P. VIRG. MAR. ÆNEID. LIB. IX.
Unus homo, et vestris, o cives, undique septus Aggeribus, tantas strages impune per urbem Ediderit? juvenum primos tot miserit Orco ? - Non infelicis patriæ, veterumque deorum, Et magni Æneæ segnes miseretque pudetque ?" Talibus accensi firmantur, et agmine denso Consistunt. Turnus paulatim excedere pugna, Et fluvium petere, ac partem quæ cingitur amni1. Acrius hoc Teucri clamore incumbere magno, Et glomerare manum: ceu sævum turba leonem Quum telis premit infensis at territus ille, Asper, acerba tuens, retro redit; et neque terga Ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra, Ille quidem hoc cupiens, notis est per tela virosque. Haud aliter retro dubius vestigia Turnus Improperata refert, et mens exæstuat ira. Quin etiam bis tum medios invaserat hostes; Bis confusa fuga per muros agmina vertit. Sed manus e castris propere coit omnis in unum. Nec contra vires audet Saturnia Juno Sufficere; aëriam cœlo nam Jupiter Irim Demisit, germanæ haud mollia jussa ferentem : Ni Turnus cedat Teucrorum manibus altis. Ergo nec clipeo juvenis subsistere tantum, Nec dextra valet: injectis sic undique telis Obruitur. Strepit assiduo cava tempora circum Tinnitu galea, et saxis solida æra fatiscunt; Discussæque jubæ capiti; nec sufficit umbo
Ictibus; ingeminant hastis et Troës et ipse edouble Fulmineus Mnestheus. Tum toto corpore sudor alten
Liquitur, et piceum-nec respirare potestas- Flunien agit fessos, quatit acer anhelitus artus. Tum demum præceps saltu sese omnibus armis In fluvium dedit. Ille suo cum gurgite flavo
Accepit venientem, ac mollibus extulit undis;from what
Et lætum sociis abluta cæde remisit.
PANDITUR interea domus omnipotentis Olympi, Conciliumque vocat divum pater atque hominum rex Sideream in sedem: terras unde arduus omnes, Castraque Dardanidum aspectat, populosque Latinos. Considunt tectis bipatentibus. Incipit ipse: "Cœlicolæ magni, quianam sententia vobis Versa retro, tantumque animis certatis iniquis? Abnueram bello Italiam concurrere Teucris.
Quæ contra vetitum discordia? quis metus aut hos, Aut hos arma sequi, ferrumque lacessere suasit? Adveniet justum pugnæ, ne arcessite, tempus, Quum fera Carthago Romanis arcibus olim.. Exitium magnum atque Alpes immittet aportas Tum certare odiis, tum res rapuisse licebit. Nunc sinite; et placitum læti componite fœdus." Jupiter hæc paucis; at non Venus aurea contra Pauca refert:
"O Pater, o hominum divumque æterna potestas,- Namque aliud quid sit, quod jam implorare queamus ?- Cernis ut insultent Rutuli; Turnusque feratur Per medios insignis equis, tumidusque secundo Marte ruat? Non clausa tegunt jam monia Teucros. Quin intra portas atque ipsis prælia miscent Aggeribus mærorum; et inundant sanguine fossæ,
Eneas ignarus abest. Nunquamne levari Obsidione sines? Muris iterum imminet hostis Nascentis Trojæ, nec non exercitus alter; Atque iterum in Teucros Ætolis surgit ab Arpis Tydides. Equidem credo, mea vulnera restant, Et tua progenies mortalia demoror arma! Si sine pace tua atque invito numine Troës Italiam petiere,-luant peccata; neque illos Juveris auxilio sin tot responsa secuti, Quæ superi manesque dabant,- ‚—cur nunc tua quisquam Vertere jussa potest? aut cur nova condere fata ? Quid repetim exustas Erycino in litore classes ? Quid tempestatum regem, ventosque furentes Eolia excitos? aut actam nubibus Irim? Nunc etiam manes-hæc intentata mànebat Sors rerum movet, et superis immissa repente Allecto, medias Italum bacchata per urbes. Nil super imperio moveor: speravimus ista, Dum fortuna fuit: vincant, quos vincere mavis. Si nulla est regio, Teucris quam det tua conjux Dura: per eversæ, genitor, fumantia Trojæ Excidia obtesto liceat dimittere ab armis Incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem. Eneas sane ignotis jactetur in undis,
Et, quamcumque viam dederit fortuna, sequatur: Hunc tegere, et dire valeam subducere pugnæ. Est Amathus, est celsa mihi Paphus, atque Cythera, Idaliæque domus: positis inglorius armis Exigat hic ævum. Magna ditione jubeto Carthago premat Ausoniam : nihil urbibus inde shall Obstabit Tyriis. Quid pestem evadere belli Juvit, et Argolicos medium fugisse per ignes, Totque maris vastæque exhausta pericula terræ, Dum Latium Teucri recidivaque Pergama quærunt?rces? Non satius, cineres patriæ insedisse supremos,
Atque solum quo Troja fuit? Xanthum et Simoënta 60
Redde, oro, miseris; iterumque revolvere casus Da, pater, Iliacos Teucris." Tum regia Juno Acta furore gravi: "Quid me alta silentia cogis Rumpere, et obductum verbis vulgare dolorem ? Enean hominum quisquam divumque subegit Bella sequi, aut hostem regi se inferre Latino? Italiam fatis petiit auctoribus-esto- Cassandra impulsus furiis. Num linquere castra Hortati sumus aut vitam committere ventis ? Num puero summam belli, num credere muros? Tyrrhenamve fidem aut gentes agitare quietas? Quis deus in fraudem, quæ dura potentia nostri Egit? Ubi hic Juno, demissave nubibus Iris? Indignum est, Italos Trojam circumdare flammis Nascentem, et patria Turnum consistere terra, Cui Pilumnus avus, cui diva Venilia mater. Quid, face Trojanos atra vim ferre Latinis? Arva aliena jugo premere, atque advertere prædas? Quid, soceros legere, et gremiis abducere pactas ? Pacem orare manu, præfigere puppibus arma? Tu potes Ænean manibus subducere Graium, c Proque viro nebulam et ventos obtendere inanes; Et potes in totidem classem convertere nymphas : Nos aliquid Rutulos contra juvisse, nefandum est? Eneas ignarus abest: ignarus et absit.
Est Paphus, Idaliumque tibi, sunt alta Cythera: Quid gravidam bellis urbem et corda aspera tentas? Nosne tibi fluxas Phrygiæ res vertere fundo Conamur? nos? an miseros qui Troas Achivis Objecit? quæ causa fuit, consurgere in arma Europamque Asiamque, et fœdera solvere furto? Me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter? Aut ego tela dedi, fovive Cupidine bella? Tum decuit metuisse tuis; nunc sera querelis Haud justis assurgis, et irrita jurgia jactas." Talibus orabat Juno: cunctique fremebant
Cœlicolæ assensu vario. Ceu flamina prima Quum deprensa fremunt silvis, et cæca volutant Murmura, venturos nautis prodentia ventos. Tum Pater omnipotens, rerum cui summa potestas, Infit. Eo dicente deûm domus alta silescit; Et tremefacta solo tellus; silet arduus æther;
Tum Zephyri posuere ; premit placida æquora pontus. Accipite ergo animis atque hæc mea figite dicta. Quandoquidem Ausonios conjungi fœdere Teucris Haud licitum; nec vestra capit discordia finem:
Quæ cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem, Tros Rutulusve fuat, nullo discrimine habebo; Seu fatis Italum castra obsidione tenentur, Sive errore malo Troja monitisque sinistris. Nec Rutulos solvo. Sua cuique exorsa laborem Fortunamque ferent. Rex Jupiter omnibus idem. Fata viam invenient." Stygii per flumina fratris, Per pice torrentes atraque voragine ripas Annuit, et totum nutu tremefecit Olympum. Hic finis fandi. Solio tum Jupiter aureo Surgit, cœlicolæ medium quem ad limina ducunt. Interea Rutuli portis circum omnibus instant Sternere cæde viros, et moenia cingere flammis. At legio Eneadum vallis obsessa tenetur ; Nec spes ulla fuga. Miseri stant turribus altis Nequidquam, et rara muros cinxere corona: Asius Imbrasides, Hicetaoniusque Thymates, Assaracique duo, et senior cum Castore Thymbris, Prima acies. Hos germani Sarpedonis ambo, Et Clarus et Themon, Lycia comitantur ab alta. Fert ingens toto connixus corpore saxum, Haud partem exiguam montis, Lyrnessius Acmon, Nec Clytio genitore minor, nec fratre Menestheo. Hi jaculis, illi certant defendere saxis, Molirique ignem, nervoque aptare sagittas. Ipse inter medios, Veneris justissima cura,
« PreviousContinue » |