Nunc locus aruorum ingeniis: quae robora cuique, Quis color, et quae fit rebus natura ferendis. Difficiles primum terrae, collesque maligni,

177 ingentis, q. r. cano Gud. 178 aut quae Arundel. et edd. vett. cum Goth. pr. ferendis tres. creandis vnus Arundel. ferendis vel propterea praeferendum effe videbat Reiskius, quia v. 195 armenta fequuntur.

177. Nunc locum de varia ac diuerfa foli et agrorum indole et natura, et a v. 226-258 de notis ac criteriis cuiuscumque foli tractat; et quidem vniuerfe, vt non modo arborum culturam refpiciat, fed et frumen. torum ac pafcuorum curam habeat. Nunc locus, inquit, eft opportunus ac proprius doctrinae de aruorum ingeniis tradendae, quae robora, h. quae praecipua vis ac virtus cuiusque foli fit, qua potiffimum valet (Claudianus XVII, 178 Nosse foli vires); quis color, quale ex adfpectu iudicium fieri poffit, et quam naturam seu naturalem vim ad res ferendas habeat. Videtur in fqq. ante oculos habuifle Theophr. de Cauff. Plant. II, 5 et 6, in aliis Xenoph. Oecon. cap. 16, 2 fqq. conf. Varro R. R. I, 9. et Vitruv. VIII, 1.

179-183. Solum argillaceum et calculofum ait effe idoneum oleis. terrae difficiles parum feraces, quasi morofae, parcae, vt contra faciles, fertiles, quasi liberales, munificae. frugum fa

cilis terra Claudian. XXIX, 54. Iunguntur etiam colles maligni eodem fenfu et refpectu ad liberalitatem foli ac fertilitatem: fic quoque folum benignum. cf. Burm., qui in notione finienda laborare videtur. Praeceptum ipfum illustrat Theophrastus de Cauff. Plant. II, 1. Cato c. 6; neque repugnat, quod

olearum cultui alii folum pingue adfignant. Caeli enim locorumque indoles ac fitus alibi aliud fuadent. cf. Plin. XII, 18, f. 30. 31. Virgilius de regionibus Transpadanis cogitabat, aquarum eluuiei obnoxiis; vt bene

Tenuis vbi argilla et dumofis calculus aruis, 180
Palladia gaudent filua viuacis oliuae.

Indicio eft, tractu furgens oleafter eodem
Plurimus, et strati baccis filueftribus agri.
At quae pinguis humus, dulcique vligine laeta,
Quique frequens herbis et fertilis vbere cam-

180 Tenuis vbi argillae dumofis calculus aruis Probus Arte Grammat, Sed vulgatum tuetur etiam Nonius Marcellus in Tenue. arua, quae fata funt arata, non poffe effe dumofa putabat Reiskius; itaque coniiciebat, dumofis calculus ancris. Ancrae et antrae funt avλwves, OTεVol TÓMO¡, confragola, abrupta, curua, finuofa loca faltuum. Eandem vocem Propertio I, 1, 11. I, 2, 11 obtrudebat Scaliger, e Gloffis Ifidori. Sed aruum poetae eft commune omnium agrorum nomen. vide vel II, 177. 181 gaudet Medic. Gud. tres alii cum Goth. fec., fcilicet quia calculus in animo haerebat. 183 baccis ftridentibus Leid. pr. 184 At que Medic. a m. pr. et Gud. Atque et alter Menag. Et quae Franc.

vidit Martinus. 180. ager, λεπτὸς, λεπτόγειος, folo feu argillofo feu faxofo. Tenuis argilla Seruio fine humore, quia eft (ex oppofito, puta) et pinguis. Scilicet eft exilis, ieiuna, adeoque fine fucco, fterilis, 181. viuacis oliuae. Plin. XVI, 44, f. 90 Firmiffimae ergo ad viuendum oleae, vt quas durare annis CC inter auctores conueniat, conf. Theophraft. de Cauff. Plant. II, 15. Hift. Plant. IV, 15. 182. Oleafter, diuerfus ab eo, quem nos eo nomine

Qualem faepe caua montis conualle folemus Difpicere: huc fummis liquuntur rupibus amnes, Felicemque trahunt limum; quique editus auftro, Et filicem curuis inuifam pafcit aratris;

187 Difpicere Heinf. tuetur hic et ad Aen. VI, 734 e Gud. Mentel. et Menag. Defpicere vulgo, quod tuetur Wakef. ad Lucret. II, 741 et defendi poteft. hic Goth. pr. linquuntur Medic. a m. fec. et alii. liquentur Ven. conf. ad Aen. Ill, 28. montibus Moret. quart. 188 obditus vel vuidus auftro coni. lo. Schrader. 189 filicem e codd. et edd. vindicat Heinfius. In vulgatas nefcio quas irrepferat filicem. Quod res ipfa non refpueret, nam, vt Colum. ait III, 11, 8, amicus vineis filex; et filice confitam humum nimis ieiunam effe, quam vt vitibus idonea fit, iudicabat Millerus. Sed filicem Plinius confirmat. vid. Not.

lendis conuenire vitibus, docet poeta: confentiunt rei rufticae fcriptores: vt copiofe oftendit Cerda, Vide in primis Colum. III, 11, 8. Scilicet referendum et hoc ad diuerfa vitium genera et diuerfam caeli folique naturam. pinguis: opp. tenui argillae. 186-189. indicia talis foli in conuallibus et in collibus. 187. Difpicere pro vulgari, profpicere, videre. huc liquuntur, quique editus Auftro, in vulgari oratione fuiffet, quo-liquuntur et limum trahunt; aut qualem eum campum videmus, qui editus Auftro, h. verfus Auftrum, adeoque ei expofitus eft. felix limus, ad fertili

tatem faciens, fecundans.
188. 189. Magnus aucto-
rum, qui de vitibus colendis
fcripfere, in hoc disfenfus,
cum alii auftris infestari vi-
neas tradant. Multa loca
congeffit Cerda. Scilicet
poetam de vineis, in folo
humili, pingui et vliginofo
fatis, alios de collibus loqui,
tenendum eft. 189. Plin.
XVII, 4, f. 3 Virgilius et
quae filicem ferat, non
Eft no-
improbat vitibus.
ftrum Farnkraut, fougère.
Pterin aquilinam Linn. esse,
cenfebat Schreber. ad Theocr.
Id. III, 14. inuifa aratris
propter implexas inter fe et
late ferpentes radices, eas-
demque exftirpatu difficiles,
mohúğpicos.

Hic tibi praeualidas olim multoque fluentis 190
Sufficiet Baccho vitis; hic fertilis vuae,

Hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
Inflauit quum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis ftudium vitulosque tueri, 195

190 Hinc Ven. 191 Sufficiat Gud. vires Reg. Martini. 192 libatur ed. Mediol. 193 ad auras Gud. et Goth. fec. 194 Lancibus et patulis Medic. a m. pr. et vnus Mead. Burmanno fufpectus locus erat; modo et pateris coniectabat, minus feliciter; modo valis nomen latere putabat. Cur pandum tamen, quod et incuruum et reflexum eft, de paroplide aut patina non aeque dictum putemus, ac de carina, naui? oneratas lances dixit Aen. VIII, 284. XII, 215. 195 ftudium eft v. vnus Mead.

190-194. Valde ornate effert illud: praeftantiffimum vinum in tali folo nafci. pateris et auro notum eft, ad quam figuram foleat referri. Mihi tamen id Grammaticorum commentum valde ieiunum videtur. Scilicet poeta aurum fimpliciter pro patera aurea dicere poteft; faepe hoc vno contentus eft; interdum, vt h. 1., hoc ipfum explicatiue adponit, cum generaliorem Vocem primum pofuiffet. Similiter res fefe habet in

aliis exemplis. 193. Tibicinem Etrufcum facrificiis adhibitum fuiffe, vel ex Liuio notum eft. pinguis in ludibrium gentis dictum effe

videtur. Catull. XXXVII, 11 Aut paftus Vmber, aut obefus Etrufcus. Nam ad buccas inflatas referre nolim. Habitum corporis ex adfiduis facrificiorum epulis, quibus adhibebantur tibicines, exprimi, non male Servius cenfebat. ebur eft tibia ex ebore. reddimus: damus, diis offerimus. Sacrorum vocabulum effe, etiam Seruius notat. Aen. XII, 215 viscera viuis Eripiunt, cumulantque oneratis lancibus aras.

195-202. Obferuetur praeceptorum in his formis variatio et orationis copia. Agros faltuofos et irriguos pafcuis idoneos esse monet.

Aut fetus ouium, aut vrentis culta capellas:
Saltus, et faturi petito longinqua Tarenti,
Et qualem infelix amifit Mantua campum,
Pafcentem niueos herbofo flumine cycnos;
Non liquidi gregibus fontes, non gramina dee-

runt;

200

Et, quantum longis carpent armenta diebus,

Aut fetus

196 Aut ouium foetus Medic. cum permultis. ouium vrentes Menag. pr. et vrentes ed. Ven. 197 Et faltus duo. Satyri Medic. a m. pr. Franc. et pr. Moretanus, cum glossa, id eft oppidi. Habet lectio doctrinae fpeciem. Ita et veteres Grammatici legerunt et acceperunt, vt fit pro Satyrii; Satyrium Tarentum. v. Probus, et, qui inde fua transtulit, Iulius Sabinus. In vetere responso Phalantho dato apud Strab. VI, p. 427 Σατύριόν To dwow. conf. Opufc. Vol. II, p. 218. 219. Etiam Stephani Byz. epitome, Satyrium tractum prope Tarentum effe, vnde gentile Satyrinus et Satyrius f. Saturius fit; ita SaturI Tarenti non male hic legi videtur, pro Saturii: Heinfius tamen has e vitio fcripturae et pronuntiatione vocalis u et y confusa ortas nugas reiicit. conf. inf. IV, 335, vbi faturo colore etiam Satyro legitur fcriptum. Satiri Gud. Terenti Medic. a m. pr. 199 herbofo in f. vnus Mead, et edd. vett. in omillo herbofo Goth. pr.

200 deerunt Heinf. recepit, derunt Medic. et ab alia manu adfcripto e Sic fex alii, defunt vulgo.