prensa manu magna medio resupinus in antro
frangeret ad saxum sanieque adspersa natarent
limina, vidi atro cum membra fluentia tabo
manderet et tepidi tremerent sub dentibus artus.
haud impune quidem, nec talia passus Ulixes
oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto.
nam simul expletus dapibus vinoque sepultus
cervicem inflexam posuit iacuitque per antrum
immensus saniem eructans et frusta cruento

per somnum commixta mero, nos magna precati
numina sortitique vices una undique circum
fundimur et telo lumen terebramus acuto,
ingens quod torva solum sub fronte latebat,
Argolici clipei aut Phoebeae lampadis instar,
et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras.
sed fugite, o miseri, fugite atque ab litore funem
rumpite.

nam qualis quantusque cavo Polyphemus in antro
lanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,
centum alii curva haec habitant ad litora volgo
infandi Cyclopes et altis montibus errant.
tertia iam lunae se cornua lumine complent,
cum vitam in silvis inter deserta ferarum

lustra domosque traho vastosque ab rupe Cyclopas
prospicio sonitumque pedum vocemque tremesco.
victum infelicem, bacas lapidosaque corna,
dant rami et volsis pascunt radicibus herbae.
omnia conlustrans hanc primum ad litora classem
conspexi venientem. huic me, quaecumque fuisset,
addixi: satis est gentem effugisse nefandam.
vos animam hanc potius quocumque absumite leto.'
Vix ea fatus erat, summo cum monte videmus

ipsum inter pecudes vasta se mole moventem
pastorem Polyphemum et litora nota petentem,

625

630

635

640

645

630

655

monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen ademptum. trunca manu pinus regit et vestigia firmat; lanigerae comitantur oves: ea sola voluptas solamenque mali.

660

652 prospexi 661 de collo

625 exspersa b2c2%, cf. Serv. Rbb. 627 trepidi M1P2a1b1 Lad. 632 immensum Py1a1b2 Serv.; cf. Quint. VIII 3, 84. My2 Lad. 659 manum M2a2b2 Quint. VIII 4, 24. fistula pendet v. explent libri pr. F1Mb1

postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,
luminis effossi fluidum lavit inde cruorem

dentibus infrendens gemitu graditurque per aequor
iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
nos procul inde fugam trepidi celerare recepto
supplice sic merito tacitique incidere funem;
verrimus et proni certantibus aequora remis.
sensit et ad sonitum vocis vestigia torsit.
verum ubi nulla datur dextra adfectare potestas,
nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
contremuere undae penitusque exterrita tellus
Italiae curvisque immugiit Aetna cavernis.
at genus e silvis Cyclopum et montibus altis
excitum ruit ad portus et litora complent.
cernimus adstantis nequiquam lumine torvo
Aetnaeos fratres caelo capita alta ferentis,
concilium horrendum: quales cum vertice celso
aëriae quercus aut coniferae cyparissi
constiterunt, silva alta Iovis lucusve Dianae.
praecipites metus acer agit quocumque rudentis
excutere et ventis intendere vela secundis.

contra iussa monent Heleni Scyllam atque Charybdim
inter utramque viam leti discrimine parvo

ni teneant cursus certum est dare lintea retro.
ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori
missus adest. vivo praetervehor ostia saxo

Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem.
[talia monstrabat relegens errata retrorsus
litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi.]

Sicanio praetenta sinu iacet insula contra
Plemyrium undosum (nomen dixere priores
Ortygiam; Alpheum fama est huc Elidis amnem
occultas egisse vias subter mare, qui nunc
ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis):

668 vertimus libri pr. F et] ut? 670 dextrum M1 dextram libri pr. P', itemque Serviani (= dextram intendere) pr. Cass. et Floriac. 674 Trinacriae Bentl. Sicaniae Bähr. 1887, 276.

684 contra ac

iussa Madv. 37. Scylla FP1 Ribb. Charybdis Fa1 Ribb. 684/6 damn. Wagn. LV. 75 s. et Gruppe 29. 685 utrimque 0. Treuber KW. 1880, 124. 686 ne P2R2y1c1 nec P1 certum. . retro damn. Brunck. versum ante 685 pos. Ribb. 690/1 damn. Wagn. Ribb.

64

P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIB. III.

iussi numina magna loci veneramur, et inde
exsupero praepingue solum stagnantis Helori.
hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni
radimus et fatis numquam concessa moveri
apparet Camerina procul campique Geloi;
[immanisque Gela fluvii cognomine dicta.]
arduus inde Acragas ostentat maxima longe

moenia, magnanimum quondam generator equorum.
teque datis linquo ventis, palmosa Selinus,
et vada dura lego saxis Lilybeia caecis:
hinc Drepani me portus et inlaetabilis ora
accipit. hic pelagi tot tempestatibus actis
heu! genitorem, omnis curae casusque levamen,
amitto Anchisen. hic me, pater optime, fessum
deseris, heu! tantis nequiquam erepte periclis!
nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret,
hos mihi praedixit luctus, non dira Celaeno.
hic labor extremus, longarum haec meta viarum:
hinc me digressum vestris deus appulit oris.'
Sic pater Aeneas intentis omnibus unus
fata renarrabat divom cursusque docebat.
conticuit tandem factoque hic fine quievit.

Rbb.

702 damn. Wagn. LV. 77, def. Lachm. Lucr. 326.
708 actus Mb2 Lad.

700

705

710

715

705 velis

IV.

Dido ab Anna sorore curarum conscia ad bonam spem excitata
dis frustra imploratis furioso capitur Aeneae amore.
Iuno cum Venere de conubio Aeneae Didonisque communicat

278

330

et ad venationem profectos tempestatem subterfugere cogit. 172 Coniunctionem eorum Iarbas, ubi Fama detulit, apud lovem queritur, 218 a quo Mercurius Carthaginem missus Aeneam ibi vetat morari. Dido Aeneam Iovi parere parantem benignis verbis interpellat; deinde vituperando minandoque animum eius frangere conata per Annam, ne media hieme proficiscatur, frustra eum obsecrat; 449 tum mori parata reliquias Aeneae simulat se combusturam. rogo exstructo sacra facit insomnemque deliberando noctem agit. 553

392

503

Didus amor, discidium curaeque, exitium.

Aeneas denuo, ut fugeret, admonitus noctu naves conscendi iubet. 583 discedentem mane ut animadvertit, Dido irata exsecratur diris arbitrisque remotis Aeneae gladio perfossa in rogo moritur.

631

At regina gravi iamdudum saucia cura volnus alit venis et caeco carpitur igni. multa viri virtus animo multusque recursat gentis honos; haerent infixi pectore voltus verbaque nec placidam membris dat cura quietem. postera Phoebea lustrabat lampade terras umentemque Aurora polo dimoverat umbram, cum sic unanimam adloquitur male sana sororem: 'Anna soror, quae me suspensam insomnia terrent! quis novus hic nostris successit sedibus hospes, quem sese ore ferens, quam forti pectore et armis ! credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum. degeneres animos timor arguit. heu, quibus ille iactatus fatis! quae bella exhausta canebat! si mihi non animo fixum immotumque sederet, ne cui me vinclo vellem sociare iugali, postquam primus amor deceptam morte fefellit, si non pertaesum thalami taedaeque fuisset,

Vergilius.

5

huic uni forsan potui succumbere culpae.
Anna, fatebor enim, miseri post fata Sychaei
coniugis et sparsos fraterna caede penatis,
solus hic inflexit sensus animumque labantem
impulit. adgnosco veteris vestigia flammae.
sed mihi vel tellus, optem, prius ima dehiscat
vel pater omnipotens adigat me fulmine ad umbras,
pallentis umbras Erebi noctemque profundam,
ante, pudor, quam te violo aut tua iura resolvo.
ille meos, primus qui me sibi iunxit, amores
abstulit, ille habeat secum servetque sepulcro.
sic effata sinum lacrimis implevit obortis.

,

Anna refert: o luce magis dilecta sorori, solane perpetua maerens carpere iuventa nec dulcis natos Veneris nec praemia noris? id cinerem aut manis credis curare sepultos? esto: aegram nulli quondam flexere mariti, non Libyae, non ante Tyro; despectus Iarbas ductoresque alii, quos Africa terra triumphis dives alit; placitone etiam pugnabis amori? nec venit in mentem, quorum consederis arvis? hine Gaetulae urbes, genus insuperabile bello, et Numidae infreni cingunt et inhospita Syrtis; hinc deserta siti regio lateque furentes Barcaei. quid bella Tyro surgentia dicam germanique minas?

dis equidem auspicibus reor et Iunone secunda hunc cursum lliacas vento tenuisse carinas.

quam tu urbem, soror, hanc cernes, quae surgere regna coniugio tali! Teucrum comitantibus armis Punica se quantis attollet gloria rebus! tu modo posce deos veniam sacrisque litatis indulge hospitio causasque innecte morandi, dum pelago desaevit hiems et aquosus Orion, quassataeque rates, dum non tractabile caelum.'

His dictis incensum animum inflammavit amore

21 secl. Peerlk. 25 abigat Fy1x Ribb. Serv. Ribb. 41 damn. Heidtm. 1885, VII. Numidae infr. c. om. verbis et . . regio. at s. r. prop. Bähr. 1887, 807. v. 51 optime cludi putat Ribb.; et damn. 53 dum. . caelum.

26 Erebo FGP1Ry1 41 s. Kl. mavult hine inhosp. S. hinc, des. orationem Annae con54 incensum] penso

Pi impenso FIP2 (cf. Serv. pl.) Ribb. flammavit FPIRC Ribb.