Pars gladios stringunt manibus, pars missile ferrum Corripiunt, cæcique ruunt. Quos agmina contra
Procurrunt Laurentum: hinc densi rursus inundant 280 Troës Agyllinique et pictis Arcades armis.
Sic omnes amor unus habet decernere ferro.
Diripuere aras; it toto turbida cœlo
Tempestas telorum, ac ferreus ingruit imber; Craterasque focosque ferunt. Fugit ipse Latinus Pulsatos referens infecto fœdere divos. Infrenant alii currus, aut corpora saltu Subjiciunt in equos, et strictis ensibus adsunt. Messapus regem, regisque insigne gerentem, Tyrrhenum Aulesten, avidus confundere fœdus, Adverso proterret equo: ruit ille recedens, Et miser oppositis a tergo involvitur aris
In caput inque humeros. At fervidus advolat hasta Messapus, teloque orantem multa trabali
Desuper altus equo graviter ferit, atque ita fatur: Hoc habet; hæc melior magnis data victima divis. Concurrunt Itali, spoliantque calentia membra. Obvius ambustum torrem Corynæus ab ara Corripit, et venienti Ebuso plagamque ferenti Occupat os flammis: olli ingens barba reluxit, Nidoremque ambusta dedit: super ipse secutus Cæsariem læva turbati corripit hostis, Impressoque genu nitens terræ applicat ipsum; Sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum Pastorem, primaque acie per tela ruentem, Ense sequens nudo superimminet: ille securi Adversi frontem mediam mentumque reducta Disjicit, et sparso late rigat arma cruore. Olli dura quies oculos et ferreus urget Somnus; in æternam clauduntur lumina noctem. At pius Æneas dextram tendebat inermem Nudato capite, atque suos clamore vocabat : "Quo ruitis? quæve ista repens discordia surgit?
O cohibete iras! ictum jam fœdus, et omnes Compositæ leges; mihi jus concurrere soli; Me sinite, atque auferte metus. Ego fœdera faxo Firma manu; Turnum jam debent hæc mihi sacra." Has inter voces, media inter talia verba, Ecce, viro stridens alis allapsa sagitta est, Incertum, qua pulsa manu, quo turbine adacta; Quis tantam Rutulis laudem, casusne deusne, Attulerit. Pressa est insignis gloria facti; Nec sese Æneæ jactavit vulnere quisquam. Turnus, ut Ænean cedentem ex agmine vidit Turbatosque duces, subita spe fervidus ardet; Poscit equos atque arma simul, saltuque superbus Emicat in currum, et manibus molitur habenas. Multa virum volitans dat fortia corpora leto; Semineces volvit multos, aut agmina curru Proterit, aut raptas fugientibus ingerit hastas. Qualis apud gelidi quum flumina concitus Hebri Sanguineus Mavors clipeo increpat*, atque furentes Bella movens immittit equos, illi æquore aperto Ante Notos Zephyrumque volant; gemit ultima pulsu Thraca pedum; circumque atræ Formidinis ora, Iræque, Insidiæque, dei comitatus, aguntur. Talis equos alacer media inter prælia Turnus Fumantes sudore quatit, miserabile cæsis Hostibus insultans; spargit rapida ungula rores Sanguineos, mixtaque cruor calcatur arena.
Jamque neci Sthenelumque dedit, Thamyrimque, Pholumque
Hunc congressus et hunc; illum eminus, eminus ambo Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse Nutrierat Lycia, paribusque ornaverat armis, Vel conferre manum, vel equo prævertere ventos. Farte alia media Eumedes in prælia fertur, Antiqui proles bello præclara Dolonis,
Nomine avum referens, animo manibusque parentem:
Qui quondam, castra ut Danaum speculator adiret, Ausus Pelidæ pretium sibi poscere currus. Illum Tydides alio pro talibus ausis
Affecit pretio; nec equis aspirat Achillis. Hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto, Ante levi jaculo longum per inane secutus, Sistit equos bijuges, et curru desilit, atque Semianimi lapsoque supervenit, et pede collo, Impresso dextræe mucronem extorquet, et alto Fulgentem tingit jugulo; atque hæc insuper addit: "En, agros et, quam bello, Trojane, petisti, Hesperiam metire jacens : hæc præmia, qui me Ferro ausi tentare, ferunt: sic monia condunt." Huic comitem Asbuten conjecta cuspide mittit, Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochumque, Et sternacis equi lapsum cervice Thymoeten. Ac velut Edoni Boreæ quum spiritus alto Insonat Egæo, sequiturque ad litora fluctus, Qua venti incubuere, fugam dant nubila cœlo: Sic Turno, quacumque viam secat agmina cedunt, Conversæque ruunt acies; fert impetus ipsum, Et cristam adverso curru quatit aura volantem. Non tulit instantem Phegeus animisque frementem: Objecit sese ad currum, et spumantia frenis Ora citatorum dextra detorsit equorum. Dum trahitur, pendetque jugis, hunc lata retectum Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem Loricam, et summum degustat vulnere corpus. Ille tamen clipeo objecto conversus in hostem Ibat, et auxilium ducto mucrone petebat: Quum rota præcipitem et procursu concitus axis Impulit, effunditque solo; Turnusque secutus Imam inter galeam summi thoracis et oras Abstulit ense caput, truncumque reliquit arenæ. Atque ea dum campis victor dat funera Turnus, Interea Ænean Mnestheus et fidus Achates
Ascaniusque comes castris statuere cruentum, Alternos longa nitentem cuspide gressus. Sævit, et infracta luctatur arundine telum Eripere, auxilioque viam, quæ proxima, poscit: Ense secent lato vulnus, telique latebram Rescindant penitus, seseque in bella remittant. Jamque aderat Phoebo ante alios dilectus lapis Iasides: acri quondam cui captus amore Ipse suas artes, sua munera, lætus Apollo Augurium citharamque dabat celeresque sagittas. Ille, ut depositi proferret fata parentis, Scire potestates herbarum usumque medendi Maluit, et mutas agitare inglorius artes. Stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam, Eneas, magno juvenum et mærentis Iuli Concursu, lacrimis immobilis. Ille retorto Pæonium in morem senior succinctus amictu, Multa manu medica Phœbique potentibus herbis Nequidquam trepidat, nequidquam spicula dextra Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum. Nulla viam fortuna regit; nihil auctor Apollo Subvenit; et sævus campis magis ac magis horror Crebrescit, propiusque malum est. Jam pulvere cœlum Stare vident; subeuntque equites, et spicula castris Densa cadunt mediis. It tristis ad æthera clamor Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentum. Hic Venus, indigno nati concussa dolore, Dictamnum genetrix Cretæa carpit ab Ida, Puberibus caulem foliis et flore comantem Purpureo: non illa feris incognita capris Gramina, quum tergo volucres hæsere sagittæ. Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo, Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem Inficit, occulte medicans; spargitque salubres Ambrosiæ sucos, et odoriferam panaceam. Fovit ea vulnus lympha longævus lapis
Ignorans; subitoque omnis de corpore fugit Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis. Jamque secuta manum, nullo cogente, sagitta Excidit, atque novæ rediere in pristina vires. "Arma citi properate viro! quid statis?" Iapis Conclamat, primusque animos accendit in hostem. Non hæc humanis opibus, non arte magistra Proveniunt, neque te, Ænea, mea dextera servat; Major agit deus, atque opera ad majora remittit." Ille avidus pugnæ suras incluserat auro
Hinc atque hinc, oditque moras, hastamque coruscat. Postquam habilis lateri clipeus loricaque tergo est, Ascanium fusis circum complectitur armis,
Summaque per galeam delibans oscula fatur:
Disce, puer, virtutem ex me verumque laborem ; Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello Defensum dabit, et magna inter præmia ducet. Tu facito, mox quum matura adoleverit ætas, Sis memor, et te, animo repetentem exempla tuorum, Et pater Æneas, et avunculus excitet Hector."
Hæc ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens, Telum immane manu quatiens: simul agmine denso Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis Turba fluit castris. Tum cæco pulvere campus Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus. Vidit ab adverso venientes aggere Turnus, Videre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos Audiit agnovitque sonum, et tremefacta refugit. Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto : Qualis ubi ad terras abrupto sidere nimbus It mare per medium: miseris, heu, præscia longe Horrescunt corda agricolis; dabit ille ruinas Arboribus, stragemque satis; ruet omnia late; Ante volant, sonitumque ferunt ad litora venti: Talis in adversos ductor Rhoteïus hostes
« PreviousContinue » |