hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
inflavit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis studium vitulosque tueri
aut ovium fetus aut urentis culta capellas,
saltus et saturi petito longinqua Tarenti,
et qualem infelix amisit Mantua campum
pascentem niveos herboso flumine cycnos :
non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt;
et quantum longis carpent armenta diebus,
exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra fere et presso pinguis sub vomere terra,
et cui putre solum, namque hoc imitamur arando,
optima frumentis: non ullo ex aequore cernes
plura domum tardis decedere plaustra iuvencis.
Aut unde iratus silvam devexit arator
et nemora evertit multos ignava per annos,
antiquasque domos avium cum stirpibus imis
eruit: illae altum nidis petiere relictis,
at rudis enituit inpulso vomere campus.
Nam ieiuna quidem clivosi glarea ruris
vix humilis apibus casias roremque ministrat ;
et tofus scaber et nigris exesa chelydris
creta negant alios aeque serpentibus agros
dulcem ferre cibum et curvas praebere latebras.
Quae tenuem exhalat nebulam fumosque volucris,
et bibit umorem et, cum volt, ex se ipsa remittit,
quaeque suo semper viridi se gramine vestit,
nec scabie et salsa laedit robigine ferrum :
illa tibi laetis intexet vitibus ulmos,
illa ferax oleo est, illam experiere colendo
et facilem pecori et patientem vomeris unci.
Talem dives arat Capua et vicina Vesevo
ora iugo et vacuis Clanius non aequos Acerris.
Nunc quo quamque modo possis cognoscere dicam. Rara sit an supra morem si densa requires, altera frumentis quoniam favet, altera Baccho, densa magis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo,
ante locum capies oculis alteque iubebis
in solido puteum demitti omnemque repones
rursus humum et pedibus summas aequabis arenas.
Si deerunt, rarum pecorique et vitibus almis.
aptius uber erit; sin in sua posse negabunt
ire loca et scrobibus superabit terra repletis,
spissus ager: glebas cunctantis crassaque terga
exspecta et validis terram proscinde iuvencis.
Salsa autem tellus et quae perhibetur amara,
frugibus infelix, ea nec mansuescit arando,
nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat,
tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos
colaque prelorum fumosis deripe tectis ;
huc ager ille malus dulcesque a fontibus undae
ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis
scilicet et grandes ibunt per vimina guttae ;
at sapor indicium faciet manifestus, et ora
tristia temptantum sensu torquebit amaror.
Pinguis item quae sit tellus, hoc denique pacto
discimus haut umquam manibus iactata fatiscit,
sed picis in morem ad digitos lentescit habendo.
Umida maioris herbas alit, ipsaque iusto
laetior. Ah nimium ne sit mihi fertilis illa
nec se praevalidam primis ostendat aristis!
Quae gravis est ipso tacitam se pondere prodit,
quaeque levis. Promptum est oculis praediscere nigram,
et quisquis color. At sceleratum exquirere frigus
difficilest: piceae tantum taxique nocentes
interdum aut hederae pandunt vestigia nigrae.
His anim adversis terram multo ante memento
excoquere et
scrobibus concidere montis,
magnos
ante supinatas Aquiloni ostendere glebas,
quam laetum infodias vitis genus. Optima putri
arva solo id venti curant gelidaeque pruinae
et labefacta movens robustus iugera fossor.
Ac siquos haud ulla viros vigilantia fugit,
ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur
arboribus seges et quo mox digesta feratur,
mutatam ignorent subito ne semina matrem.
Quin etiam caeli regionem in cortice signant,
ut quo quaeque modo steterit, qua parte calores
Austrinos tulerit, quae terga obverterit axi,
restituant adeo in teneris consuescere multum est.
Collibus an plano melius sit ponere vitem,
quaere prius. Si pinguis agros metabere campi,
densa sere in denso non segnior ubere Bacchus ;
sin tumulis adclive solum collisque supinos,
indulge ordinibus; nec setius omnis in unguem
arboribus positis secto via limite quadret,
ut saepe ingenti bello cum longa cohortis
explicuit legio, et campo stetit agmen aperto,
directaeque acies, ac late fluctuat omnis
aere renidenti tellus, necdum horrida miscent
proelia, sed dubius mediis Mars errat in armis.
Omnia sint paribus numeris dimensa viarum ;
non animum modo uti pascat prospectus inanem,
sed quia non aliter vires dabit omnibus aequas
terra, nec in vacuum poterunt se extendere rami.
Forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras
ausim vel tenui vitem committere sulco.
Altior ac penitus terrae defigitur arbos,
aesculus in primis, quae quantum vertice ad auras
aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
Ergo non hiemes illam, non flabra neque imbres
287 se omitted. R. 288 forsitam. R.
convellunt: immota manet, multosque nepotes,
multa virum volvens durando saecula vincit.
Tum fortis late ramos et bracchia pandens
huc illuc media ipsa ingentem sustinet umbram.
Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem,
neve inter vitis corylum sere, neve flagella
summa pete aut summa defringe ex arbore plantas,
tantus amor terrae, neu ferro laede retuso
semina, neve olea silvestris insere truncos :
nam saepe incautis pastoribus excidit ignis,
qui furtim pingui primum sub cortice tectus
robora comprendit, frondesque elapsus in altas
ingentem caelo sonitum dedit; inde secutus
per ramos victor perque alta cacumina regnat,
et totum involvit flammis nemus et ruit atram
ad caelum picea crassus caligine nubem,
praesertim si tempestas a vertice silvis
incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas.
Ver adeo frondi nemorum, ver utile silvis ;
vere tument terrae et genitalia semina poscunt.
Tum pater omnipotens fecundis imbribus aether
coniugis in gremium laetae descendit, et omnis
magnus alit magno commixtus corpore fetus.
188 Praise of Spring; Dressing and Tilling. [GEORGICS.
Avia tum resonant avibus virgulta canoris,
et Venerem certis repetunt armenta diebus ;
parturit almus ager, zephyrique tepentibus auris
laxant arva sinus; superat tener omnibus umor;
inque novos soles audent se germina tuto
credere, nec metuit surgentis pampinus Austros
aut actum caelo magnis Aquilonibus imbrem,
sed trudit gemmas et frondes explicat omnis.
Non alios prima crescentis origine mundi
inluxisse dies aliumve habuisse tenorem
crediderim ver illud erat, ver magnus agebat
orbis, et hibernis parcebant flatibus Euri,
cum primae lucem pecudes hausere, virumque
terrea progenies duris caput extulit arvis,
immissaeque ferae silvis et sidera caelo.
Nec res hunc tenerae possent perferre laborem,
si non tanta quies iret frigusque caloremque
inter, et exciperet caeli indulgentia terras.
Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
sparge fimo pingui, et multa memor occule terra,
aut lapidem bibulum aut squalentis infode conchas;
inter enim labentur aquae, tenuisque subibit
halitus, atque animos tollent sata. Iamque reperti,
qui saxo super atque ingentis pondere testae
urgerent: hoc effusos munimen ad imbres,
hoc, ubi hiulca siti findit canis aestifer arva.
Seminibus positis superest diducere terram
saepius ad capita et duros iactare bidentis,
aut presso exercere solum sub vomere et ipsa
flectere luctantis inter vineta iuvencos;
tum levis calamos et rasae hastilia virgae
fraxineasque aptare sudes furcasque valentis,
viribus eniti quarum et contemnere ventos
adsuescant summasque sequi tabulata per
Ac dum prima novis adolescit frondibus aetas,
|