Hanc primum tūtāre domum. Cui parvus Iūlus,
Cui pater et coniunx quondam tua dicta relinquor?
Tālia vōciferāns gemitū tectum omne replebat,
680 Cum subitum dictuque oritur mīrābile mōnstrum.
Namque manūs inter maestōrumque ōra parentum
Ecce levis summō dē vertice visus Iūlī
Fundere lūmen apex, tāctūque innoxia mollēs Lambere flamma comās et circum tempora pāsci. 685 Nōs pavidī trepidāre metū, crīnemque flagrantem Excutere et sanctōs restinguere fontibus īgnēs. At pater Anchīsēs oculōs ad sīdera laetus Extulit, et caelō palmās cum vōce tetendit: "Iuppiter omnipotēns, precibus sī flecteris ūllis, 690 Aspice nōs; hōc tantum; et, sī pietāte merēmur, Da deinde auxilium, pater, atque haec ōmina fīrmā.” Vix ea fātus erat senior, subitoque fragōre Intonuit laevum, et dē caelō lāpsa per umbrās Stella facem dūcēns multā cum lūce cucurrit. 695 Illam, summa super labentem culmina tecti, Cernimus Idaea clāram sẽ condere silvā Signantemque viās; tum longō līmite sulcus Dat lucem, et lātē circum loca sulphure fumant. Hic vēro victus genitor se tollit ad auras, 700 Adfaturque deōs et sanctum sīdus adōrat:
“Iam iam nūlla mora est; sequor, et, quã dūcitis, ad
Di patrii, servāte domum, servāte nepōtem.
Vestrum hoc augurium, vestrōque in numine Trōia est.
Cēdō equidem, nec, nāte, tibī comes īre recūsō."
Dixerat ille; et iam per moenia clarior īgnis
Auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
"Ergō age, cāre pater, cervīcī impōnere nostrae;
Ipse subibō umerīs, nec mē labor iste gravābit;
Quō res cumque cadent, unum et commune periclum,
Una salūs ambōbus erit. Mihi parvus Iūlus
Sit comes, et longe servet vestigia coniunx.
Vōs, famulī, quae dicam, animis advertite vestris.
Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
Desertae Cereris, iuxtaque antiqua cupressus
715 Religiōne patrum multōs servāta per annōs.
Hanc ex diversō sēdem veniēmus in ūnam.
Tū, genitor, cape sacra manu patriōsque Penātēs;
Mē, bellō e tanto digressum et caede recenti,
Attrectare nefās, dōnec mē flūmine vīvō
720 Abluerō.”
Haec fātus, lātōs umerōs subiectaque colla
Veste super fulvique insternor pelle leōnis,
Succedoque oneri; dextrae sē parvus Iūlus.
Implicuit sequiturque patrem non passibus aequis;
725 Pōne subit coniunx. Ferimur per opaca locōrum;
Et me, quem dūdum nōn ūlla iniecta movēbant
Tēla neque adversō glomerāti ex agmine Grãi,
Nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis
Suspensum et pariter comitique onerique timentem.
Iamque propinquābam portīs, omnemque vidēbar
Evāsisse viam, subitō cum crēber ad aurēs
Visus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram
Prospiciēns, "Nāte," exclamat, "fuge, nāte; propin-
quant
Ardentes clipeōs atque aera micantia cernō."
735 Hic mihi nescio quod trepidō male numen amīcum
Confusam eripuit mentem. Namque avia cursū
Dum sequor et nōtā excēdō regiōne viārum,
Heu! miserō coniūnx fātōne ērepta Creūsa
Substitit, errāvitne via, seu lassa resēdit?
740 Incertum; nec post oculis est reddita nostrīs;
Nec prius amissam respexi animumque reflexi,
Quam tumulum antiquae Cereris sēdemque sacrātam
Vēnimus; hic demum collectis omnibus ūna
Defuit, et comitēs nātumque virumque fefellit. 745 Quem nōn incūsāvī āmēns hominumque deōrumque, Aut quid in eversā vīdī crūdēlius urbe?
Ascanium Anchisenque patrem Teucrōsque Penātēs
Commendō sociis et curva valle recondō;
Ipse urbem repetō et cingor fulgentibus armis.
750 Stat cāsūs renovāre omnēs, omnemque reverti
Per Trōiam, et rursus caput obiectare periclis.
Principio mūrōs obscuraque līmina portae,
Qua gressum extuleram, repetō, et vestīgia retrō
Observāta sequor per noctem et lūmine lūstrō.
755 Horror ubique animos, simul ipsa silentia terrent.
Inde domum, si forte pedem, sī forte tulisset,
Mē referō. Inruerant Danai, et tēctum omne tenebant
Ilicet īgnis edāx summa ad fastigia ventō
Volvitur; exsuperant flammae, furit aestus ad aurās. 760 Prōcēdō et Priami sēdēs arcemque revisō.
Et iam porticibus vacuis Iūnōnis asỹlō
Custōdēs lecti Phoenix et dīrus Ulixēs
Praedam adservābant.
Hūc undique Trōïa gaza
Incensis erepta adytīs, mēnsaeque deōrum,
765 Crātērēsque aurō solidī, captivaque vestis
Pueri et pavidae longō ōrdine mātrēs
Ausus quin etiam vōcēs iactare per umbram Implēvi clamōre viās, maestusque Creūsam 770 Nequiquam ingemināns iterumque iterumque vocāvi. Quaerenti et tectis urbis sine fine furenti Infelix simulacrum atque ipsius umbra Creūsae Visa mihi ante oculōs et nōta māior imāgō.
Obstipui, steteruntque comae et vox faucibus haesit. 775 Tum sic adfārī et cūrās hīs dēmere dictīs:
"Quid tantum īnsānō iuvat indulgēre dolōrī,
O dulcis coniunx? nōn haec sine numine dīvum
Eveniunt; nec te hinc comitem asportare Creūsam
Fās aut ille sinit superī rēgnātor Olympi.
780 Longa tibi exsilia, et vastum maris aequor arandum,
Et terram Hesperiam veniēs, ubi Lýdius arva
Inter opima virum lēnī fluit agmine Thybris:
Illic rēs laetae regnumque et régia coniunx
Parta tibi. Lacrimas dilectae pelle Creusae :
785 Non ego Myrmidonum sēdēs Dolopumve superbās
Aspiciam, aut Grāīs servitum mātribus ībō,
Dardanis, et divae Veneris nurus;
Sed mē māgna deum Genetrīx hīs dētinet ōrīs.
Iamque vale, et nātī servā commūnis amōrem.”
Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem
Dicere deseruit, tenuesque recessit in aurās.
Ter cōnātus ibi collō dare bracchia circum;
Ter frustra comprēnsa manūs effūgit imāgō,
Pār levibus ventis volucrique simillima somnō.
Sic demum socios consumptā nocte revisō.
Atque hic ingentem comitum adfluxisse novōrum
Inveniō admīrāns numerum, mātrēsque, virōsque,
Collectam exsiliō pūbem, miserābile vulgus.
Undique convēnēre, animīs opibusque parāti,
In quascumque velim pelagō deducere terrās.
Iamque iugis summae surgēbat Lucifer Idae
Dūcebatque diem, Danaïque obsessa tenebant
Līmina portārum, nec spēs opis ūlla dabātur;
Cessi et sublātō montēs genitore petīvi.
Postquam res Asiae Priamique evertere gentem
Immeritam visum superis, ceciditque superbum
Ilium et omnis humo fumat Neptunia Troia,
Diversa exsilia et desertas quaerere terras
Auguriis agimur divum, classemque sub ipsa
Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae,
Incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur,
Contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas,
Et pater Anchises dare fatis vela iubebat:
Litora cum patriae lacrimans portusque relinquo
Et campos, ubi Troia fuit. Feror exsul in altum
Cum sociis natoque Penatibus et magnis dis.
Terra procul vastis colitur Mavortia campis
Thraces arant - acri quondam regnata Lycurgo,
Hospitium antiquum Troiae sociique Penates,
Dum Fortuna fuit. Feror huc, et litore curvo
Moenia prima loco, fatis ingressus iniquis,
Aeneadasque meo nomen de nomine fingo.
Sacra Dionaeae matri divisque ferebam
Auspicibus coeptorum operum, superoque nitentem
Caelicolum regi mactabam in litore taurum.
Forte fuit iuxta tumulus, quo cornea summo
|