haud dubitanda refer: Corythum terrasque requirat Ausonias. Dictaea negat tibi Iuppiter arva.' talibus attonitus visis et voce deorum

171

180

nec sopor illud erat, sed coram adgnoscere vultus velatasque comas praesentiaque ora videbar ; tum gelidus toto manabat corpore sudor— corripio e stratis corpus tendoque supinas ad caelum cum voce manus et munera libo intemerata focis. perfecto laetus honore Anchisen facio certum remque ordine pando. adgnovit prolem ambiguam geminosque parentes seque novo veterum deceptum errore locorum. tum memorat: 'nate, Iliacis exercite fatis, sola mihi tales casus Cassandra canebat. nunc repeto haec generi portendere debita nostro, et saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare. sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucros crederet? aut quem tum vates Cassandra moveret ? cedamus Phoebo et moniti meliora sequamur.' sic ait, et cuncti dicto paremus ovantes. hanc quoque deserimus sedem, paucisque relictis vela damus vastumque cava trabe currimus aequor. postquam altum tenuere rates nec iam amplius ullae apparent terrae, caelum undique et undique pontus, tum mihi caeruleus supra caput adstitit imber noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. continuo venti volvunt mare magnaque surgunt aequora; dispersi iactamur gurgite vasto; involvere diem nimbi, et nox umida caelum abstulit; ingeminant abruptis nubibus ignes. excutimur cursu et caecis erramus in undis. ipse diem noctemque negat discernere caelo nec meminisse viae media Palinurus in unda. tres adeo incertos caeca caligine soles erramus pelago, totidem sine sidere noctes. quarto terra die primum se attollere tandem visa, aperire procul montes ac volvere fumum.

190

200

vela cadunt, remis insurgimus, haud mora, nautae adnixi torquent spumas et caerula verrunt.

servatum ex undis Strophadum me litora primum excipiunt. Strophades Graio stant nomine dictae, insulac Ionio in magno, quas dira Celaeno Harpyiaeque colunt aliae, Phineïa postquam clausa domus mensasque metu liquere priores. tristius haud illis monstrum, nec saevior ulla pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis. virginei volucrum vultus, foedissima ventris proluvies, uncaeque manus et pallida semper ora fame.

huc ubi delati portus intravimus, ecce

laeta boum passim campis armenta videmus
caprigenumque pecus nullo custode per herbas.
inruimus ferro, et divos ipsumque vocamus
in partem praedamque Iovem: tum litore curvo
exstruimusque toros dapibusque epulamur opimis.
at subitae horrifico lapsu de montibus adsunt
Harpyiae et magnis quatiunt clangoribus alas,
diripiuntque dapes contactuque omnia foedant.
inmundo; tum vox taetrum dira inter odorem.
rursum in secessu longo sub rupe cavata

210

220

arboribus clausa circum atque horrentibus umbris 230
instruimus mensas arisque reponimus ignem :
rursum ex diverso caeli caccisque latebris
turba sonans praedam pedibus circumvolat uncis,
polluit ore dapes. sociis tunc arma capessant
edico, et dira bellum cum gente gerendum.
haud secus ac iussi faciunt, tectosque per herbam
disponunt enses et scuta latentia condunt.
ergo ubi delapsae sonitum per curva dedere
litora, dat signum specula Misenus ab alta

aere cavo.

241

invadunt socii et nova proelia temptant, obscenas pelagi ferro foedare volucres. sed neque vim plumis ullam nec vulnera tergo 209 prima. 210 accipiunt. 230 clausam.

E

accipiunt, celerique fuga sub sidera lapsae
semesam praedam et vestigia foeda relinquunt.
una in praecelsa consedit rupe Celaeno,

infelix vates, rumpitque hanc pectore vocem :
'bellum etiam pro caede boum stratisque iuvencis,
Laomedontiadae, bellumne inferre paratis

et patrio Harpyias insontes pellere regno?
accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
quae Phoebo Pater omnipotens, mihi

Apollo

250

Phoebus

praedixit, vobis Furiarum ego maxima pando.
Italiam cursu petitis, ventisque vocatis
ibitis Italiam portusque intrare licebit;

sed non ante datam cingetis moenibus urbem,
quam vos dira fames nostraeque iniuria caedis
ambesas subigat malis absumere mensas.'
dixit, et in silvam pinnis ablata refugit.

at sociis subita gelidus formidine sanguis.

:

deriguit cecidere animi, nec iam amplius armis 260 sed votis precibusque iubent exposcere pacem,

sive deae seu sint dirae obscenaeque volucres.
et pater Anchises passis de litore palmis
numina magna vocat meritosque indicit honores:
di prohibete minas; di talem avertite casum
et placidi servate pios.' tum litore funem
deripere excussosque iubet laxare rudentes.
tendunt vela Noti; fugimus spumantibus undis,
qua cursum ventusque gubernatorque vocabat.
iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos
Dulichiumque Sameque et Neritos ardua saxis.
effugimus scopulos Ithacae, Laërtia regna,

et terram altricem saevi exsecramur Ulixi.
mox et Leucatae nimbosa cacumina montis

et formidatus nautis aperitur Apollo.
hunc petimus fessi et parvae succedimus urbi;
ancora de prora iacitur, stant litore puppes.

268 ferimur.

270

ergo insperata tandem tellure potiti lustramurque lovi votisque incendimus aras Actiaque Iliacis celebramus litora ludis. exercent patrias oleo labente palaestras nudati socii; iuvat evasisse tot urbes Argolicas mediosque fugam tenuisse per hostes. interea magnum sol circumvolvitur annum, et glacialis hiemps Aquilonibus asperat undas: aere cavo clipeum, magni gestamen Abantis, postibus adversis figo et rem carmine signo :

AENEAS HAEC DE DANAIS VICTORIBUS ARMA.

linquere tum portus iubeo et considere transtris.
certatim socii feriunt mare et aequora verrunt.
protinus aërias Phaeacum abscondimus arces
litoraque Epiri legimus portuque subimus.
Chaonio et celsam Buthroti accedimus urbem.
hic incredibilis rerum fama occupat aures,
Priamiden Helenum Graias regnare per urbes,
coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum,
et patrio Andromachen iterum cessisse marito.
obstipui, miroque incensum pectus amore
compellare virum et casus cognoscere tantos.
progredior portu, classes et litora linquens,
sollemnes cum forte dapes et tristia dona
ante urbem in luco falsi Simoëntis ad undam
libabat cineri Andromache Manesque vocabat
Hectoreum ad tumulum, viridi quem

inanem

280

290

300

quem caespite

et geminas, causam lacrimis, sacraverat aras. ut me conspexit venientem et Troïa circum arma amens vidit, magnis exterrita monstris deriguit visu in medio; calor ossa reliquit; labitur, et longo vix tandem tempore fatur : 'verane te facies, verus mihi nuntius adfers, nate dea? vivisne? aut, si lux alma recessit, Hector ubi est?' dixit, lacrimasque effudit et omnem

292 portus Chaonios.

310

inplevit clamore locum. vix pauca furenti subicio et raris turbatus vocibus hisco:

'vivo equidem, vitamque extrema per omnia duco;
ne dubita, nam vera vides.

heu! quis te casus deiectam coniuge tanto
excipit, aut quae digna satis fortuna revisit?
Hectoris Andromache Pyrrhin' conubia servas
deiecit vultum et demissa voce locuta est :
'o felix una ante alias Priameïa virgo,

320

330

hostilem ad tumulum Troiae sub moenibus altis
iussa mori, quae sortitus non pertulit ullos
nec victoris eri tetigit captiva cubile!
nos patria incensa diversa per aequora vectae
stirpis Achilleae fastus iuvenemque superbum,
servitio enixae, tulimus; qui deinde secutus
Ledaeam Hermionen Lacedaemoniosque hymenaeos
me famulo famulamque Heleno transmisit habendam.
ast illum ereptae magno flammatus amore
coniugis et scelerum Furiis agitatus Orestes
excipit incautum patriasque obtruncat ad aras.
morte Neoptolemi regnorum reddita cessit
pars Heleno, qui Chaonios cognomine campos
Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit,
Pergamaque Iliacamque iugis hanc addidit arcem.
sed tibi qui cursum venti, quae fata dedere?
aut quisnam ignarum nostris deus appulit oris ?
quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura?
quem tibi iam Troia—

ecqua tamen puero est amissae cura parentis?
ecquid in antiquam virtutem animosque viriles.
et pater Aeneas et avunculus excitat Hector?'
talia fundebat lacrimans longosque ciebat
incassum fletus, cum sese a moenibus heros
Priamides multis Helenus comitantibus adfert
adgnoscitque suos laetusque ad limina ducit,
et multum lacrimas verba inter singula fundit.
319 Andromachen. 330 inflammatus. 348 lacrimans.

340