si quando letum horrificum morbosque deum rex
molitur, meritas aut bello territat urbes.
harum unam celerem demisit ab aethere summo
Iuppiter inque omen Iuturnae occurrere iussit.
illa volat celerique ad terram turbine fertur;
non secus ac nervo per nubem impulsa sagitta,
armatam saevi Parthus quam felle veneni,
Parthus sive Cydon, telum immedicabile, torsit,
stridens et celeris incognita transilit umbras,
talis se sata Nocte tulit terrasque petivit.

Postquam acies videt Iliacas atque agmina Turni

alitis in parvae subitam collecta figuram,
quae quondam in bustis aut culminibus desertis
nocte sedens serum canit importuna per umbras
hanc versa in faciem Turni se pestis ob ora
fertque refertque sonans clipeumque everberat alis.
illi membra novus solvit formidine torpor
arrectaeque horrore comae et vox faucibus haesit.
at procul ut Dirae stridorem adgnovit et alas,
infelix crinis scindit Iuturna solutos
unguibus ora soror foedans et pectora pugnis:
'quid nunc te tua, Turne, potest germana iuvare?
aut quid iam durae superat mihi? qua tibi lucem
arte morer? talin possum me opponere monstro?
iam iam linquo acies. ne me terrete timentem,
obscenae volucres; alarum verbera nosco
letalemque sonum, nec fallunt iussa superba
magnanimi Iovis. haec pro virginitate reponit?
quo vitam dedit aeternam? cur mortis adempta est
condicio? possem tantos finire dolores
nunc certe et misero fratri comes ire per umbras.
immortalis ego? aut quicquam mihi dulce meorum
te sine, frater, erit? o quae satis ima dehiscat
terra mihi manisque deam demittat ad imos!'
tantum effata caput glauco contexit amictu
multa gemens et se fluvio dea condidit alto.

860 talem л; def. Kv. 1878, 266, sed cf. X 768.

coniecta y ad Pye 1876, 25.

coniecto P

855

860

865

870

875

880

885

862 subito Py1b

conversa M 865 ob] inod M1 in M2 Goth. III 867 iolli y1 olli b Paris. 7931 Ribb. 873 curae prop. Thilo; cf. G. III 286.

871 damn. Güthl. 882/4 ut dittogr.

v. 879/81 secl. Rbb. 883 ima] alta cm complures cod. Pierii et Heinsii. dehiscet P1 Ribb. 884 demittit P1 demittet Ribb.

Aeneas instat contra telumque coruscat

ingens arboreum et saevo sic pectore fatur:

quae nunc deinde mora est? aut quid iam, Turne, retractas? non cursu, saevis certandum est comminus armis.

C

verte omnis tete in facies et contrahe, quidquid
sive animis sive arte vales; opta ardua pinnis
astra sequi clausumque cava te condere terra
ille caput quassans: non me tua fervida terrent
dicta, ferox; di me terrent et luppiter hostis.'
nec plura effatus saxum circumspicit ingens,
saxum antiquum ingens, campo quod forte iacebat,
limes agro positus, litem ut discerneret arvis;
vix illud lecti bis sex cervice subirent,
qualia nunc hominum producit corpora tellus;
ille manu raptum trepida torquebat in hostem
altior insurgens et cursu concitus heros.

sed neque currentem se nec cognoscit euntem
tollentemve manus saxumque immane moventem:
genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis.
tum lapis ipse viri vacuum per inane volutus
nec spatium evasit totum neque pertulit ictum.

Ac velut in somnis, oculos ubi languida pressit
nocte quies, nequiquam avidos extendere cursus
velle videmur et in mediis conatibus aegri
succidimus (non lingua valet, non corpore notae
sufficiunt vires nec vox aut verba sequuntur),
sic Turno, quacumque viam virtute petivit,
successum dea dira negat. tum pectore sensus
vertuntur varii, Rutulos aspectat et urbem
cunctaturque metu telumque instare tremescit
nec, quo se eripiat, nec, qua vi tendat in hostem,
nec currus usquam videt aurigamve sororem.
cunctanti telum Aeneas fatale coruscat
sortitus fortunam oculis et corpore toto
eminus intorquet; murali concita numquam
tormento sic saxa fremunt nec fulmine tanti

an v. 890 post 893 collocandus sit.

890

895

900

905

910

915

920

893 clausumve P Menag. I Ribb. post hunc v. lac. stat. Rbb.; Prol. 86 dubitat, utrum exciderit clausula velut numquam hodie effugies 899 illum Mb 903 sese cogn. manum Moret. II. manu 913 quamc. Pi

eundem Peerlk. 904 tollentemque My1c

Pbc saxumve libri pr. yc 906 l. i. ruit. Gent 65. 916 letumque P Ribb. 918 ve] que Ryb

Vergilius.

18

274

P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIB. XII.

dissultant crepitus. volat atri turbinis instar
exitium dirum hasta ferens orasque recludit
loricae et clipei extremos septemplicis orbis:
per medium stridens transit femur. incidit ictus
ingens ad terram duplicato poplite Turnus.
consurgunt gemitu Rutuli totusque remugit

mons circum et vocem late nemora alta remittunt.

925

935

940

Ille humilis supplexque oculos dextramque precantem 930 protendens: equidem merui nec deprecor' inquit; 'utere sorte tua. miseri te si qua parentis tangere cura potest, oro, (fuit et tibi talis Anchises genitor) Dauni miserere senectae et me, seu corpus spoliatum lumine mavis, redde meis. vicisti et victum tendere palmas Ausonii videre, tua est Lavinia coniunx; ulterius ne tende odiis.' stetit acer in armis Aeneas volvens oculos dextramque repressit. et iam iamque magis cunctantem flectere sermo coeperat, infelix umero cum apparuit alto balteus et notis fulserunt cingula bullis Pallantis pueri, victum quem volnere Turnus straverat atque umeris inimicum insigne gerebat. ille, oculis postquam saevi monumenta doloris exuviasque hausit, furiis accensus et ira terribilis: 'tune hinc spoliis indute meorum eripiare mihi? Pallas te hoc volnere, Pallas immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit.' hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit fervidus. ast illi solvuntur frigore membra vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

930 supplex om. que PRy2 Ribb.

945

950

INDEX NOMINUM.

In nominibus plus quam bisyllabis vocales syllabae paenultimae breves
sunt, nisi productionis nota insigniuntur; praeterea pauca velut ultimae
mensuram in quibusdam nominibus Graecis significare placuit. compendia
brevitati serviunt haec: adiectivum alibi anno Etruscus femina filius
fluvius Graecus insula Latinus oppidum plur. tantum populus pro-
munturium Romanus Rutulus saepius sequentibus versibus socius sub-