

237 pollicitu's Ribb.

ое

265

270

246 praeruptum V2y1 Sen. Nat. qu. III

1, 1; cf. Serv. pr.ruptum F (Henr. I 521 putat fuisse praer.) 267 cui.. regno 268 ut verba poetae, non lovis in parenthesi poni vult Jort. 463. 268 regno] recta Bähr. 1884, 4005; malim salva.

hic iam ter centum totos regnabitur annos
gente sub Hectorea, donec regina sacerdos
Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem.
inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus
Romulus excipiet gentem et Mavortia condet
moenia Romanosque suo de nomine dicet.
his ego nec metas rerum nec tempora pono:
imperium sine fine dedi. quin aspera Iuno,
quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat,
consilia in melius referet mecumque fovebit
Romanos, rerum dominos, gentemque togatam.
sic placitum. veniet lustris labentibus aetas,
cum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas
servitio premet ac victis dominabitur Argis.
nascetur pulchra Troianus origine Caesar,
imperium Oceano, famam qui terminet astris,
Iulius, a magno demissum nomen Iulo.
hunc tu olim caelo spoliis Orientis onustum
accipies secura; vocabitur hic quoque votis.
aspera tum positis mitescent saecula bellis;
cana Fides et Vesta, Remo cum fratre Quirinus
iura dabunt; dirae ferro et compagibus artis
claudentur Belli portae; Furor impius intus.
saeva sedens super arma et centum vinctus aënis
post tergum nodis fremet horridus ore cruento.'

Haec ait et Maia genitum demittit ab alto,
ut terrae utque novae pateant Karthaginis arces
hospitio Teucris, ne fati nescia Dido
finibus arceret. volat ille per aëra magnum
remigio alarum ac Libyae citus adstitit oris.
et iam iussa facit ponuntque ferocia Poeni
corda volente deo; in primis regina quietum
accipit in Teucros animum mentemque benignam.

At pius Aeneas per noctem plurima volvens. . .

ut primum lux alma data est, exire locosque
explorare novos, quas vento accesserit oras,
qui teneant (nam inculta videt), hominesne feraene,
quaerere constituit sociisque exacta referre.
classem in convexo nemorum sub rupe cavata

275

280

285

290

295

300

305

310

298 atque Gebh. JJ. 1887, 562; idem 299 ne fati... arceret 300 post Ravium deleri iussit. post 305 lac. stat. Heidtm. 1885, III.

arboribus clausam circum atque horrentibus umbris
occulit: ipse uno graditur comitatus Achate
bina manu lato crispans hastilia ferro.
cui mater media sese tulit obvia silva

virginis os habitumque gerens et virginis arma,
Spartanae, vel qualis equos Threissa fatigat
Harpalyce volucremque fuga praevertitur Hebrum.
namque umeris de more habilem suspenderat arcum
venatrix dederatque comam diffundere ventis,
nuda genu nodoque sinus collecta fluentis.

ac prior 'heus' inquit 'iuvenes, monstrate, mearum
vidistis si quam hic errantem forte sororum,
succinctam pharetra et maculosae tegmine lyncis,
aut spumantis apri cursum clamore prementem.

Sic Venus; et Veneris contra sic filius orsus: 'nulla tuarum audita mihi neque visa sororum,

0

quam te memorem, virgo? namque haud tibi voltus mortalis, nec vox hominem sonat; o, dea certe: an Phoebi soror? an nympharum sanguinis una? sis felix nostrumque leves, quaecumque, laborem et, quo sub caelo tandem, quibus orbis in oris iactemur, doceas; ignari hominumque locorumque erramus vento huc vastis et fluctibus acti: multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra.'

315

320

325

330

Tum Venus: 'haud equidem tali me dignor honore:

335

...

virginibus Tyriis mos est gestare pharetram
purpureoque alte suras vincire cothurno.
Punica regna vides, Tyrios et Agenoris urbem;
sed fines Libyci, genus intractabile bello
imperium Dido Tyria regit urbe profecta,
germanum fugiens. longa est iniuria, longae
ambages; sed summa sequar fastigia rerum.
huic coniunx Sychaeus erat, ditissimus agri
Phoenicum, et magno miserae dilectus amore,
cui pater intactam dederat primisque iugarat
ominibus. sed regna Tyri germanus habebat
Pygmalion, scelere ante alios immanior omnis.

340

345

323 maculoso

317 Eurum Rutgers, Lect. Venus. VI, et Ribb. Vindob. Madv. 34*). tegmina y1 Rbb. tergore Bähr. 1884, 402, ut lyncis pendeat a vocabulo cursum. 324 damn. Schenkl ap. Kl. 338 ab Agenoris urbe Heidtm. 1885, 3. 343 agri] auri Huet. 62, Ribb.

340 gerit Gent 1.

quos inter medius venit furor. ille Sychaeum
impius ante aras atque auri caecus amore
clam ferro incautum superat, securus amorum
germanae; factumque diu celavit et aegram
multa malus simulans vana spe lusit amantem.
ipsa sed in somnis inhumati venit imago
coniugis; ora modis attollens pallida miris
crudelis aras traiectaque pectora ferro
nudavit caecumque domus scelus omne retexit.
tum celerare fugam patriaque excedere suadet
auxiliumque viae veteris tellure recludit
thesauros, ignotum argenti pondus et auri.
his commota fugam Dido sociosque parabat.
conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni
aut metus acer erat; navis, quae forte paratae,
corripiunt onerantque auro. portantur avari
Pygmalionis opes pelago; dux femina facti.
devenere locos, ubi nunc ingentia cernis
moenia surgentemque novae Karthaginis arcem,
[mercatique solum, facti de nomine Byrsam,
taurino quantum possent circumdare tergo]
sed vos qui tandem? quibus aut venistis ab oris
quove tenetis iter?' quaerenti talibus ille
suspirans imoque trahens a pectore vocem:

'O dea, si prima repetens ab origine pergam et vacet annalis nostrorum audire laborum, ante diem clauso componet Vesper Olympo. nos Troia antiqua, si vestras forte per auris Troiae nomen iit, diversa per aequora vectos forte sua Libycis tempestas appulit oris. sum pius Aeneas, raptos qui ex hoste penatis classe veho mecum, fama super aethera notus. Italiam quaero patriam et genus ab love summo. bis denis Phrygium conscendi navibus aequor matre dea monstrante viam data fata secutus: vix septem convulsae undis euroque supersunt.

348 medios Mc1 post miris dist. Kl. Beck, De sensu crit. II aliquot ant.' Pier.

350

355

360

365

370

375

380

Servii cod. pler. 354 non post coniugis, sed 365 cernes libri praeter Mc1 367/8 damnant 62, Peerlk., Ribb. alii. 374 componat P1R 377 orta furens Gent 3. fraude sua Güthl. 1877, 5. 380 patrium praemisso et Heidtm. 1885, 3. patriam, est Kv. 1878, 112. 381 bis denis Heidtm. JJ. 1881, 421 itemque Bähr. 1884, 396.