aurea, sed fluctu spumabant caerula cano; 681 690 cernere erat, totumque instructo Marte videres fervere Leucaten auroque effulgere fluctus. hinc Augustus agens Italos in proelia Caesar cum patribus populoque Penatibus et magnis dis, stans celsa in puppi; geminas cui tempora flammas laeta vomunt, patriumque aperitur vertice sidus. parte alia ventis et dis Agrippa secundis arduus agmen agens; cui, belli insigne superbum, tempora navali fulgent rostrata corona. hinc ope barbarica variisque Antonius armis, victor ab Aurorae populis et litore rubro, Aegyptum viresque Orientis et ultima secum. Bactra vehit; sequiturque, nefas! Aegyptia coniunx. una omnes ruere, ac totum spumare reductis convulsum remis rostrisque tridentibus aequor. alta petunt; pelago credas innare revulsas Cycladas aut montes concurrere montibus altos : tanta mole viri turritis puppibus instant. stuppea flamma manu telisque volatile ferrum spargitur; arva nova Neptunia caede rubescunt. regina in mediis patrio vocat agmina sistro; necdum etiam geminos a tergo respicit angues. omnigenumque deum monstra et latrator Anubis contra Neptunum et Venerem contraque Minervam tela tenent. saevit medio in certamine Mavors caelatus ferro, tristesque ex aethere Dirae; et scissa gaudens vadit Discordia palla, quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello. Actius haec cernens arcum intendebat Apollo desuper omnis eo terrore Aegyptus et Indi, omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabaei. ipsa videbatur ventis regina vocatis 672 spumabat. 700 tenens. 701 divae. 700 vela dare et laxos iam iamque inmittere funes. illam inter caedes pallentem morte futura fecerat Ignipotens undis et Iapyge ferri; contra autem magno maerentem corpore Nilum, pandentemque sinus et tota veste vocantem caeruleum in gremium latebrosaque flumina victos. at Caesar, triplici invectus Romana triumpho moenia, dis Italis votum inmortale sacrabat, maxima ter centum totam delubra per Urbem. laetitia ludisque viae plausuque fremebant; omnibus in templis matrum chorus, omnibus arae ; ante aras terram caesi stravere iuvenci. ipse, sedens niveo candentis limine Phoebi, dona recognoscit populorum aptatque superbis postibus; incedunt victae longo ordine gentes, quam variae linguis, habitu tam vestis et armis. hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros, hic Lelegas Carasque sagittiferosque Gelonos finxerat; Euphrates ibat iam mollior undis; extremique hominum Morini, Rhenusque bicornis ; indomitique Dahae et pontem indignatus Araxes. talia per clipeum Vulcani, dona parentis, miratur, rerumque ignarus imagine gaudet, attollens umero famamque et fata nepotum. 710 720 730 T LIBER NONUS ATQUE ea diversa penitus dum parte geruntur, audacem ad Turnum. luco tum forte parentis ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est : Turne, quod optanti divom promittere nemo auderet, volvenda dies en attulit ultro. Aeneas urbe et sociis et classe relicta sceptra Palatini sedemque petit Euandri. nec satis extremas Corythi penetravit ad urbes Lydorumque manum collectos armat agrestes. quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus. rumpe moras omnes et turbata arripe castra.' dixit, et in caelum paribus se sustulit alis ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. adgnovit iuvenis duplicesque ad sidera palmas sustulit, ac tali fugientem est voce secutus: 'Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras ? unde haec tam clara repente tempestas? medium video discedere caelum palantesque polo stellas. sequor omina tanta, quisquis in arma vocas.' et sic effatus ad undam processit summoque hausit de gurgite lymphas, multa deos orans, oneravitque aethera votis. iamque omnis campis exercitus ibat apertis, dives equum, dives pictaï vestis et auri; 17 et. 26 picta. 20 P. VERGILI MARONIS AENEIDOS LIB. IX Messapus primas acies, postrema coërcent Tyrrhidae iuvenes; medio dux agmine Turnus [vertitur arma tenens et toto vertice supra est]. ceu septem surgens sedatis amnibus altus per tacitum Ganges aut pingui flumine Nilus cum refluit campis et iam se condidit alveo. hic subitam nigro glomerari pulvere nubem prospiciunt Teucri ac tenebras insurgere campis. primus ab adversa conclamat mole Caïcus: 'quis globus, o cives, caligine volvitur atra? ferte citi ferrum, date tela, ascendite muros, hostis adest, heia!' ingenti clamore per omnes condunt se Teucri portas et moenia complent. namque ita discedens praeceperat optimus armis Aeneas: si qua interea fortuna fuisset, 275 30 40 50 neu struere auderent aciem neu credere campo; castra modo et tutos servarent aggere muros. ergo etsi conferre manum pudor iraque monstrat, obiciunt portas tamen et praecepta facessunt, armatique cavis exspectant turribus hostem. Turnus ut ante volans tardum praecesserat agmen, viginti lectis equitum comitatus et urbi inprovisus adest; maculis quem Thracius albis portat equus cristaque tegit galea aurea rubra. ecquis erit, mecum, iuvenes, qui primus in hostem? en-?' ait, et iaculum attorquens emittit in auras, principium pugnae, et campo sese arduus infert. clamorem excipiunt socii fremituque sequuntur horrisono; Teucrum mirantur inertia corda : non aequo dare se campo, non obvia ferre arma viros, sed castra fovere. huc turbidus atque huc lustrat equo muros aditumque per avia quaerit. ac veluti pleno lupus insidiatus ovili cum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbres, 60 nocte super media; tuti sub matribus agni balatum exercent; ille asper et inprobus ira 37 et scandite. 51 et quis. saevit in absentes; collecta fatigat edendi ex longo rabies et siccae sanguine fauces: haud aliter Rutulo muros et castra tuenti ignescunt irae; duris dolor ossibus ardet, qua temptet ratione aditus et quae via clausos excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum. classem, quae lateri castrorum adiuncta latebat, aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis, invadit, sociosque incendia poscit ovantes, atque manum pinu flagranti fervidus inplet. tum vero incumbunt-urguet praesentia Turniatque omnis facibus pubes accingitur atris. diripuere focos; piceum fert fumida lumen taeda et commixtam Vulcanus ad astra favillam. quis deus, o Musae, tam saeva incendia Teucris avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? dicite. prisca fides facto, sed fama perennis. tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Aeneas classem et pelagi petere alta parabat, ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum vocibus his adfata Iovem: 'da, nate, petenti, quod tua cara parens domito te poscit Olympo. [pinea silva mihi, multos dilecta per annos ;] lucus in arce fuit summa, quo sacra ferebant, nigranti picea trabibusque obscurus acernis: has ego Dardanio iuveni, cum classis egeret, laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius angit. solve metus atque hoc precibus sine posse parentem, neu cursu quassatae ullo neu turbine venti vincantur; prosit nostris in montibus ortas.' filius huic contra, torquet qui sidera mundi : 'o genetrix, quo fata vocas? aut quid petis istis? mortaline manu factae inmortale carinae fas habeant? certusque incerta pericula lustret Aeneas? cui tanta deo permissa potestas? immo, ubi defunctae finem portusque tenebunt 67 qua. 91 ne. 70 80 91 |