heere

292

P. VIRG. MAR. ÆNEID. LIB. IX.

Unus homo, et vestris, o cives, undique septus
Aggeribus, tantas strages impune per urbem
Ediderit? juvenum primos
tot miserit Orco ? -
Non infelicis patriæ, veterumque deorum,
Et magni Æneæ segnes miseretque pudetque ?"
Talibus accensi firmantur, et agmine denso
Consistunt. Turnus paulatim excedere pugna,
Et fluvium petere, ac partem quæ cingitur amni1.
Acrius hoc Teucri clamore incumbere magno,
Et glomerare manum: ceu sævum turba leonem
Quum telis premit infensis at territus ille,
Asper, acerba tuens, retro redit; et neque terga
Ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra,
Ille quidem hoc cupiens, notis est per tela virosque.
Haud aliter retro dubius vestigia Turnus
Improperata refert, et mens exæstuat ira.
Quin etiam bis tum medios invaserat hostes;
Bis confusa fuga per muros agmina vertit.
Sed manus e castris propere coit omnis in unum.
Nec contra vires audet Saturnia Juno
Sufficere; aëriam cœlo nam Jupiter Irim
Demisit, germanæ haud mollia jussa ferentem :
Ni Turnus cedat Teucrorum manibus altis.
Ergo nec clipeo juvenis subsistere tantum,
Nec dextra valet: injectis sic undique telis
Obruitur. Strepit assiduo cava tempora circum
Tinnitu galea, et saxis solida æra fatiscunt;
Discussæque jubæ capiti; nec sufficit umbo

parse

790

800

unnalle,

818

Ictibus; ingeminant hastis et Troës et ipse edouble
Fulmineus Mnestheus. Tum toto corpore sudor alten

k

Liquitur, et piceum-nec respirare potestas-
Flunien agit fessos, quatit acer anhelitus artus.
Tum demum præceps saltu sese omnibus armis
In fluvium dedit. Ille suo cum gurgite flavo

Accepit venientem, ac mollibus extulit undis;from what

Et lætum sociis abluta cæde remisit.

i unda

k æger

Aug. 26

P. VIRGILII MARONIS

ENEIDOS

LIBER DECIMUS.

PANDITUR interea domus omnipotentis Olympi,
Conciliumque vocat divum pater atque hominum rex
Sideream in sedem: terras unde arduus omnes,
Castraque Dardanidum aspectat, populosque Latinos.
Considunt tectis bipatentibus. Incipit ipse:
"Cœlicolæ magni, quianam sententia vobis
Versa retro, tantumque animis certatis iniquis?
Abnueram bello Italiam concurrere Teucris.

Quæ contra vetitum discordia? quis metus aut hos,
Aut hos arma sequi, ferrumque lacessere suasit?
Adveniet justum pugnæ, ne arcessite, tempus,
Quum fera Carthago Romanis arcibus olim..
Exitium magnum atque Alpes immittet aportas
Tum certare odiis, tum res rapuisse licebit.
Nunc sinite; et placitum læti componite fœdus."
Jupiter hæc paucis; at non Venus aurea contra
Pauca refert:

"O Pater, o hominum divumque æterna potestas,-
Namque aliud quid sit, quod jam implorare queamus ?-
Cernis ut insultent Rutuli; Turnusque feratur
Per medios insignis equis, tumidusque secundo
Marte ruat? Non clausa tegunt jam monia Teucros.
Quin intra portas atque ipsis prælia miscent
Aggeribus mærorum; et inundant sanguine fossæ,

J

a rerumque

10

20

Eneas ignarus abest. Nunquamne levari
Obsidione sines? Muris iterum imminet hostis
Nascentis Trojæ, nec non exercitus alter;
Atque iterum in Teucros Ætolis surgit ab Arpis
Tydides. Equidem credo, mea vulnera restant,
Et tua progenies mortalia demoror arma!
Si sine pace tua atque invito numine Troës
Italiam petiere,-luant peccata; neque illos
Juveris auxilio sin tot responsa secuti,
Quæ superi manesque dabant,-
‚—cur nunc tua quisquam
Vertere jussa potest? aut cur nova condere fata ?
Quid repetim exustas Erycino in litore classes ?
Quid tempestatum regem, ventosque furentes
Eolia excitos? aut actam nubibus Irim?
Nunc etiam manes-hæc intentata mànebat
Sors rerum movet, et superis immissa repente
Allecto, medias Italum bacchata
per urbes.
Nil super imperio moveor: speravimus ista,
Dum fortuna fuit: vincant, quos vincere mavis.
Si nulla est regio, Teucris quam det tua conjux
Dura: per eversæ, genitor, fumantia Trojæ
Excidia obtesto liceat dimittere ab armis
Incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem.
Eneas sane ignotis jactetur in undis,

30

40

50

Et, quamcumque viam dederit fortuna, sequatur: Hunc tegere, et dire valeam subducere pugnæ. Est Amathus, est celsa mihi Paphus, atque Cythera, Idaliæque domus: positis inglorius armis Exigat hic ævum. Magna ditione jubeto Carthago premat Ausoniam : nihil urbibus inde shall Obstabit Tyriis. Quid pestem evadere belli Juvit, et Argolicos medium fugisse per ignes, Totque maris vastæque exhausta pericula terræ, Dum Latium Teucri recidivaque Pergama quærunt?rces? Non satius, cineres patriæ insedisse supremos,

make

benefeled

Atque solum quo Troja fuit? Xanthum et Simoënta 60

Redde, oro, miseris; iterumque revolvere casus
Da, pater, Iliacos Teucris." Tum regia Juno
Acta furore gravi: "Quid me alta silentia cogis
Rumpere, et obductum verbis vulgare dolorem ?
Enean hominum quisquam divumque subegit
Bella sequi, aut hostem regi se inferre Latino?
Italiam fatis petiit auctoribus-esto-
Cassandra impulsus furiis. Num linquere castra
Hortati sumus aut vitam committere ventis ?
Num puero summam belli, num credere muros?
Tyrrhenamve fidem aut gentes agitare quietas?
Quis deus in fraudem, quæ dura potentia nostri
Egit? Ubi hic Juno, demissave nubibus Iris?
Indignum est, Italos Trojam circumdare flammis
Nascentem, et patria Turnum consistere terra,
Cui Pilumnus avus, cui diva Venilia mater.
Quid, face Trojanos atra vim ferre Latinis?
Arva aliena jugo premere, atque advertere prædas?
Quid, soceros legere, et gremiis abducere pactas ?
Pacem orare manu, præfigere puppibus arma?
Tu potes Ænean manibus subducere Graium, c
Proque viro nebulam et ventos obtendere inanes;
Et potes in totidem classem convertere nymphas :
Nos aliquid Rutulos contra juvisse, nefandum est?
Eneas ignarus abest: ignarus et absit.

70

h of the

Est Paphus, Idaliumque tibi, sunt alta Cythera:
Quid gravidam bellis urbem et corda aspera tentas?
Nosne tibi fluxas Phrygiæ res vertere fundo
Conamur? nos? an miseros qui Troas Achivis
Objecit? quæ causa fuit, consurgere in arma
Europamque Asiamque, et fœdera solvere furto?
Me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter?
Aut ego tela dedi, fovive Cupidine bella?
Tum decuit metuisse tuis; nunc sera querelis
Haud justis assurgis, et irrita jurgia jactas."
Talibus orabat Juno: cunctique fremebant

80

90

Cœlicolæ assensu vario. Ceu flamina prima
Quum deprensa fremunt silvis, et cæca volutant
Murmura, venturos nautis prodentia ventos.
Tum Pater omnipotens, rerum cui summa potestas,
Infit. Eo dicente deûm domus alta silescit;
Et tremefacta solo tellus; silet arduus æther;

k

Tum Zephyri posuere ; premit placida æquora pontus.
Accipite ergo animis atque hæc mea figite dicta.
Quandoquidem Ausonios conjungi fœdere Teucris
Haud licitum; nec vestra capit discordia finem:

100

110

Quæ cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem,
Tros Rutulusve fuat, nullo discrimine habebo;
Seu fatis Italum castra obsidione tenentur,
Sive errore malo Troja monitisque sinistris.
Nec Rutulos solvo. Sua cuique exorsa laborem
Fortunamque ferent. Rex Jupiter omnibus idem.
Fata viam invenient." Stygii per flumina fratris,
Per pice torrentes atraque voragine ripas
Annuit, et totum nutu tremefecit Olympum.
Hic finis fandi. Solio tum Jupiter aureo
Surgit, cœlicolæ medium quem ad limina ducunt.
Interea Rutuli portis circum omnibus instant
Sternere cæde viros, et moenia cingere flammis.
At legio Eneadum vallis obsessa tenetur ;
Nec spes ulla fuga. Miseri stant turribus altis
Nequidquam, et rara muros cinxere corona:
Asius Imbrasides, Hicetaoniusque Thymates,
Assaracique duo, et senior cum Castore Thymbris,
Prima acies. Hos germani Sarpedonis ambo,
Et Clarus et Themon, Lycia comitantur ab alta.
Fert ingens toto connixus corpore saxum,
Haud partem exiguam montis, Lyrnessius Acmon,
Nec Clytio genitore minor, nec fratre Menestheo.
Hi jaculis, illi certant defendere saxis,
Molirique ignem, nervoque aptare sagittas.
Ipse inter medios, Veneris justissima cura,

120

130