Lausus, equum domitor debellatorque ferarum, ducit Agyllina nequidquam ex urbe secutos mille viros; dignus, patriis qui laetior esset imperiis, et cui pater haud Mezentius esset. 655 Post hos insignem palma per gramina currum victoresque ostentat equos, satus Hercule pulchro, pulcher Aventinus; clipeoque insigne paternum centum angues, cinctamque gerit serpentibus Hydram; 670 collis Aventini silva quem Rhea sacerdos 660 furtivum partu sub luminis edidit oras, mixta deo mulier, postquam Laurentia victor, Geryone exstincto, Tirynthius attigit arva, Tyrrhenoque boves in flumine lavit Iberas. Pila manu saevosque gerunt in bella dolones; 665 et tereti pugnant mucrone veruque Sabello. Ipse pedes, tegumen torquens immane leonis, terribili impexum seta, cum dentibus albis, indutus capiti, sic regia tecta subibat, horridus, Herculeoque humeros innexus amictu. Tum gemini fratres Tiburtia moenia linquunt, fratris Tiburti dictam cognomine gentem, Catillusque acerque Coras, Argiva iuventus; et primam ante aciem densa inter tela feruntur, ceu duo nubigenae quum vertice montis ab alto 675 descendunt Centauri, Homolen Othrymque nivalem linquentes cursu rapido; dat euntibus ingens silva locum, et magno cedunt virgulta fragore. Nec Praenestinae fundator defuit urbis, Vulcano genitum pecora inter agrestia regem 680 inventumque focis omnis quem credidit aetas, Caeculus. Hunc legio late comitatur agrestis; quique altum Praeneste viri, quique arva Gabinae Iunonis, gelidumque Anienem et roscida rivis At Messapus, equûm domitor, Neptunia proles, Nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto misceri putet; aëriam sed gurgite ab alto urgeri volucrum raucarum ad litora nubem. Ecce, Sabinorum prisco de sanguine, magnum agmen agens Clausus, magnique ipse agminis instar, Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis. Una ingens Amiterna cohors, priscique Quirites, Ereti manus omnis, oliviferaeque Mutuscae: qui Nomentum urbem, qui Rosea rura Velini, qui Tetricae horrentes rupes, montemque Severum, Casperiamque colunt, Forulosque, et flumen Himellae; 685 690 695 700 705 710 715 qui Thybrim Fabarimque bibunt, quos frigida misit Nursia, et Hortinae classes, populique Latini, quosque secans infaustum interluit Allia nomen : quam multi Libyco volvuntur marmore fluctus, saevus ubi Orion hibernis conditur undis; 720 vel quum sole novo densae torrentur aristae, aut Hermi campo, aut Lyciae flaventibus arvis. Scuta sonant, pulsuque pedum tremit excita tellus. Hinc Agamemnonius, Troiani nominis hostis, curru iungit Halesus equos, Turnoque feroces 725 mille rapit populos, vertunt felicia Baccho Massica qui rastris, et quos de collibus altis Aurunci misere patres, Sidicinaque iuxta` aequora, quique Cales linquunt, amnisque vadosi accola Vulturni, pariterque Saticulus asper, 730 Oscorumque manus. Teretes sunt aclides illis tela; sed haec lento mos est aptare flagello. Laevas caetra tegit; falcati comminus enses. Nec tu carminibus nostris indictus abibis, Oebale. quem generasse Telon Sebethide nympha 735 fertur, Teleboûm Capreas quum regna teneret, iam senior; patriis sed non et filius arvis contentus, late iam tum ditione premebat Sarrastes populos, et quae rigat aequora Sarnus, quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celennae, 740 et quos maliferae despectant moenia Abellae: 745 Ufens, insignem fama et felicibus armis: venatu nemorum, duris Aequicula glebis. Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello, vercae occiderit, patriasque explerit sanguine poenas turbatis distractus equis, ad sidera rursus aetheria et superas coeli venisse sub auras, Paeoniis revocatum herbis et amore Dianae. 750 755 760 765 Tum pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris770 fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad unaas. 775 cornipedes arcentur equi; quod litore currum 780 et iuvenem monstris pavidi effudere marinis. Filius ardentes haud secius aequore campi exercebat equos, curruque in bella ruebat. Ipse inter primos praestanti corpore Turnus vertitur arma tenens, et toto vertice supra est: 785 cui triplici crinita iuba galea alta Chimaeram sustinet, Aetnaeos efflantem faucibus ignes; tam magis illa fremens, et tristibus effera flammis, quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae. At levem clipeum sublatis cornibus lo 790 auro insignibat, iam setis obsita, iam bos, argumentum ingens, et custos virginis Argus, caelataque amnem fundens pater Inachus urna. Insequitur nimbus peditum, clipeataque totis agmina densentur campis, Argivaque pubes, 795 Auruncaeque manus, Rutuli veteresque Sicani, et Sacranae acies, et picti scuta Labici: qui saltus, Tiberine, tuos, sacrumque Numici litus arant, Rutulosque exercent vomere colles, Circaeumque iugum; quis Iupiter Anxurus arvis 800 praesidet, et viridi gaudens Feronia luco; qua Saturae iacet atra palus, gelidusque per imas quaerit iter valles atque in mare conditur Ufens. Hos super advenit Volsca de gente Camilla, agmen agens equitum et florentes aere catervas, 805 bellatrix: non illa colo calathisve Minervae femineas assueta manus, sed proelia virgo dura pati, cursuque pedum praevertere ventos. Illa vel intactae segetis per summa volaret gramina, nec teneras cursu laesisset aristas ; 810 vel mare per medium, fluctu suspensa tumenti, ferret iter, celeres nec tingueret aequore plantas. |