monstra deum refero et, quae sit sententia, posco.
Omnibus idem animus, scelerata excedere terra,
linqui pollutum hospitium et dare classibus Austros.
Ergo instauramus Polydoro funus et ingens
aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae
caeruleis maestae vittis atraque cupresso
et circum Iliades crinem de more solutae
inferimus tepido spumantia cymbia lacte
sanguinis et sacri pateras animamque sepulcro
condimus et magna supremum voce ciemus.

e;

Inde, ubi prima fides pelago placataque venti

60

65

dant maria et lenis crepitans vocat Auster in altum, deducunt socii navis et litora complent.

Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum matri et Neptuno Aegaeo,

quam pius Arcitenens oras et litora circum
errantem Mycono e celsa Gyaroque revinxit
immotamque coli dedit et contemnere ventos.
Huc feror; haec fessos tuto placidissima portu
accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem.

Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, vittis et sacra redimitus tempora lauro

80

occurrit, veterem Anchisen agnoscit amicum; jungimus hospitio dextras et tecta subimus.

85

Templa dei saxo venerabar structa vetusto:

'Da propriam, Thymbraee, domum, da moenia fessis
et genus et mansuram urbem; serva altera Trojae
Pergama, relliquias Danaum atque immitis Achilli.
Quem sequimur? Quove ire jubes, ubi ponere sedes?
Da, pater, augurium atque animis illabere nostris.'
Vix ea fatus eram: tremere omnia visa repente,

liminaque laurusque dei, totusque moveri

mons circum et mugire adytis cortina reclusis.
Summissi petimus terram, et vox fertur ad auris:
'Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum
prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto
accipiet reduces. Antiquam exquirite matrem.
Hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris
et nati natorum et qui nascentur ab illis.'
Haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu
laetitia, et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt,
quo Phoebus vocet errantis jubeatque reverti.
Tum genitor veterum volvens monumenta virorum,
'Audite, o proceres,' ait, 'et spes discite vestras.
Creta Jovis magni medio jacet insula ponto,
mons Idaeus ubi et gentis cunabula nostrae.
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna,
maximus unde pater, si rite audita recordor,
Teucrus Rhoeteas primum est advectus ad oras
optavitque locum regno. Nondum Ilium et arces
Pergameae steterant; habitabant vallibus imis.
Hinc Mater cultrix Cybeli Corybantiaque aera
Idaeumque nemus, hinc fida silentia sacris
et juncti currum dominae subiere leones.

Ergo agite et, divum ducunt qua jussa, sequamur;
placemus ventos et Gnosia regna petamus.
Nec longo distant cursu; modo Juppiter adsit,
tertia lux classem Cretaeis sistet in oris.'
Sic fatus meritos aris mactavit honores,
taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo,
nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.
Fama volat pulsum regnis cessisse paternis
Idomenea ducem desertaque litora Cretae,

hoste vacare domos sedesque astare relictas.
Linquimus Ortygiae portus pelagoque volamus
bacchatamque jugis Naxon viridemque Donysam,
Olearon niveamque Paron sparsasque per aequor
Cycladas et crebris legimus freta concita terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor;
hortantur socii, Cretam proavosque petamus;
prosequitur surgens a puppi ventus euntis;
et tandem antiquis Curetum allabimur oris.
Ergo avidus muros optatae molior urbis
Pergameamque voco et laetam cognomine gentem
hortor amare focos arcemque attollere tectis.
Jamque fere sicco subductae litore puppes,

125

130

135

conubiis arvisque novis operata juventus,

jura domosque dabam, subito cum tabida membris corrupto caeli tractu miserandaque venit

arboribusque satisque lues et letifer annus.

Linquebant dulcis animas aut aegra trahebant

140

corpora; tum sterilis exurere Sirius agros;
arebant herbae, et victum seges aegra negabat.
Rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso
hortatur pater ire mari veniamque precari,
quam fessis finem rebus ferat, unde laborum
temptare auxilium jubeat, quo vertere cursus.

145

Nox erat, et terris animalia somnus habebat; effigies sacrae divum Phrygiique Penates, quos mecum a Troja mediisque ex ignibus urbis extuleram, visi ante oculos astare jacentis in somnis multo manifesti lumine, qua se

plena per insertas fundebat luna fenestras, tum sic affari et curas his demere dictis:

'Quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est,

150

hic canit et tua nos en ultro ad limina mittit.
Nos te Dardania incensa tuaque arma secuti,
nos tumidum sub te permensi classibus aequor;
idem venturos tollemus in astra nepotes
imperiumque urbi dabimus; tu moenia magnis
magna para longumque fugae ne linque laborem.
Mutandae sedes; non haec tibi litora suasit
Delius aut Cretae jussit considere Apollo.
Est locus (Hesperiam Grai cognomine dicunt),
terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;
Oenotri coluere viri; nunc fama minores
Italiam dixisse ducis de nomine gentem.
Hae nobis propriae sedes, hinc Dardanus ortus
Iasiusque pater, genus a quo principe nostrum.
Surge age et haec laetus longaevo dicta parenti
haud dubitanda refer, Corythum terrasque requirat
Ausonias; Dictaea negat tibi Juppiter arva.'
Talibus attonitus visis et voce deorum
(nec sopor illud erat, sed coram agnoscere voltus
velatasque comas praesentiaque ora videbar;
tum gelidus toto manabat corpore sudor)
corripio e stratis corpus tendoque supinas
ad caelum cum voce manus et munera libo
intemerata focis. Perfecto laetus honore
Anchisen facio certum remque ordine pando.
Agnovit prolem ambiguam geminosque parentes
seque novo veterum deceptum errore locorum.
Tum memorat: 'Nate, Iliacis exercite fatis,
sola mihi talis casus Cassandra canebat;
nunc repeto haec generi portendere debita nostro
et saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare.

Sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucròs

155

160

165

170

175

180

185

crederet? Aut quem tum vates Cassandra moveret?
Cedamus Phoebo et moniti meliora sequamur.'
Sic ait, et cuncti dicto paremus ovantes.

Hanc quoque deserimus sedem paucisque relictis
vela damus vastumque cava trabe currimus aequor.
Postquam altum tenuere rates nec jam amplius ullae
apparent terrae, caelum undique et undique pontus,
tum mihi caeruleus supra caput astitit imber

190

200

205

noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. 195 Continuo venti volvunt mare, magnaque surgunt aequora; dispersi jactamur gurgite vasto. Involvere diem nimbi, et nox umida caelum abstulit; ingeminant abruptis nubibus ignes. Excutimur cursu et caecis erramus in undis. Ipse diem noctemque negat discernere caelo nec meminisse viae media Palinurus in unda. Tris adeo incertos caeca caligine soles erramus pelago, totidem sine sidere noctes; quarto terra die primum se attollere tandem visa, aperire procul montis ac volvere fumum. Vela cadunt, remis insurgimus; haud mora; nautae annixi torquent spumas et caerula verrunt. Servatum ex undis Strophadum me litora primum accipiunt. Strophades Grajo stant nomine dictae insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam clausa domus mensasque metu liquere priores. Tristius haud illis monstrum, nec saevior ulla pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis. Virginei volucrum voltus, foedissima ventris proluvies, uncaeque manus, et pallida semper ora fame.

210

215