Ille furens, et saeva Iovis sic numina pellunt, 905 910 915 BOOK XII. -VICTORY OF ENEAS AND DEATH OF TURNUS. TURNUS offers to decide the war by a single combat with Æneas (vv. 1-106). Æneas accepts, and a treaty is made ̊ (vv. 107–215). Juno causes Juturna, the sister of Turnus, to break the treaty (vv. 216-243), and both parties rush to arms (vv. 244-310). Æneas is wounded (vv. 311323). During his absence Turnus makes great havoc (vv. 324–382). Venus cures Æneas (vv. 383–429), who challenges Turnus (vv. 430-445). Turnus avoids him, conducted in other directions by Juturna (vv. 446-485), and Eneas plans to storm the city, and advances his army (vv. 554–592). Amata hangs herself (vv. 593-613). Turnus challenges Æneas; is slain and despoiled (vv. 614–952). URNUS ut infractos adverso Marte Latinos TUR se signari oculis, ultro implacabilis ardet tum demum movet arma leo gaudetque comantis Olli sedato respondit corde Latinus: 'O praestans animi iuvenis, quantum ipse feroci virtute exsuperas, tanto me impensius aequum est consulere atque omnis metuentem expendere casus. Sunt tibi regna patris Dauni, sunt oppida capta 5 ΙΟ 15 20 multa manu, nec non aurumque animusque Latino est; sunt aliae innuptae Latio et Laurentibus arvis, nec genus spes Italas; recalent nostro Thybrina fluenta 'Quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me et nos tela, pater, ferrumque haud debile dextra spargimus; et nostro sequitur de volnere sanguis. Longe illi dea mater erit, quae nube fugacem feminea tegat et vanis sese occulat umbris.' At regina, nova pugnae conterrita sorte, flebat et ardentem generum monitura tenebat : 'Turne, per has ego te lacrimas, per siquis Amatae tangit honos animum (spes tu nunc una, senectae tu requies miserae, decus imperiumque Latini et me, Turne, manent: simul haec invisa relinquam flagrantis perfusa genas, quoi plurimus ignem Illum turbat amor, figitque in virgine võltus : non Teucros agat in Rutulos, Teucrum arma quiescant illo quaeratur coniunx Lavinia campo.' Haec ubi dicta dedit rapidusque in tecta recessit, poscit equos gaudetque tuens ante ora frementis, Pilumno quos ipsa decus dedit Orithyia, qui candore nives anteirent, cursibus auras. Circumstant properi aurigae manibusque lacessunt pectora plausa cavis et colla comantia pectunt. Ipse dehinc auro squalentem alboque orichalco circumdat loricam umeris; simul aptat habendo ensemque clipeumque et rubrae cornua cristae, ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti fecerat et Stygia candentem tinxerat unda. Exin quae mediis ingenti adnixa columnae 92 Exim, R. 60 65 70 75 80 85 90 aedibus adstabat, validam vi corripit hastam, murraque Nec minus interea maternis saevos in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat ira, oblato gaudens componi foedere bellum, tum socios maestique metum solatur Iuli, fata docens, regique iubet responsa Latino certa referre viros et pacis dicere leges. Postera vix summos spargebat lumine montis orta dies, cum primum alto se gurgite tollunt solis equi lucemque elatis naribus efflant : campum ad certamen magnae sub moenibus urbis dimensi Rutulique viri Teucrique parabant in medioque focos et dis communibus aras gramineas. Alii fontemque ignemque ferebant, velati limo et verbena tempora vincti. Procedit legio Ausonidum, pilataque plenis agmina se fundunt portis. Hinc Troïus omnis Tyrrhenusque ruit variis exercitus armis, haud secus instructi ferro, quam si aspera Martis pugna vocet; nec non mediis in milibus ipsi ductores auro volitant ostroque decori, |