ast alios longe summotos arcet harena.
Aeneas (miratus enim motusque tumultu)

'Dic,' ait, 'o virgo, quid volt concursus ad amnem,
quidve petunt animae? Vel quo discrimine ripas
hae linquunt, illae remis vada livida verrunt?'
Olli sic breviter fata est longaeva sacerdos :
'Anchisa generate, deum certissima proles,
Cocyti stagna alta vides Stygiamque paludem,
di cujus jurare timent et fallere numen.

320

330

Haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est; 325 portitor ille Charon; hi, quos vehit unda, sepulti; & nec ripas datur horrendas et rauca fluenta transportare priusquam sedibus ossa quierunt. Centum errant annos volitantque haec litora circum; tum demum admissi stagna exoptata revisunt.' Constitit Anchisa satus et vestigia pressit multa putans sortemque animi miseratus iniquam. Cernit ibi maestos et mortis honore carentis Leucaspim et Lyciae ductorem classis Oronten, quos simul a Troja ventosa per aequora vectos obruit Auster aqua involvens navemque virosque. Ecce gubernator sese Palinurus agebat, qui Libyco nuper cursu, dum sidera servat, exciderat puppi mediis effusus in undis.

335

Hunc ubi vix multa maestum cognovit in umbra,

340

sic prior alloquitur: Quis te, Palinure, deorum eripuit nobis medioque sub aequore mersit?

Dic age. Namque mihi, fallax haud ante repertus,
hoc uno responso animum delusit Apollo,
qui fore te ponto incolumem finisque canebat
venturum Ausonios. En haec promissa fides est?'
Ille autem: Neque te Phoebi cortina fefellit,

345

dux Anchisiade, nec me deus aequore mersit.
Namque gubernaclum multa vi forte revolsum,
cui datus haerebam custos cursusque regebam,
praecipitans traxi mecum. Maria aspera juro
non ullum pro me tantum cepisse timorem,
quam tua ne spoliata armis, excussa magistro
deficeret tantis navis surgentibus undis.

Tris Notus hibernas immensa per aequora noctes
vexit me violentus aqua; vix lumine quarto
prospexi Italiam summa sublimis ab unda.
Paulatim annabam terrae; jam tuta tenebam,
ni gens crudelis madida cum veste gravatum
prensantemque uncis manibus capita aspera montis
ferro invasisset praedamque ignara putasset.
Nunc me fluctus habet versantque in litore venti.
Quod te per caeli jucundum lumen et auras,
per genitorem oro, per spes surgentis Iuli,
eripe me his, invicte, malis: aut tu mihi terram
inice (namque potes) portusque require Velinos ;
aut tu, si qua via est, si quam tibi diva creatrix
ostendit (neque enim, credo, sine numine divum
flumina tanta paras Stygiamque innare paludem),
da dextram misero et tecum me tolle per undas,
sedibus ut saltem placidis in morte quiescam.'
Talia fatus erat, coepit cum talia vates:
'Unde haec, o Palinure, tibi tam dira cupido?
Tu Stygias inhumatus aquas amnemque severum
Eumenidum aspicies ripamve injussus adibis?
Desine fata deum flecti sperare precando.
Sed cape dicta memor, duri solacia casus.
Nam tua finitimi longe lateque per urbes
prodigiis acti caelestibus ossa piabunt

350

355

360

365

370

375

et statuent tumulum et tumulo sollemnia mittent,
aeternumque locus Palinuri nomen habebit.'
His dictis curae emotae, pulsusque parumper
corde dolor tristi; gaudet cognomine terrae.

Ergo iter inceptum peragunt fluvioque propinquant. Navita quos jam inde, ut Stygia prospexit ab unda per tacitum nemus ire pedemque advertere ripae, sic prior aggreditur dictis atque increpat ultro: 'Quisquis es, armatus qui nostra ad flumina tendis, fare age, quid venias, jam istine et comprime gressum. Umbrarum hic locus est, somni noctisque soporae; corpora viva nefas Stygia vectare carina. Nec vero Alciden me sum laetatus euntem accepisse lacu nec Thesea Pirithoumque,

dis quamquam geniti atque invicti viribus essent.
Tartareum ille manu custodem in vincla petivit
ipsius a solio regis traxitque trementem;
hi dominam Ditis thalamo deducere adorti.'
Quae contra breviter fata est Amphrysia vates:
Nullae hic insidiae tales (absiste moveri),
nec vim tela ferunt; licet ingens janitor antro
aeternum latrans exsanguis terreat umbras;
casta licet patrui servet Proserpina limen.
Troïus Aeneas, pietate insignis et armis,
ad genitorem imas Erebi descendit ad umbras.
Si te nulla movet tantae pietatis imago,

at ramum hunc' (aperit ramum, qui veste latebat)
'agnoscas.' Tumida ex ira tum corda residunt.
Nec plura his. Ille admirans venerabile donum.
fatalis virgae longo post tempore visum
caeruleam advertit puppim ripaeque propinquat.
Inde alias animas, quae per juga longa sedebant,

380

385

390

395

400

405

410

deturbat laxatque foros; simul accipit alveo

ingentem Aenean. Gemuit sub pondere cymba sutilis et multam accepit rimosa paludem.

Tandem trans fluvium incolumis vatemque virumque informi limo glaucaque exponit in ulva.

Cerberus haec ingens latratu regna trifauci personat adverso recubans immanis in antro. Cui vates horrere videns jam colla colubris melle soporatam et medicatis frugibus offam obicit. Ille fame rabida tria guttura pandens corripit objectam atque immania terga resolvit fusus humi totoque ingens extenditur antro. Occupat Aeneas aditum custode sepulto evaditque celer ripam irremeabilis undae.

Continuo auditae voces vagitus et ingens infantumque animae flentes, in limine primo, quos dulcis vitae exsortis et ab ubere raptos abstulit atra dies et funere mersit acerbo. Hos juxta falso damnati crimine mortis.

415

420

425

430

Nec vero hae sine sorte datae, sine judice sedes; quaesitor Minos urnam movet; ille silentum conciliumque vocat vitasque et crimina discit. Proxima deinde tenent maesti loca, qui sibi letum insontes peperere manu lucemque perosi

projecere animas. Quam vellent aethere in alto nunc et pauperiem et duros perferre labores!

Fas obstat, tristique palus inamabilis unda

alligat et noviens Styx interfusa coercet.

435

Nec procul hinc partem fusi monstrantur in omnem 440 Lugentes Campi; sic illos nomine dicunt.

Hic, quos durus amor crudeli tabe peredit,

secreti celant calles et myrtea circum

silva tegit; curae non ipsa in morte relinquunt.

His Phaedram Procrimque locis maestamque Eriphylen 445
crudelis nati monstrantem volnera cernit
Euadnenque et Pasiphaën; his Laodamia

it comes et juvenis quondam, nunc femina, Caeneus
rursus et in veterem fato revoluta figuram.
Inter quas Phoenissa recens a volnere Dido
errabat silva in magna. Quam Troïus heros
ut primum juxta stetit agnovitque per umbram
obscuram, qualem primo qui surgere mense
aut videt aut vidisse putat per nubila lunam,
demisit lacrimas dulcique affatus amore est:1
'Infelix Dido, verus mihi nuntius ergo
venerat exstinctam ferroque extrema secutam ?
Funeris heu tibi causa fui? Per_sidera juro,
per superos et, si qua fides tellure sub ima est,
invitus, regina, tuo de litore cessi.

Sed me jussa deum, quae nunc has ire per umbras,
per loca senta situ cogunt noctemque profundam,
imperiis egere suis; nec credere quivi

450

455

460

hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem.
Siste gradum teque aspectu ne subtrahe nostro.

$465

Quem fugis? Extremum fato, quod te alloquor, hoc

est.'

Talibus Aeneas ardentem et torva tuentem why mom4.
lenibat dictis animum lacrimasque ciebat.

Illa solo fixos oculos aversa tenebat

nec magis incepto voltum sermone movetur,
quam si dura silex aut stet Marpesia cautes.
Tandem corripuit sese atque inimica refugit
in nemus umbriferum, conjunx ubi pristinus illi
respondet curis aequatque Sychaeus amorem.

The ju 470