Laetus adit; mactant lectas de more bidentes
545 Euandrus pariter, pariter Troiana iuventus.
Post hinc ad naves graditur sociosque revisit;
Quorum de numero, qui sese in bella sequantur,
Praestantes virtute legit; pars cetera prona
Fertur aqua, segnisque secundo defluit amni,
550 Nuntia ventura Ascanio rerumque patrisque.
Dantur equi Teucris Tyrrhena petentibus arva;
Ducunt exsortem Aeneae, quem fulva leonis
Pellis obit totum, praefulgens unguibus aureis.
Fama volat parvam subito vulgata per urbem,
555 Ocius ire equites Tyrrheni ad litora regis.
Vota metu duplicant matres, propriusque periclo
It timor, et maior Martis iam apparet imago.
Tum pater Euandrus dextram complexus euntes
Haeret, inexpletus lacrimans, ac talia fatur:
560 "O mihi praeteritos referat si Iuppiter annos,
Qualis eram, cum primam aciem Praeneste sub ipsa
Stravi scutorumque incendi victor acervos,
Et regem hac Erulum dextra sub Tartara misi,
Nascenti cui tres animas Feronia mater -
Horrendum dictu - dederat - terna arma movenda,
Ter leto sternendus erat; cui tum tamen omnes
Abstulit haec animas dextra, et totidem exuit armis,
Non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
Nate, tuo, neque finitimo Mezentius umquam
570 Huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset
Funera, tam multis viduasset civibus urbem.
At vos, o superi, et divum tu maxime rector
Iuppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis,
Et patrias audite preces. Si numina vestra
575 Incolumem Pallanta mihi, si fata reservant,
Si visurus eum vivo et venturus in unum,
Vitam oro; patior quemvis durare laborem.
Sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris, Nunc, nunc o liceat crudelem abrumpere vitam, 580 Dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri, 'Dum te, care puer, mea sera et sola voluptas, Complexu teneo; gravior neu nuntius aures Vulneret." Haec genitor digressu dicta supremo Fundebat; famuli conlapsum in tecta ferebant.
Iamque adeo exierat portis equitatus apertis,
Aeneas inter primos et fidus Achates,
Inde alii Troiae proceres; ipse agmine Pallas
In medio, chlamyde et pictis conspectus in armis :
Qualis ubi Oceani perfusus Lucifer unda,
590 Quem Venus ante alios astrorum diligit ignes,
Extulit os sacrum caelo tenebrasque resolvit.
Stant pavidae in muris matres, oculisque sequuntur
Pulveream nubem et fulgentes aere catervas.
Olli per dumos, qua proxima meta viarum,
595 Armati tendunt; it clamor, et agmine facto
Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.
Est ingens gelidum lucus prope Caeritis amnem,
Religione patrum late sacer; undique colles
Inclusere cavi et nigra nemus abiete cingunt.
600 Silvano fama est veteres sacrasse Pelasgos,
Arvorum pecorisque deo, lucumque diemque,
Qui primi fines aliquando habuere Latinos;
Haud procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant
Castra locis, celsoque omnis de colle videri
605 Iam poterat legio, et latis tendebat in arvis.
Huc pater Aeneas et bello lecta iuventus
Succedunt, fessique et equos et corpora curant.
At Venus aetherios inter dea candida nimbos
Dona ferens aderat; natumque in valle reducta
610 Ut procul et gelido secretum flumine vidit,
Talibus adfata est dictis, seque obtulit ultro:
"En perfecta mei promissa coniugis arte
Munera; ne mox aut Laurentes, nate, superbos,
Aut acrem dubites in proelia poscere Turnum."
Dixit et amplexus nati Cytherea petivit ;
Arma sub adversa posuit radiantia quercu.
Ille, deae donis et tanto laetus honore,
Expleri nequit atque oculos per singula volvit,
Miraturque interque manus et bracchia versat
620 Terribilem cristis galeam flammasque vomentem,
Fatiferumque ensem, loricam ex aere rigentem,
Sanguineam, ingentem, qualis cum caerula nubes
Solis inardescit radiis longeque refulget;
Tum leves ocreas electro auroque recocto,
625 Hastamque, et clipei non enarrabile,textum.
Illic res Italas Romanorumque triumphos,
Haud vatum ignarus venturique inscius aevi,
Fecerat Ignipotens; illic genus omne futurae
Stirpis ab Ascanio, pugnataque in ordine bella.
630 Fecerat et viridi fetam Mavortis in antro
Procubuisse lupam; geminos huic ubera circum
Ludere pendentes pueros, et lambere matrem
Impavidos; illam tereti cervice reflexa
Mulcere alternos, et corpora fingere lingua.
Nec procul hinc Romam et raptas sine more Sabinas
Cònsessu caveae, magnis Circensibus actis,
Addiderat, subitoque novum consurgere bellum
Romulidis Tatioque seni Curibusque severis.
Post idem inter se posito certamine reges
640 Armati Iovis ante aram paterasque tenentes
Stabant et caesa iungebant foedera porca.
Haud procul inde citae Mettum in diversa quadrigae
Distulerant at tu dictis, Albane, maneres!
Raptabatque viri mendacis viscera Tullus 645 Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres.
Nec non Tarquinium eiectum Porsenna iubebat Accipere, ingentique urbem obsidione premebat; Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant. Illum indignanti similem, similemque minanti 650 Aspiceres, pontem auderet quia vellere Cocles, Et fluvium vinclis innaret Cloelia ruptis.
In summo custos Tarpeiae Manlius arcis
Stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat,
Romuleoque recens horrebat regia culmo.
Atque hic auratis volitans argenteus anser
Porticibus Gallos in limine adesse canebat.
Galli per dumos aderant, arcemque tenebant,
Defensi tenebris et dono noctis opacae;
Aurea caesaries ollis, atque aurea vestis;
660 Virgatis lucent sagulis; tum lactea colla
Auro innectuntur; duo quisque Alpina coruscant
Gaesa manu, scutis protecti corpora longis.
Hic exsultantes Salios, nudosque Lupercos, Lanigerosque apices, et lapsa ancilia caelo 665 Extuderat; castae ducebant sacra per urbem Pilentis matres in mollibus. Hinc procul addit Tartareas etiam sedes, alta ostia Ditis,
Et scelerum poenas, et te, Catilina, minaci Pendentem scopulo, Furiarumque ora trementem ; 670 Secretosque pios; his dantem iura Catonem. Haec inter tumidi late maris ibat imago, Aurea, sed fluctu spumabant caerula cano; Et circum argento clari delphines in orbem Aequora verrebant caudis aestumque secabant.
675 In medio classes aeratas, Actia bella,
Cernere erat; totumque instructo Marte videres
Fervere Leucaten, auroque effulgere fluctus.
Hinc Augustus agens Italos in proelia Caesar
Cum patribus populoque, Penatibus et magnis dis,
680 Stans celsa in puppi; geminas cui tempora flammas
Laeta vomunt, patriumque aperitur vertice sidus.
Parte alia ventis et dis Agrippa secundis
Arduus agmen agens; cui, belli insigne superbum,
Tempora navali fulgent rostrata corona.
685 Hinc ope barbarica variisque Antonius armis,
Victor ab Aurorae populis et litore rubro,
Aegyptum viresque Orientis et ultima secum
Bactra vehit; sequiturque, nefas! Aegyptia coniunx.
Una omnes ruere, ac totum spumare reductis
690 Convulsum remis rostrisque tridentibus aequor.
Alta petunt: pelago credas innare revulsas
Cycladas, aut montes concurrere montibus altos :
Tanta mole viri turritis puppibus instant.
Stuppea flamma manu telisque volatile ferrum
695 Spargitur; arva nova Neptunia caede rubescunt.
Regina in mediis patrio vocat agmina sistro,
Necdum etiam geminos a tergo respicit angues.
Omnigenumque deum monstra et latrator Anubis.
Contra Neptunum et Venerem contraque Minervam
700 Tela tenent. Saevit medio in certamine Mavors
Caelatus ferro, tristesque ex aethere Dirae;
Et scissa gaudens vadit Discordia palla,
Quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello.
Actius haec cernens arcum intendebat Apollo
705 Desuper. Omnis eo terrore Aegyptus et Indi,
Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabaei.
Ipsa videbatur ventis regina vocatis
Vela dare, et laxos iam iamque immittere funes.
|