Extulit; ille ictum venientem a vertice velox 445 Praevidit, celerique elapsus corpore cessit ; Entellus vires in ventum effudit, et ultro

Ipse gravis graviterque ad terram pondere vasto
Concidit, ut quondam cava concidit aut Erymantho
Aut Ida in magna radicibus eruta pinus.

450 Consurgunt studiis Teucri et Trinacria pubes;
It clamor caelo, printusque accurrit Acestes,
Aequaevumque ab humo miserans attollit amicum.
At non tardatus casu neque territus heros
Acrior ad pugnam redit, ac vim suscitat ira;
455 Tum pudor incendit vires et conscia virtus;

Praecipitemque Daren ardens agit aequore toto, Nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sinistra ; Nec mora, nec requies: quam multa grandine nimbi Culminibus crepitant, sic densis ictibus heros 460 Creber utraque manu pulsat versatque Dareta. Tum pater Aeneas procedere longius iras Et saevire animis Entellum haud passus acerbis, Sed finem imposuit pugnae, fessumque Dareta Eripuit, mulcens dictis, ac talia fatur:

465 "Infelix, quae tanta animum dementia cepit? Non vires alias conversaque numina sentis? Cede deo." Dixitque et proelia voce diremit. Ast illum fidi aequales, genua aegra trahentem, Iactantemque utroque caput, crassumque cruorem 470 Ore eiectantem mixtosque in sanguine dentes, Ducunt ad naves; galeamque ensemque vocati Accipiunt; palmam Entello taurumque relinquunt. Hic victor, superans animis tauroque superbus: "Nate dea, vosque haec" inquit "cognoscite, Teucri,

475 Et mihi quae fuerint iuvenali in corpore vires,

Et qua

servetis revocatum a morte Dareta." Dixit, et adversi contra stetit ora iuvenci,

Qui donum adstabat pugnae, durosque reducta Libravit dextra media inter cornua caestus, 480 Arduus, effractoque inlisit in ossa cerebro. Sternitur exanimisque tremens procumbit humi bos. Ille super tales effundit pectore voces:

485

"Hanc tibi, Eryx, meliorem animam pro morte Daretis

Persolvo; hic victor caestus artemque repono."

Protinus Aeneas celeri certare sagitta
Invitat qui forte velint, et praemia ponit,
Ingentique manu malum de nave Seresti
Erigit, et volucrem traiecto in fune columbam,
Quo tendant ferrum, malo suspendit ab alto.
490 Convenere viri, deiectamque aerea sortem
Accepit galea; et primus clamore secundo
Hyrtacidae ante omnes exit locus Hippocoontis;
Quem modo navali Mnestheus certamine victor
Consequitur, viridi Mnestheus evinctus oliva.
495 Tertius Eurytion, tuus, o clarissime, frater,
Pandare, qui quondam, iussus confundere foedus,
In medios telum torsisti primus Achivos.
Extremus galeaque ima subsedit Acestes,
Ausus et ipse manu iuvenum temptare laborem.
Tum validis flexos incurvant viribus arcus
Pro se quisque viri, et depromunt tela pharetris.
Primaque per caelum nervo stridente sagitta
Hyrtacidae iuvenis volucres diverberat auras;
Et venit, adversique infigitur arbore mali.
505 Intremuit malus, timuitque exterrita pennis
Ales, et ingenti sonuerunt omnia plausu.

500

Post acer Mnestheus adducto constitit arcu,

Alta petens, pariterque oculos telumque tetendit. Ast ipsam miserandus avem contingere ferro 510 Non valuit; nodos et vincula linea rupit,

Quis innexa pedem malo pendebat ab alto; Illa notos atque atra volans in nubila fugit. Tum rapidus, iamdudum arcu contenta parato Tela tenens, fratrem Eurytion in vota vocavit, 515 Iam vacuo laetam caelo speculatus, et alis Plaudentem nigra figit sub nube columbam. Decidit exanimis, vitamque reliquit in astris Aetheriis, fixamque refert delapsa sagittam.

Amissa solus palma superabat Acestes; 520 Qui tamen aërias telum contendit in auras,

Ostentans artemque pater arcumque sonantem.
Hic oculis subitum obicitur magnoque futurum
Augurio monstrum; docuit post exitus ingens,
Seraque terrifici cecinerunt omina vates.
525 Namque volans liquidis in nubibus arsit arundo,
Signavitque viam flammis, tenuisque recessit.
Consumpta in ventos: caelo ceu saepe refixa
Transcurrunt crinemque volantia sidera ducunt.
Attonitis haesere animis, superosque precati
530 Trinacrii Teucrique viri; nec maximus omen
Abnuit Aeneas, sed laetum amplexus Acesten
Muneribus cumulat magnis, ac talia fatur:

"Sume, pater; nam te voluit rex magnus Olympi Talibus auspiciis exsortem ducere honores. 535 Ipsius Anchisae longaevi hoc munus habebis, Cratera impressum signis, quem Thracius olim Anchisae genitori in magno munere Cisseus Ferre sui dederat monumentum et pignus amoris." Sic fatus cingit viridanti tempora lauro,

540 Et primum ante omnes victorem appellat Acesten. Nec bonus Eurytion praelato invidit honori, Quamvis solus avem caelo deiecit ab alto. Proximus ingreditur donis, qui vincula rupit, Extremus, volucri qui fixit arundine malum.

545

At pater Aeneas, nondum certamine misso,
Custodem ad sese comitemque impubis Iuli
Epytiden vocat, et fidam sic fatur ad aurem :

"Vade age, et Ascanio, si iam puerile paratum Agmen habet secum, cursusque instruxit equorum, 550 Ducat avo turmas, et sese ostendat in armis, Dic" ait. Ipse omnem longo decedere circo Infusum populum, et campos iubet esse patentes. Incedunt pueri, pariterque ante ora parentum Frenatis lucent in equis, quos omnis euntes 555 Trinacriae mirata fremit Troiaeque iuventus. Omnibus in morem tonsa coma pressa corona; Cornea bina ferunt praefixa hastilia ferro, Pars leves umero pharetras; it pectore summo Flexilis obtorti per collum circulus auri. 560 Tres equitum numero turmae, ternique vagantur Ductores; pueri bis seni quemque secuti

Agmine partito fulgent paribusque magistris. Una acies iuvenum, ducit quam parvus ovantem Nomen avi referens Priamus, tua clara, Polite, 565 Progenies, auctura Italos; quem Thracius albis Portat equus bicolor maculis, vestigia primi Alba pedis frontemque ostentans arduus albam. Alter Atys, genus unde Atii duxere Latini, Parvus Atys, pueroque puer dilectus Iulo.

570 Extremus, formaque ante omnes pulcher, Iulus Sidonio est invectus equo, quem candida Dido

575

580

Esse sui dederat monumentum et pignus amoris.
Cetera Trinacriis pubes senioris Acestae

Fertur equis.

Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes
Dardanidae, veterumque adgnoscunt ora parentum.
Postquam omnem laeti consessum oculosque suorum
Lustravere in equis, signum clamore paratis
Epytides longe dedit insonuitque flagello.
Olli discurrere pares, atque agmina terni
Diductis solvere choris, rursusque vocati
Convertere vias infestaque tela tulere.

Inde alios ineunt cursus aliosque recursus
Adversi spatiis, alternosque orbibus orbes

585 Impediunt, pugnaeque cient simulacra sub armis;
Et nunc terga fuga nudant, nunc spicula vertunt
Infensi, facta pariter nunc pace feruntur.
Ut quondam Creta fertur Labyrinthus in alta
Parietibus textum caecis iter, ancipitemque
590 Mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi
Falleret indeprensus et inremeabilis error:
Haud alio Teucrum nati vestigia cursu

Impediunt, texuntque fugas et proelia ludo,
Delphinum similes, qui per maria umida nando

595 Carpathium Libycumque secant luduntque per undas.

Hunc morem cursus atque haec certamina primus
Ascanius, Longam muris cum cingeret Albam,
Rettulit et Priscos docuit celebrare Latinos,
Quo puer ipse modo, secum quo Troïa pubes;
600 Albani docuere suos; hinc maxima porro

Accepit Roma, et patrium servavit honorem;
Troiaque nunc, pueri Troianum dicitur agmen.
Hac celebrata tenus sancto certamina patri.