MP

eveniunt; nec te hinc comitem asportare Creusam
fas aut ille sinit superi regnator Olympi.

longa tibi exilia, et vastum maris aequor arandum:
et terram Hesperiam venies, ubi Lydius arva
inter opima virum leni fluit agmine Thybris.
illic res laetae regnumque et regia coniunx
parta tibi: lacrimas dilectae pelle Creusae.
non ego Myrmidonum sedes Dolopumve superbas
aspiciam aut Grais servitum matribus ibo
Dardanis et divae Veneris nurus,

780

785

778 te-asportare be ras. Serv. e coniectura: Mentel. alter: TE COMITEM HINC MPɣ acm ASPORTARE Py1abm: PRETARE sscr. As et priore E erasa, o sscr. M: portare y2: portare as a man. rec. add. c. cf. Serv. et 4,598 779 aut sscr. h a: aud sscr. h y2 (aut y1) SVPERVM P a. corr. 780 ał. longu im y 781 et: ad x Serv. Aen. 3, 5 782 leni sscr. a fluat a1: fluit c 783 LAETAE ET hastis deletis, T supr. L, L supr. T sscr. P: ITALAE M: latae m. cf. 8, 626 786 haut Rottend. pr.: haud graiis a1 787 IOVAE O sscr. I M: prius I corr. in D M2

SERV. 778 EVENIVNT NEC TE COMITEM HINC ASPORTARE CREVSAM hic versus caret scansione: unde multi ei hinc', multi as' syllabam detrahunt. si tamen vis fide servata scandere, sit conversio, ut 'eveniunt, nec te hinc comitem', et potest scandi per synalipham. aliter nec ecthlipsin, nec hiatum, nec synalipham recipit. CREVSAM quia Latina 5 declinatio est, erit Latinus accentus. 779 FAS pro fato; quia sequitur: 'regnumque et regia coniunx parta tibi'. ILLE superfluum hoc loco pronomen. OLYMPI cur in paenultima accentus sit, manifesta est ratio apud Latinos: quamquam Graeci discretionem velint per accentum facere montis et caeli, quod superfluum est. 780 LONGA TIBI EXILIA subaudiendum 10 obeunda. ARANDVM quia legimus [5, 199]: 'subtrahiturque solum', non inmerito dixit nunc 'arandum'. HESPERIVM sequenti epitheto Italiam ab Hispania segregavit, quae et ipsa Hesperia dicitur. et videtur per derivationem etiam errori finem dedisse. 781 LYDIVS THYBRIS] quia per Tusciam fluit. Tusci enim a Lydis originem ducunt.* THYBRIS Tuscus, dictus 'Lydius' a fratre Tyrrheni. nam Lydus et Tyrrhenus duo fratres, cum eos provincia una non ferret, in sortem miserunt, ut divisis copiis proficisceretur unus ad novas sedes quaerendas. profectus Tyrrhenus est, qui ex suo nomine Tuscos Tyrrhenos vocavit. Lydia autem dicta est, in qua frater remanserat. unde nunc traxit, ut 20 'Lydium' diceret. Tusci autem a frequentia sacrificii dicti sunt, hoc est ἀπὸ τοῦ θύειν. constat namque, illic a Tage aruspicinam repertam, meminit: 'sed conditor artis finxerit ista Tages'.

ut Lucanus [1, 636]

LYDIVS 15

apud Tuscos etiam togae usus est; nam hoc habitu in Lydia Iovis simulacrum fuisse dicitur. 782 LENI AGMINE leni impetu, vel fluore: et 25 multis rebus hoc nomen adiungitur. 783 REGNVMQVE ET REGIA cur ergo Aeneas horum non meminit, et considit in Thracia et aliis locis? 184 PARTA an parata, an adquisita armis ? LACRIMAS DILECTAE PELLE CREVSAE melius ad posteriora referimus, ut dicat: noli flere, nec enim captiva sum. male enim plerique dicunt, quia habes uxorem paratam. 30 786 SERVITVM ut serviam; verbum finitum et modus gerundi est. 787 DARDANIS laus a maioribus. NVRVS laus a cognatione. sane hunc versum quidam ita supplevit et tua coniunx'.

6 bene dixit; non enim

COD. D ADD. 5 recipit: et asportare' Virgilius sine ratione 'as' ponere potuisset. et haud temere 'asportare' dixit clam deportare: nam quid ibidem faceret 'as', quae syllaba quaestionem in scansione facit? nam et Cicero ait in primo libro Verrinarum [in Caecil. divin. 9, 29]: non te ex Sicilia litteras in Verrem deportare velle arbitrabantur, sed quod iisdem litteris illius praetura et tua quaestura consignata sit, asportare te velle ex Sicilia litteras suspicantur. 23 Tages: et alibi [1, 584]: haec propter placuit Tuscos de more vetusto acciri vates'

APP. 1 EVENIVNT om ME CREVSAM: F. A. I. S. add. L: F. A. S. add. H 2 versus hic M scansione caret Daniel, quibus in Fuld. teste Scioppio haec addebantur: si non convertatur ut per eclypses aut synaloephas scandatur ita Eveniunt nec te hinc comitem a. C. ut ita scandamus *Eveniunt n. t. h. c. a. C. fas. hic versus caret scansione unde multi as syllabam detrahunt 3 si: sic C vix C fit Fabr. Steph.: fiat Madvig: om Daniel eveniunt ut H 4 comitem asportare creusam EL2 4s sinLHM -liph- L: -lyph- H: -lyf- M 5 eclypsin LHM schol. ad CREVSAM post tibi (7) habent libri: transposuit Burmann 6 pro fato Daniel -pr. Dan. 8s manifestum est apud 1. M 9 per: inter L2 10s LONGA- obeunda Daniel 13 quae: quia Z 15 LVDIVS Z: LIDIVS H 16 TIBRIS H: TYBRIS M: T. (sic) L id est add. MEL2 14 ss VBI LYDIVS TYBRIS qui [quia Lion] per Tybrim [Tusciam Thilo] fl. ideo sic dictus a. fr. Tyrrheni. Tusci enim a. L. o. d. nam Lydus C: ideoducunt Daniel 16 lidius LHE2: lidus E1 tyreni H: tyrreni M Lydus-17 ferret: lidus [lidius ZL2] et t. est qui ex suo nomine tuscos tyrrenos vocavit. lidius et tyrrenos [tyrrenus Z] 17 fratres fuerunt

7 ILLE

et cum eos : et tyrrhenus-vocavit lidius expuncta sunt 16 lidus H: lidius M 16s tyrrenus HM 17 una: tina H 18 unus proficeretur Ľ1: u. proficisceretur L2 19 tyrrenus LHM est qui om L tyrrenos HM 21 lidium LHE 22 avo H duoiv L: dudev H 25 Leenim H 25s vel -adiungitur Dan. 28 PARTA-armis Daniel 31 verb. fin. et Dan. 32 a maioribus: id est quae sum de progenie et familia dardani. nam dardanus [lege dardanis] hic patronomicum femininum est, a maioribus add. E 33 ita supplevit ita C

Diehl, Vergil Aeneis II

9

MP

sed me magna deum genetrix his detinet oris.
iamque vale et nati serva communis amorem?'
haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem
dicere deseruit tenuisque recessit in auras.
ter conatus ibi collo dare bracchia circum;
ter frustra comprensa manus effugit imago,
par levibus ventis volucrique simillima somno,
sic demum socios consumpta nocte reviso.

Atque hic ingentem comitum adfluxisse novorum
invenio admirans numerum, matresque virosque,
collectam exilio pubem, miserabile volgus.
undique convenere, animis opibusque parati,
in quascumque velim pelago deducere terras.
iamque iugis summae surgebat Lucifer Idae
ducebatque diem, Danaique obsessa tenebant
limina portarum, nec spes opis ulla dabatur:
cessi et sublato montis genitore petivi.

790

795

800

796 haec c

792-94 = 6, 700-703 tres vel duos versus (793 s) sunt qui deleri velint 793 compressa yl Macr. sat. 5, 5, 14 cod. Salisb. Serv. Aen. 6, 370 0 794 PARS a. corr. M et P pennis Mediceus Pierii fumo Macr. l. c. ll. praeter Med. 2 (cf. 5, 740) contra Serv. ATFLVXISSE P: adfl- sscr. fb 797 NVIRO[...] P1 798 VOLGV[.] P: volgus sscr. u y: VVLGVS rell. 800 ał. decurrere im y (cf. 5, 212) contra Serv. 802 diem sscr. b 804 MONTIS M1: be corr.: MONTES M2: MONTEM Pycm: a e ras. cf. 636 AENEIDOS LIB. II P P. VERGILI MARONIS AEN. LIB. II EXPL. INC. LIB III FELICITER M EXPLICIT LIBER II INCIPIT LIB. TERTIVS ya EXPLICIT LIBER SECVNDVS v dccXXX VERSVS OVIDII (secuntur versus undecim. cf. Ribb. proll. p. 371s) INCIPIT LIBER TERTIVS Ở

AENEIDORVM LIBER II EXPLICIT VERSVS dcc.LXXX.X. VERSVS OVIDII NA

SONIS (secuntur decem versus cf. Ribb. proll. p. 3715) PVBLII VIRGILII
MARONIS ENEIDV LB III INCIP C

SERV. 788 HIS ORIS in quibus colitur plus, quam in Creta.
789 IAMQVE VALE recedentis significatio est: unde et mortuis dicitur,
ut [11, 97]: salve, maxime Palla, aeternumque vale'. NATI SERVA COM-
MVNIS AMOREM quasi mater sollicita, quod dixerat, eum aliam habiturum
uxorem. bene ergo propter futuram novercam commendatur Ascanius. 5
793 MANVS EFFVGIT IMAGO quasi imago, quae non tenetur. naturale
enim est, ut non possit teneri. nam in sexto quod ait [370]: 'da dextram
misero', auxilium significat. 794 PAR LEVIBVS VENTIS puris et non
vehementibus. SIMILLIMA SOMNO sic Cicero [pro Marc. 8]: 'simillimum
deo iudico'. nam genetivo debuit iungi. 795 SIC DEMVM novissime. 10
797 INVENIO ADMIRANS cum invenissem, admiratus sum. vel admiratus
sum, tantos evadere potuisse. sane adamat poeta ea quae legit diverso

modo proferre. Naevius belli Punici primo de Anchisa et Aenea fugientibus haec ait [4 D.]: 'eorum sectam sequuntur multi mortales', ecce hoc est invenio admirans numerum': 'multi alii e Troia strenue viri', ecce hi 15 sunt animis parati': 'ubi foras cum auro illic exibant', ecce et opibus instructi'. 798 EXILIO ad exilium alii. Donatus contra metrum sensit, dicens ex Ilio', quasi de Ilio: nam longa est. MISERABILE VVLGVS magnum est quod addidit 'vulgus'. sic Statius [Theb. 12, 472]: 'unde hoc examen, et una tot miserae'. 799 VNDIQVE CONVENERE videtur 20 hoc loco tamquam omnium consensu regnum ad Aencam esse delatum. ANIMIS OPIBVSQVE et volebant et poterant: vel fortes pariter et divites. 800 DEDVCERE TERRAS iuxta morem Romanum deduci coloniae dicebantur. bene ergo de Aenea dixit deducere, quod eis civitatem conditurus erat. 801 LVCIFER IDAE ut Troianis videtur. sic alibi [ecl. 8, 30]: 25 'tibi deserit Hesperus Oetam' secundum persuasionem eorum, qui circa montes habitant; illinc enim oriri vel occidere putantur sidera, unde videri vel incipiunt, vel desinunt. hoc est autem quod ei Venus promisit [620]: 'numquam abero'. Varro enim ait hanc stellam Luciferi, quae Veneris dicitur, ab Aenea, donec ad Laurentem agrum veniret, semper visam, et 30 postquam pervenit, videri desiisse: unde et pervenisse se agnovit. bene autem poeta diligentia sua dierum horis hic quae aguntur accommodat; ut hoc loco, quod de patria cum patre et filio discedit Aeneas, ait surgebať. 802 DVCEBATQVE DIEM quia Lucifer lucis est praevius. 803 OPIS ferendi auxilii; vel ad ceteros liberandos, qui non fuissent occisi; vel ad 35 eruendam de captivitate patriam, quia dicit Danaique obsessa tenebant limina portarum'. 804 CESSI deest 'igitur'. CESSI hoc est tantis difficultatibus vel malis. et proprie cedere dicuntur qui patriam relinquunt. MONTEM ut ostendit in nono [80] Idam significat. SVBLATO GENITORE ubique inventa opportunitate pietatem suam erga patrem vult 40 ostendere.

COD. D ADD. 39 significat: ubi Virgilius inquit: 'tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Aeneas classem et pelagi petere alta parabat'

G.

posset L cum Fuld. 11 venis18 nam miserere L

APP. 1 loquitur H 4 matre C: emendavit Commelinus 9 SOMNO pro somno [somnio Madvig] Daniel, Scioppius 10 nam g. plurali d. i. superlativo Daniel, Scioppius cum Fuld. sem H 16 illuc Madvig 17 alii Daniel cf. Don. p. 257 prima 1. e. EL2 19 addit L 20 et om H: ut LME 27 moriri H 31 videre C: em Madvig 32 horas his ci Thilo 34 Lucifer 37 vel CESSI C Danicl: CESSI autem Madvig 37 ss hoc estrelinquunt Daniel qui addit: SVBLATO GENITORE patre portato ductove 38s relinquuntur C 39 AENEIDOS EXPLICIT LIBRI II TRACTATVS LIBRI III TRACTATVS INCIPIT L: EXPLICIT LIB. II INCIP. LIB. III M

Dan.

TABVLAE

IN VSVM SCHOLARVM

EDITAE SVB CURA

IOHANNIS LIETZMANN

Wie die Sammlung der „Kleinen Texte für theologische und philologische Vorlesungen und Uebungen“ es sich zur Aufgabe stellt, Quellenschriften von geringem Umfang in einer Form und Ausstattung vorzulegen, die sie zur Grundlage des wissenschaftlichen Unterrichts geeignet erscheinen läßt, so sind diese Tafelwerke dazu. bestimmt, das für die historisch-philologischen Fächer wichtigste Anschauungsmaterial in einer Gestalt zu bieten, welche technisch allen Anforderungen der Wissenschaft entspricht und dabei doch einen für den Studenten erschwinglichen Preis anzusetzen gestattet. Denn es ist allerdings für den akademischen Unterricht von höchster Bedeutung, daß der Lernende auch die für die Schulung seines Auges bedeutsamen Lehrmittel selbst besitzt und sie nicht nur gelegentlich auf den Bibliotheken oder in den Museen zu Gesichte bekommt. Der Preis von ca. 6 Mark für das gebundene Exemplar wird deshalb möglichst beibehalten werden.

Erschienen ist:

1. SPECIMINA CODICVM GRAECORVM VATICANORVM collegerunt PIVS FRANCHI DE CAVALIERI et IOHANNES LIETZMANN. 1910. XVI S. 50 Tafeln in Lichtdruck. Geb. in Leinenband 6 M. Auf Karton gedruckt in Ganzpergament 12 M. Eine Auswahl von meist datierten griechischen Handschriften des IV. bis XVI. Jahrhunderts der Bibl. Vaticana.

Diese Sammlung bietet Material zum Studium der griechischen Handschriften-Paläographie aus den reichen für diesen Zweck bisher noch nicht benutzten Schätzen der Vaticana,

7 Tafeln