CAPITULUM VIGESIMUM QUINTUM INFERNI « Al fine delle sue parole il ladro »> Hic incipit tangere praedictam speciem secundam furum ; et praemittit de Caco Centauro, qui, ut recitat Titus Livius, occisus fuit ab Hercule. Nam cum rediret de Hispania ipse Hercules, triumpho habito de Geryone rege ipsius, et cum magna praeda applicuisset ad locum, ubi est hodie Roma, et dictus Cacus esset in caverna quadam, ubi est hodie ecclesia sanctae Sabinae, multos boves dicto Herculi subtrahebat furtim, trahens eos Cacus praefatus per caudas, ne vestigia designarent. Demum eum Hercules occidit; unde Ovidius in persona regis Evandri, loquentis Aeneae ibi advenienti, sic ait: Jam primum saxis suspensam hanc aspice rupem: Disjectae procul ut moles, desertaque montis Stat domus, et scopuli ingentem traxere ruinam. Hic spelunca fuit, vasto submota recessu, Semihominis Caci, facies quam dira tegebat. Tergemini nece Geryonae, spoliisque superbus, Alcides aderat, taurosque hac victor agebat. At furiis Caci mens effera ne quid inausum, Aut intractatum scelerisve dolive fuisset, Quatuor a stabulis a stabulis praestanti corpore tauros Avertit, totidem forma superante juvencas. Atque hos, ne qua forent pedibus vestigia rectis, Cauda in speluncam tractos, versisque viarum Indiciis etc. Dicendo quod ibi tres spiritus, de quibus ait textus, et quomodo unus serpens incorporatus fuit cum eo. Idem dicit Ovidius in IV.o de uxore Cadmi, dicens: Et subito duo sunt, junctoque volumine serpunt, Donec in oppositi nemoris subiere latebras. Et ideo haec erit figura, scilicet, quod licet isti, qui in secunda specie sunt, non fuerunt in continuo proposito furandi, ut primi supradicti, tamen, re eis occurrente, eorum ratio humana, absque deliberatione, tali effectui furandi involvitur, et ejus forma alteratur in talem diabolicum appetitum. Et hoc jura canonica dicunt, quod occidendo qui furantur, membra Diaboli occidit. Et quia non continuo, sed divisim sunt in tali pravo affectu, ideo fingit eos non in totum exhumanari. Et haec pro ista secunda specie et parte. Ad tertiam et ultimam partem dicit de illis, qui non sunt in continuo tali actu, nec si res occurrat apta (1) furto, furantur illico, sed sillogistice arguendo an sit fiendum furtum an non. Et demum in eis ratio humana, per quam homines rationabilia animalia dicuntur, destruitur, et in loco sui talis appetitus ferinus (2) ut serpens remanet formatus ad hanc transfigurationem (3) figurativam, quae naturaliter fieri non potest, scilicet ut forma mutetur in aliud corpus; nam alias qualitas verteretur in substantiam. Quod Aristoteles negat in praedicamentis, ubi dicit quod sola substantia est susceptibilis contrariorum secundum (4) se. Ad hoc ait etiam Ovidius de Cadmo, dicens: Dixit, et ut serpens in longam tenditur alvum, Per quae patet figura praedicta. Ad quod ait etiam Thomas de Aquino: voluntas media est inter intellectum et exteriorem operationem, et motus voluntatis est ab anima ad rationem (5). Et quod dicit de fumo, significat obscuritatem temporis, quam ut noctem appetunt; vel transitoriam rerum acquisitionem furtivam. Psalmista dicit: sicut deficit fumus, sic pereant etc. Et Ovidius: (1) C. L aperta. (2) C. L. firmus. (3) C. L. transformationem. (4) C. L. contra. (5) C. L. rem. Non habet eventus sordida praeda bonos. Dies caniculares dicti sunt a quadam stella, quae dicitur canis, quae oritur secundum Albumasar in XXIX.° gradu Cancri, et sunt quinquaginta (1), et incipiunt XXI.° die Julii, et durant usque ad nonam diem Septembris. Et quando dicit quod percussionem faciunt in umbilico dicti serpentes ipsis spiritibus, significat (2) quod, sicut inde primo suscipimus alimentum ut humanam formam habeamus, ita inde talis forma destruitur per receptionem veneni talis voluntatis corruptae de veneno serpentinae cupiditatis, cum serpentis sit serpere; et etiam furum. Unde dictum fuit dicto Cadmo: Serpentem spectas, et tu spectabere serpens. Item Arethusa, dilecta ab Alpheo flumine, conversa fuit in fontem secundum Ovidium. Revera Alpheus et Arethusa sunt duo flumina in Graecia, quae conjunguntur et ibi intrant sub terram et sub mare, et occurrunt mille milliaria usque ad civitatem Siracusae in Sicilia, et ibi surgunt in fontem. Unde Virgilius ait: per Sicano praetenta sinu jacet insula contra, Plemmyrium undosum: nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem Occultas egisse vias subter mare: qui nunc Ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis. (1) C. L. quinquaginta dies. (2) C. L. figurat. Item Lucanus XIX. de Sabellio et Nasidio ait : Mors erat ante oculos: miserique in crure Sabelli Seps stetit exiguus, quem fixo dente tenacem Avulsit manu, piloque affixit arenis. Et ibi etiam dicit de Nasidio, quomodo in Libia fuerunt consumpti taliter. Et redeundo ad id quod auctor sentit, et alii transformantes in hoc fundantur, ait etiam Augustinus: si terram diligis, terra efficieris, cum transformet amor amantem in rem amatam. Puccius de Galigariis, dominus Buosus de Abatibus, dominus Guercius de Calvalcantibus, dominus Cianfa de Donatis, Agnellus (1) de Brunelleschis, omnes de Florentia, magni fures suo tempore. Per quem supradictum dominum Guercium, occisum per hominem Gaville, magna controversia facta fuit illis de illo castro Gaville, Districtus Florentini. Modo, licet superdicta triplex figura satis procedat, tamen potest dici etiam hoc modo. Nam tria sunt genera furantium, ut dixi. Nam quidam sunt fures puncti a serpente, idest ab affectu furandi, et cinis efficiuntur; hoc est quod tales fures in foveis se occultando in terra quodammodo incorporati, se abscondendo sub banchis et sub rupturis, donec veniant ad punctum furandi; et facto furto resurgunt ita jacentes ad terram ut corpora (2) et ut homines. Et de talibus dicitur Exodi XX.° ibi: si fur domum effodiens fuerit inventus, et mortuus (1) C. L. Angelus. (2) C. L. corpora erecta. |