Suppliciter trīstes et tunsae pectora palmis;
Dīva solō fixōs oculōs āversa tenebat.

Ter circum Iliacōs raptāverat Hectora mūrōs,
Exanimumque aurō corpus vendēbat Achillēs.
485 Tum vērō ingentem gemitum dat pectore ab imō,
Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
Tendentemque manūs Priamum cōnspexit inermēs.
Sẽ quoque principibus permixtum adgnōvit Achivis,
Eōasque acies et nigri Memnonis arma.

490 Dūcit Amāzonidum lūnātīs āgmina peltis

Penthesilea furēns, mediisque in mīlibus ārdet,
Aurea subnectēns exsertae cingula mammae,
Bellatrix, audetque viris concurrere virgō.

Haec dum Dardaniō Aeneae miranda videntur,
495 Dum stupet, obtūtūque haeret dēfīxus in ūnō,
Regīna ad templum, fōrmā pulcherrima Dīdō,
Incessit, magna iuvenum stīpante caterva.
Qualis in Eurōtae ripis aut per iuga Cynthi
Exercet Diāna chorōs, quam mille secūtae

Hinc atque hinc glomerantur Oreades; illa pharetram
Fert umerō, gradiensque deãs supereminet omnes-
Lātōnae tacitum pertemptant gaudia pectus

Tālis erat Didō, tālem sẽ laeta ferēbat

Per mediōs, instāns operi rēgnīsque futūrīs. 505 Tum foribus dīvae, media testudine templi, Saepta armis soliōque altē subnixa resēdit. Iūra dabat legesque viris, operumque labōrem Partibus aequabat iūstīs, aut sorte trahebat: Cum subito Aeneas concursū accedere magnō 510 Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum, Teucrōrumque aliōs, āter quōs aequore turbō Dispulerat penitusque alias āvexerat ōrās.

Obstipuit simul ipse simul percussus Achātēs Laetitiaque metuque; avidi coniungere dextrās 515 Ardebant; sed rēs animos incognita turbat.

520

530

Dissimulant, et nūbe cavā speculantur amictī,
Quae fortūna virīs, classem quō lītore linquant,
Quid veniant: cunctis nam lecti nāvibus ībant,
Orantēs veniam, et templum clāmōre pętēbant.

Postquam introgressi et cōram data cōpia fandi,
Maximus Īlioneus placido sic pectore coepit:

"O rēgīna, novam cui condere Iuppiter urbem
Iustitiaque dedit gentēs frēnāre superbās,
Trões te miserī, ventīs maria omnia vecti,
Ōrāmus prohibē infandōs ā nāvibus īgnēs,
Parce piō generī, et propius rēs aspice nostrās.
Nōn nōs aut ferrō Libycōs populāre Penātēs
Vēnimus, aut raptās ad lītora vertere praedās;
Nōn ea vis animo, nec tanta superbia victis.

"Est locus, Hesperiam Grãi cognōmine dicunt,
Terra antiqua, potēns armis atque ūbere glaebae;
Oenotri coluere viri; nunc fāma, minōrēs
Italiam dixisse ducis de nōmine gentem.
Hic cursus fuit,

535 Cum subito adsurgēns fluctū nimbōsus Orīōn

In vada caeca tulit, penitusque procacibus austrīs
Perque undās, superante salō, perque invia saxa
Dispulit; huc pauci vestrīs adnāvimus ōrīs.

Quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam barbara

mōrem

540 Permittit patria? hospitio prohibēmur harēnae;
Bella cient, prīmāque vetant cōnsistere terrā.
Si genus hūmānum et mortālia temnitis arma,
At spērāte deōs memores fandi atque nefandi.
"Rēx erat Aenēās nōbīs, quō iūstior alter,

545 Nec pietate fuit nec bello maior et armis.

Quem si fāta virum servant, sī vēscitur aurā
Aetheria, neque adhuc crūdēlibus occubat umbris,
Nōn metus officiō nec tē certāsse priōrem
Paeniteat. Sunt et Siculis regiōnibus urbēs
550 Arvaque, Trōiānōque à sanguine clārus Acestēs.
Quassātam ventis liceat subducere classem,
Et silvis aptare trabēs et stringere remōs,
Si datur Italiam, sociis et rēge recepto,
Tendere, ut Italiam laeti Latiumque petamus;
Sin absumpta salūs, et tē, pater optime Teucrum
Pontus habet Libyae, nec spēs iam restat Iūlī,
At freta Sicaniae saltem sēdēsque parātās,
Unde hūc advecti, rēgemque petāmus Acesten.”
Talibus Ilioneus; cuncti simul ōre fremēbant
560 Dardanidae.

Tum breviter Didō, vultum demissa, profātur:
"Solvite corde metum, Teucri, secludite cūrās.
Rēs dūra et regnī novitās mē tālia cōgunt
Mōliri, et lātē fines custōde tuēri.

565 Quis genus Aeneadum, quis Trōiae nesciat urbem,
Virtutesque virosque, aut tanti incendia belli?
Nōn obtusa adeō gestāmus pectora Poenī,

Nec tam āversus equōs Tyria Sōl iungit ab urbe. Seu vōs Hesperiam māgnam Saturniaque arva, 570 Sīve Erycis fīnēs rēgemque optātis Acesten, Auxiliō tūtōs dimittam, opibusque iuvābō. Vultis et his mēcum pariter cōnsīdere rēgnīs ? Urbem quam statuō, vestra est; subducite nāvēs; Trōs Tyriusque mihī nūllō discrīmine agētur. 575 Atque utinam rex ipse Noto compulsus eōdem. Adforet Aeneas! Equidem per litora certōs Dimittam et Libyae lūstrāre extrēma iubēbō,

Si quibus eiectus silvis aut urbibus errat."

His animum arrecti dictis et fortis Achātēs 580 Et pater Aenēās iamdūdum ērumpere nūbem Ardebant. Prior Aenean compellat Achātēs:

"Nāte deã, quae nunc animō sententia surgit? Omnia tūta vidēs, classem sociosque receptōs. Unus abest, mediō in fluctu quem vīdimus ipsi 585 Summersum; dictis respondent cetera mātris." Vix ea fātus erat, cum circumfūsa repente Scindit sẽ nubes et in aethera purgat apertum. Restitit Aeneas clārāque in luce refulsit,

Ös umerōsque deō similis; namque ipsa decōram
590 Caesariem nātō genetrīx lūmenque iuventae
Purpureum et laetōs oculis adflārat honōrēs-
Quale manūs addunt ebori decus, aut ubi flāvō
Argentum Pariusve lapis circumdatur aurō.
Tum sic rēgīnam adloquitur, cunctisque repente
595 Imprōvisus ait: "Cōram, quem quaeritis, adsum,
Trōïus Aenēās, Libycis ereptus ab undīs.

O sōla infandōs Trōiae miserāta labōrēs,

Quae nōs, reliquiās Danaum, terraeque marisque Omnibus exhaustōs iam casibus, omnium egēnōs 600 Urbe domo sociās, grātēs persolvere dignās

Nōn opis est nostrae, Dīdō, nec quidquid ubique est
Gentis Dardaniae, māgnum quae sparsa per orbem.
Di tibi, si qua piōs respectant nūmina, sī quid
Usquam iustitia est et mēns sibi conscia recti,
605 Praemia digna ferant. Quae të tam laeta tulērunt
Saecula? qui tanti tālem genuēre parentēs?

In freta dum fluvii current, dum montibus umbrae
Lūstrābunt convexa, polus dum sīdera pascet,

Semper honōs nōmenque tuum laudēsque manēbunt, 610 Quae me cumque vocant terrae." Sic fātus, amicum

615

Ilionea petit dextra, laevāque Serestum,

Post aliōs, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.
Obstipuit prīmō aspectū Sīdōnia Dīdō,

Casū deinde virī tantō, et sic ōre locūta est :

“Quis tē, nāte deā, per tanta pericula cāsus Insequitur? quae vīs immānibus applicat ōrīs? Tune ille Aenēās, quem Dardaniō Anchisae

Alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam ? Atque equidem Teucrum memini Sīdōna venire, 620 Finibus expulsum patriis, nova rēgna petentem Auxiliō Beli; genitor tum Bēlus opīmam

Vāstābat Cyprum, et victor diciōne tenebat. Tempore iam ex illō cāsus mihi cognitus urbis Trōianae nomenque tuum regesque Pelasgi. 625 Ipse hostis Teucros insigni laude ferebat, Seque ortum antiqua Teucrōrum ab stirpe volebat. Quare agite, ō tectis, iuvenes, succedite nostris. Me quoque per multōs similis fortūna labōrēs Iactātam hac demum voluit consistere terrā. 630 Nōn ignāra mali miserīs succurrere discō."

Sic memorat; simul Aenean in rēgia dūcit
Tēcta, simul dīvum templis indicit honorem.
Nec minus interea sociis ad litora mittit
Viginti taurōs, māgnōrum horrentia centum
635 Terga suum, pinguēs centum cum mātribus āgnōs,
Munera laetitiamque dii.

At domus interior rēgāli splendida luxu
Instruitur, mediisque parant convīvia tēctīs;
Arte labōrātae vestēs ostrōque superbō,
640 Ingens argentum mensis, caelataque in aurō
Fortia facta patrum, series longissima rērum
Per tot ducta virōs antiquae ab origine gentis.

Aenēās — neque enim patrius cōnsistere mentem