5

AMBROSII THEODOSII MACROBII

VIRI CLARISSIMI ET ILLVSTRIS

CONVIVIORVM PRIMI DIE I

SATVRNALIORVM

LIBER PRIMVS

Multas uariasque res in hac uita nobis, Eustachi 1 fili, natura conciliauit, sed nulla nos magis quam eorum qui e nobis essent procreati caritate deuinxit eamque nostram in his educandis atque erudiendis 10 curam esse uoluit, ut parentes neque, si id quod cuperent ex sententia cederet, tantum ulla alia ex re uoluptatis, neque si contra eueniret, tantum maeroris capere possint. hinc est quod mihi quoque institu- 2 tione tua nihil antiquius aestimatur, ad cuius per15 fectionem compendia longis anfractibus anteponenda ducens moraeque omnis impatiens non opperior ut per haec sola promoueas quibus ediscendis nauiter ipse inuigilas, sed ago ut ego quoque tibi legerim, et quidquid mihi, vel te iam in lucem edito vel ante20 quam nascereris, in diuersis seu Graecae seu Romanae linguae uoluminibus elaboratum est, id totum sit tibi scientiae supellex, et quasi de quodam litterarum

6 euftathi P

3

1 MACROBII THEODOSII UC & ILLUSTRIS B. conuiuiorum om. P 5 liber I om. B incipit feliciter add. B, incipit add. P 9 edocandıf B' eridiendif ut uid. B' 12 merorif BP 15 amfractibuf P 16 omnif 19 quicquid P, quod ex BP amplius non notabo 22 fuppellex B

om.

P fitibi B

MACROBIVS I

1

21

peno, siquando usus uenerit aut historiae quae in librorum strue latens clam uulgo est aut dicti factiue memorabilis reminiscendi, facile id tibi inventu atque 3 depromptu sit. nec indigeste tamquam in aceruum congessimus digna memoratu: sed uariarum rerum 5 disparilitas auctoribus diuersa, confusa temporibus, ita in quoddam digesta corpus est, ut quae indistincte atque promiscue ad subsidium memoriae adnotaueramus in ordinem instar membrorum cohaerentia con4 uenirent. nec mihi uitio uertas, si res quas ex lectione 10 uaria mutuabor ipsis saepe uerbis quibus ab ipsis auctoribus enarratae sunt explicabo, quia praesens opus non eloquentiae ostentationem sed noscendorum congeriem pollicetur: et boni consulas oportet, si notitiam uetustatis modo nostris non obscure, modo ipsis 15 antiquorum fideliter uerbis recognoscas, prout quaeque se uel enarranda uel transferenda suggesserint. 5 apes enim quodam modo debemus imitari, quae uagantur et flores carpunt, deinde quidquid attulere disponunt ac per fauos diuidunt et sucum uarium in 20 unum saporem mixtura quadam et proprietate spiri6 tus sui mutant. nos quoque quidquid diuersa lectione quaesiuimus committemus stilo, ut in ordinem eodem digerente coalescat. nam et in animo melius distincta seruantur, et ipsa distinctio non sine quodam fermento 25 quo conditur uniuersitas in unius saporis usum uaria libamenta confundit, ut, etiam siquid apparuerit unde sumptum sit, aliud tamen esse quam unde sumptum noscetur appareat: quod in corpore nostro uidemus 7 sine ulla opera nostra facere naturam: alimenta quae accipimus, quam diu in sua qualitate perseuerant et solida innatant, male stomacho oneri sunt: at cum

7 **ita P indigefte P 8 promifce P, pmifcue in B ita euanuit ut solum pmifc legi possit: uidentur tamen aliquot litterae praeterea ante ad euanuisse 12 prefenf opuf* P 13 oftentionem P' 17 fubgefferint fortasse B 19 attuler* P 22 mutat P' 24 coalefcant P 25 inter & et ipfa uidentur duae uel tres litterae euanuisse in B

30

ex eo quod erant mutata sunt, tum demum in uires et sanguinem transeunt. idem in his quibus aluntur ingenia praestemus, ut quaecumque hausimus non patiamur integra esse, ne aliena sint, sed in quan5 dam digeriem concoquantur: alioquin in memoriam ire possunt, non in ingenium. ex omnibus colliga- 8 mus unde unum fiat, sicut unus numerus fit ex singulis. hoc faciat noster animus: omnia quibus est adiutus abscondat, ipsum tamen ostendat quod effe10 cit: ut qui odora pigmenta conficiunt ante omnia curant ut nullius sint odoris propria quae condientur, confusura uidelicet omnium sucus odoraminum in spiramentum unum. uides quam multorum uocibus cho- 9 rus constet: una tamen ex omnibus redditur. aliqua 15 est illic acuta aliqua grauis aliqua media, accedunt uiris feminae, interponitur fistula: ita singulorum illic latent uoces, omnium apparent et fit concentus ex dissonis. tale hoc praesens opus uolo: multae in 10 illo artes, multa praecepta sint, multarum aetatium 20 exempla, sed in unum conspirata: in quibus si neque ea quae iam tibi sunt cognita asperneris, nec quae ignota sunt uites, inuenies plurima quae sit aut uoluptati legere aut cultui legisse aut usui meminisse. nihil enim huic operi insertum puto aut cognitu in- 11 25 utile aut difficile perceptu, sed omnia quibus sit ingenium tuum uegetius, memoria adminiculatior, oratio sollertior, sermo incorruptior, nisi sicubi nos sub alio ortos caelo Latinae linguae uena non adiuuet. quod 12 ab his, si tamen quibusdam forte non numquam tem30 pus uoluntasque erit ista cognoscere, petitum impetratumque uolumus ut aequi bonique consulant, si in nostro sermone natiua Romani oris elegantia deside

2 idem in ras. P 5 dıgeriam B', degeriem p B, I fiat add. b post fiat add. ex omnibus(P) tamen oftendat sup. lin. add. p uiref B 17 illic om. P

oftendat P, ipfu cendunt B 16 (P) 22 sint b cubi B

19

aetatum

nof om. P

32 eligantia B'

13 retur. sed ne ego incautus sum, qui uenustatem reprehensionis incurri a M. quondam Catone profectae 14 in A. ALBINVM qui cum L. Lucullo consul fuit. is Albinus RES ROMANAS ORATIONE GRAECA scriptitauit. in eius HISTORIAE PRIMO scriptum est ad hanc sententiam neminem succensere sibi conuenire, siquid in illis libris parum composite aut minus eleganter scriptum foret.

nam

sum inquit homo Romanus natus in Latio et eloquium Graecum a nobis alienissimum 10 est. ideoque ueniam gratiamque malae existima15 tionis, siquid esset erratum, postulauit. ea cum legisset M. CATO: ne tu inquit Aule, nimium nugator es, cum maluisti culpam deprecari quam culpa uacare: nam petere ueniam 15 solemus aut cum imprudentes errauimus aut cum noxam imperio compellentis admisimus. te inquit oro quis perpulit ut id committeres, quod priusquam faceres, pete-i 16 res ut ignosceretur? nunc argumentum quod 20 huic operi dedimus uelut sub quodam prologi habitu dicemus.

I Saturnalibus apud Vettium Praetextatum Romanae nobilitatis proceres doctique alii congregantur et tempus sollemniter feriatum deputant colloquio 25 liberali, conuiuia quoque sibi mutua comitate praebentes, nec discedentes a se nisi ad nocturnam quie2 tem. nam per omne spatium feriarum meliorem diei partem seriis disputationibus occupantes cenae tempore sermones conuiuiales agitant, ita ut nullum diei 30 tempus docte aliquid uel lepide proferendi uacuum

с

3 aulum BP

lucium BP 8 elegantur B' 13 marcuf 18 id om. P 20 mentum in 23 u&ium B 25 follempniter 26 conuiuiaque fibi P 29 caene 30 conualef P

2 marco BP profecto B 6 fufcenfere B 7 fiquis B' B 17 compellentel B' argumentum in ras. in P BP feriatum in ras. P B, cenę (et sic semper) P

relinquatur: sed erit in mensa sermo iucundior, ut habeat uoluptatis amplius, seueritatis minus. nam 3 cum apud alios quibus sunt descripta conuiuia tum in illo Platonis symposio non austeriore aliqua de re 5 conuiuarum sermo, sed Cupidinis uaria et lepida descriptio est, in quo quidem Socrates non artioribus, ut solet, nodis urget atque implicat aduersarium, sed eludendi magis quam decertandi modo adprehensis dat elabendi prope atque effugiendi locum. oportet 4 10 enim uersari in conuiuio sermones ut castitate integros ita adpetibiles uenustate: matutina uero erit. robustior disputatio, quae uiros et doctos et praeclarissimos deceat. neque enim Cottae Laelii Scipiones amplissimis de rebus, quoad Romanae litterae 15 erunt, in ueterum libris disputabunt: Praetextatos uero Flauianos Albinos Symmachos et Eustathios, quorum splendor similis et non inferior uirtus est, eodem modo loqui aliquid licitum non erit. nec mihi 5 fraudi sit, si uni aut alteri ex his quos coetus coegit 20 matura aetas posterior saeculo Praetextati fuit: quod licito fieri Platonis dialogi testimonio sunt, quippe Socrate ita Parmenides antiquior, ut huius pueritia uix illius adprehenderit senectutem, et tamen inter illos de rebus arduis disputatur: inclitum dialogum 25 Socrates habita cum Timaeo disputatione consumit, quos constat eodem saeculo non fuisse: Paralus uero 6 et Xanthippus, quibus Pericles pater fuit, cum Protagora apud Platonem disserunt secundo aduentu Athenis morante, quos multo ante infamis illa pe

10cundior et sic inter

1 relinguatur B' immenfa B dum quod amplius non adnotabo P 4 fimpofio P, fympofio 6 tioribuf in artioribuf in ras. in P 8 apprehenfif P 9 elabenti B' 13 leln B fcipionif B' 15 difputa

B

bant ut uid. P'

Pra&extatuf uero flauianuf | albinuf fym16 fimmachof & euftathiof

machuf & euftathiuf B'

(uidetur fuisse z) P 19 c&uf P pmenidef 23 apprehenderit P

20 pofteriori B

in p'

timeo B, thimeo P 29 morantem P ante om. B' illa in ras, in P

24 inclytum B

22

25