Tellurem Boreâ rigidam spirante movere.
Rura gelu tum claudit hiems, nec semine jacto
Concretam patitur radicem affigere terræ.
Optima vinetis satio, quum vere rubenti
Candida venit avis, longis invisa colubris, 320
Prima vel auctumni sub frigora, quum rapidus Sol
Nondum hiemem contingit equis, jam præterit æs-
Ver adeò frondi nemorum, ver utile silvis: [tas.
Vere tument terræ et genitalia semina poscunt.
Tum pater omnipotens fecundis imbribus Æther
Conjugis in gremium lætæ descendit et omnes
Magnus alit, magno conmixtus corpore, fetus.
Avia tum resonant avibus virgulta canoris,
Et Venerem certis repetunt armenta diebus.
Parturit almus ager, Zephyrique tepentibus auris
Laxant arva sinus; superat tener omnibus humor;
Inque novos soles audent se germina tutò
Credere, nec metuit surgentes pampinus Austros,
Aut actum cœlo magnis Aquilonibus imbrem :
Sed trudit gemmas et frondes explicat omnes.
Non alios primâ crescentis origine mundi
Illuxisse dies, aliumve habuisse tenorem
Crediderim: ver illud erat, ver magnus agebat
Orbis, et hibernis parcebant flatibus Euri:
Quùm primæ lucem pecudes hausêre, virûmque
Ferrea progenies duris caput extulit arvis,
Immissæque feræ silvis et sidera cœlo.
Nec res hunc teneræ possent perferre laborem,
Si non tanta quies iret frigusque caloremque
Inter, et exciperet cœli indulgentia terras.
Quod superest, quæcumque premes virgulta per agros,
Sparge fimo pingui et multâ memor occule terrâ; Aut lapidem bibulum aut squalentes infode conInter enim labentur aquæ, tenuisque subibit [chas: Halitus, atque animos tollent sata. Jamque reperti,
Qui saxo super atque ingentis pondere testæ 351
Urgerent: hoc effusos munimen ad imbres,
Hoc, ubi hiulca siti findit canis æstifer arva.
Seminibus positis, superest diducere terram
Sæpiùs ad capita et duros jactare bidentes,
Aut presso exercere solum sub vomere et ipsa
Flectere luctantes inter vineta juvencos;
Tum leves calamos et rasa hastilia virgæ
Fraxineasque aptare sudes furcasque valentes,
Viribus eniti quarum et contemnere ventos
Assuescant, summasque sequi tabulata per ulmos.
Ac, dum prima novis adolescit frondibus ætas, Parcendum teneris; et, dum se lætus ad auras Palmes agit, laxis per purum immissus habenis, Ipsa acie nondum falcis tentanda, sed uncis Carpendæ manibus frondes, interque legendæ. Inde ubi jam validis amplexæ stirpibus ulmos Exierint, tum stringe comas, tum brachia tonde: Ante reformidant ferrum: tum denique dura Exerce imperia et ramos compesce fluentes.
Texendæ sepes etiam et pecus omne tenendum, Præcipuè dum frons tenera imprudensque labo
Cui, super indignas hiemes solemque potentem,
Silvestres uri adsiduè capræque sequaces
Illudunt, pascuntur oves avidæque juvencæ.
Frigora nec tantùm canâ concreta pruinâ,
Aut gravis incumbens scopulis arentibus æstas,
Quantum illi nocuere greges, durique venenum
Dentis et admorso signata in stirpe cicatrix.
Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
Cæditur et veteres ineunt proscenia ludi,
Præmiaque ingeniis pagos et compita circum
Thesidæ posuere, atque inter pocula læti
Mollibus in pratis unctos saluêre per utres.
Nec non Ausonii, Troiâ gens missa, coloni
Versibus incomtis ludunt risuque soluto,
Oraque corticibus sumunt horrenda cavatis;
Et te, Bacche, vocant per carmina læta, tibique
Oscilla ex altâ suspendunt mollia pinu.
Hinc omnis largo pubescit vinea fetu ;
Complentur vallesque cavæ saltusque profundi,
Et quocumque deus circum caput egit honestum.
Ergo ritè suum Baccho dicemus honorem
Carminibus patriis, lancesque et liba feremus,
Et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram,
Pinguiaque in verubus torrebimus exta colurnis.
Est etiam ille labor curandis vitibus alter,
Cui numquam exhausti satis est: namque omne quotannis
Terque quaterque solum scindendum, glebaque ver
Eternum frangenda bidentibus; omne levandum
Fronde nemus; redit agricolis labor actus in orbem
Atque in se sua per vestigia volvitur annus.
Ac jam olim, seras posuit quùm vinea frondes,
Frigidus et silvis Aquilo decussit honorem ;
Jam tum acer curas venientem extendit in annum
Rusticus et curvo Saturni dente relictam
Persequitur vitem attondens, fingitque putando.
Primus humum fodito, primus devecta cremato
Sarmenta et vallos primus sub tecta referto,
Postremus metito. Bis vitibus ingruit umbra;
Bis segetem densis obducunt sentibus herbæ :
Durus uterque labor. Laudato ingentia rura:
Exiguum colito. Nec non etiam aspera rusci
Vimina per silvam et ripis fluvialis arundo
Cæditur, incultique exercet cura salicti.
Jam vinctæ vites, jam falcem arbusta reponunt,
Jam canit effectos extremus vinitor antes :
Sollicitanda tamen tellus, pulvisque movendus,
Et jam maturis metuendus Jupiter uvis.
Contrà, non ulla est oleis cultura, neque illæ Procurvam exspectant falcem rastrosque tenaces, Quùm semel hæserunt arvis aurasque tulêrunt. Ipsa satis tellus, quùm dente recluditur unco, Sufficit humorem et gravidas cum vomere fruges. Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam. Poma quoque, ut primùm truncos sensêre vaEt vires habuêre suas, ad sidera raptim [lentes Vi propriâ nituntur opisque haud indiga nostræ. Nec minùs interea fetu nemus omne gravescit Sanguineisque inculta rubent aviaria baccis. Tondentur cytisi, tædas silva alta ministrat, Pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt. Et dubitant homines serere atque impendere curam ? Quid majora sequar?-salices humilesque gene
Aut illæ pecori frondem aut pastoribus umbras
Sufficiunt, sepemque satis et pabula melli
Et juvat undantem buxo spectare Cytorum,
Naryciæque picis lucos; juvat arva videre
Non rastris, hominum non ulli obnoxia curæ.
Ipse Caucasio steriles in vertice silvæ,
Quas animosi Euri adsiduè franguntque feruntque,
Dant alios aliæ fetus; dant utile lignum
Navigiis pinos, domibus cedrumque cupressosque.
Hine radios trivêre rotis, hinc tympana plaustris
Agricolæ et pandas ratibus posuêre carinas.
Viminibus salices fecundæ, frondibus ulmi,
At myrtus validis hastilibus et bona bello
Cornus; Ituræos taxi torquentur in arcus.
Nec tiliæ leves aut torno rasile buxum
Non formam accipiunt ferroque cavantur acuto.
Nec non et torrentem undam levis innatat alnus,
Missa Pado; nec non et apes examina condunt
Corticibusque cavis vitiosæque ilicis alveo.
Quid memorandum æquè Baccheïa dona tulerunt?
Bacchus et ad culpam caussas dedit; ille furentes
Centauros leto domuit, Rhotumque Pholumque
Et magno Hylæum Lapithis cratere minantem.
O fortunatos nimiùm, sua si bona norint,
Agricolas! quibus ipsa, procul discordibus armis,
Fundit humo facilem victum justissima tellus. 460
Si non ingentem foribus domus alta superbis
Manè salutantûm totis vomit ædibus undam ;
Nec varios inhiant pulchrâ testudine postes,
Illusasque auro vestes, Ephyreiaque æra ;
Alba neque Assyrio fucatur lana veneno,
Nec casiâ liquidi corrumpitur usus olivi:
At secura quies et nescia fallere vita,
Dives opum variarum; at latis otia fundis,
Speluncæ, vivique lacus; at frigida Tempe,
Mugitusque boum, mollesque sub arbore somni 470
Non absunt; illic saltus ac lustra ferarum,
Et patiens operum exiguoque adsueta juventus;
Sacra deûm, sanctique patres; extrema per illos
Justitia excedens terris vestigia fecit.
Me verò primùm dulces ante omnia Musæ, Quarum sacra fero ingenti percussus amore, Accipiant, cœlique vias et sidera monstrent; Defectus solis varios, lunæque labores; Unde tremor terris; quâ vi maria alta tumescant, Objicibus ruptis, rursusque in se ipsa residant; Quid tantum Oceano properent se tingere soles Hiberni, vel quæ tardis mora noctibus obstet. Sin, has ne possim naturæ accedere partes, Frigidus obstiterit circum præcordia sanguis: Rura mihi et rigui placeant et vallibus amnes; Flumina amem silvasque inglorius. O, ubi campi Spercheosque et virginibus bacchata Lacanis Taygeta! o, qui me gelidis in vallibus Hæmi Sistat et ingenti ramorum protegat umbrâ!
Felix, qui potuit rerum cognoscere caussas, 490
|