448 DECORA ab eo quod est 'decus', ut pecus'. 450 OBSEDERE modo pro praesidio tenebant, ut sequentia indicant hos servant agmine denso'. 451 'INSTAVRATI ANIMI hinc ostenditur, eos superius defecisse: 20 quod supra non dixit. 452 LEVARE Tiuvare. VIMQVE virtutem: Tut Sallustius [Cat. 1, 2]: 'sed nostra omnis vis in anima et corpore sita est'. VICTIS qui vincebantur, ut [1, 121]: et qua vectus Abas'. VICTIS hoc est, sine vincendi spe laborantibus. 453 LIMEN ERAT [contra illud, obsessis foribus quemadmodum ingressus sit: et dicit per posticum, quod 25 generis est neutri, ut Horatius [epist. 1, 5, 31]: 'atria servantem postico falle clientem'. nam si generis feminini legeris 'postica', augurale est, ut antica', 'postica'. CAECAE non omnibus notae. vsvs verbum i iuris: 'via' actus, usus. PERVIVS VSVS] hos Graeci andronas appellant. 454 TECTORVM INTER SE PRIAMI per quod iter ad utramque domum 30 Priami commeabatur, ut appareat duas domos fuisse, alteram regiam Priami, alteram Hectoris, inter quas illi aditus. Postesqve relicTI [aut】 relictum spatium cum domus aedificaretur, ubi ostium fieret; aut relicti ab hostibus, id est quos hostes non obsederant. 455 INFELIX Non cum regna manebant, sed ad praesens rettulit tempus infelix'. DVM REGNA 35 MANEBANT 'dum' donec : et absolutus est sensus. alii tamen 'cum' legunt : sed 'cum manebant' quomodo dicimus, cum constet 'manebant' modum esse indicativum? hoc ergo sciendum est, quia, quando coniunctivus modus est, necesse est aliquid iungi aut subaudiri, ut cum venirem, vidi illum'. si autem 'cum veniebam' dicamus, aut modus pro modo 40 est, hoc est indicativus pro coniunctivo: aut cum' non erit coniunctio, sed adverbium temporis, et significat 'tempore quo veniebam'.

APP. 1 testune P applicita P: applicatae C 3 habeantur C ut Bergk: et C si om C1 4 portam postem H sub portibus H: suppositus P portes H 8 h. d. <huius domus) Thilo, contra v. 10s ut -faceret seclus. Schoell 12 per 'u' geminam facit ci Thilo: per 'um' terminat ci Schoell domum Ci 14 declinatine C1 19 proprie sidio C sequenda H indicant adservant ag. P, unde Daniel: HAS SERVANT alii adservant 20 hic C ostendit ut C1: -ditur ut C2 superius: sscr. non C2 21 auxilia (lege auxilio) levare P 22s et c. s. est (sic) LHE: e. z. c. s. t. M 23 qui: quia C 24 est om C 25 quo modo P 26 ut om C Horatius LHP: flaccus ME: om C portio H 27 fallentica C: fallene P cliontem H f. g. L portica H 28 antiqua P: cantica H: ante C portica H nocte P PERVIVS VSVS CP 29 via: ut Schoell P. V. om P has CP: em Thilo 30 utrumque C1 34 obsiderant ex ovsid- C 35 manebunt C1 rei tulit H 35s D. R. M. om C 37 cum manebunt C modo L1 38 ergo: vero P quomodo P 39 modus om C subaudiri debet M com (sscr. u) venissem L 40 vidi: inveni C sin C

aut vero P

41 hoc est om C coniunctivo in ras. om H

42 tempus priore loco C

aut etiam P

FMP

saepius Andromache ferre incomitata solebat
ad soceros et avo puerum Astyanacta trahebat.
evado ad summi fastigia culminis, unde
tela manu miseri iactabant inrita Teucri.
turrim in praecipiti stantem summisque sub astra
eductam tectis, unde omnis Troia videri
et Danaum solitae naves et Achaica castra,
adgressi ferro circum, qua summa labantis
iuncturas tabulata dabant, convellimus altis
sedibus impulimusque: elapsa repente ruinam
cum sonitu trahit et Danaum super agmina late
incidit. ast alii subeunt, nec saxa nec ullum
telorum interea cessat genus.

460

465

et: atque Consent. GL V 403 459 INERTIA F1: IRRITA

457 om Goth. pr. contra Serv. 458 evado hac summi ci Guyet cf. 4, 685 F2 (im): y2 a2b 460 TVRREM ut vid. F: Char. GL I 39. 544 contra Val. Prob. ap. Gell. 13, 21 Prisc. GL II 329,6 cf. proll. 136 praecapiti C 462 om Goth. tert. ACHAIA Fx: c a. corr. sed cf. 27.5, 623 463 aggressi b que y1 LABENTIS (A sup. col. rubro) M: labantes y: labentes Consent. GL V 400 465 sedimus y1 elapsa ya ut 12, 356: P a. corr.: EA LAPSA M: bc e corr. cf. 6, 100: EALABSA F P a. corr. contra Serv. RVINA M1: M add. man. rec.

1

RVENTE

SERV. 456 ANDROMACHE notum est omnibus, hanc de gente Eetionis fuisse, uxorem Hectoris, matrem Astyanactis, de qua plenius omnia in tertio libro [97] narrantur.] FERRE INCOMITATA ut et ad soceros iret saepius et non quaereret obsequia famulorum. 457 AD SOCEROS quare ad soceros, cum socer et socrus dicantur? sed meliori sexui 5 respondit, id est masculino. ASTYANACTA hunc quidam ab Vlixe, alii a Menelao, absente Pyrrho, raptum et praecipitem datum ferunt; fatis enim praedictum fuerat puerum si supervixisset ultorem patriae et parentum futurum. TRAHEBAT quasi puerum, ut [320]: parvumque nepotem ipse trahit'.1 458 EVADO 'e' vacat, ut 'emortuus'. sane minus est 'hac', 10 id est 'hac evado'. 459 IACTABANT spargebant, quasi nihil profutura. 460 IN PRAECIPITI in alto, unde quis potest praeceps dari: sequitur enim sub astra eductam',1 EDVCTAM extructam. 462 SOLITAE NAVES participium sine verbi origine: 'soleo' enim neutrale est, quod caret praeterito. ACHAICA CASTRA videtur alios Danaos, alios Achaeos dixisse. 15 CASTRA ubi exercitus sit 'castra' dicuntur: unde est [3, 519]: 'nos castra movemus et velorum pandimus alas'.1 463 SVMMA extrema, ut 'supremum' summum dicimus: ut [Ter. Ad. 196]: pro supreme Iuppiter'. LABANTES faciles ad resolutionem. et est ordo 'turrim convellimus in

pulimus que. 464 TABVLATA DABANT quidam dabant pro facie- 20: bant intellegunt, ut [482]: et ingentem lato dedit ore fenestram. olim sane domus de tabulis fiebant, unde hodieque in aedificiis surgentibus primum et secundum tabulatum dicimus. summum autem est quod tectum sustinet. 465 【INPVLIMVSQVE quidam notant, quod non sit expressum, ubi stantes summum tectum inpulerunt. REPENTE ne provideri et vitari 25 possit. 467 FAST ALII SVBEVNT hic ostendit, priores perisse. 468 TELORVM INTEREA CESSAT GENVS bene addidit 'genus'. telum enim dicitur secundum Graecam etymologiam àñò toữ tηlódev quicquid longe iaci potest: quamquam legerimus de gladio [9, 747]: 'at non hoc telum mea quod vi dextera versať let sequitur 'dixit et sublatum con- 30 surgit in ensem'. telum autem illo loco dictum a longitudine, [undel et mustelam dicimus,

quare ad soceros,

COD. D ADD. 5 soceros: Priamum et Hecubam. cum socer et socrus dicatur? solvitur, quia quae ex diversis potiora sunt ad suum genus clausulas stringunt. an quia omnes, qui ad socerum pertinent, socrus sunt, soceros ad praesens tempus retulit, vel ad Priamum vel ad Hecubam? dices praeponderato s. r. hoc est m. 30 versat: sicut Graeci Bélos telum dicunt aлò τou ẞahleiv add. D, qui om et — v. 31 ensem

APP. 2 iectionis C astianactis C2: astan- C1 4 non ne P exequia P, unde post f. addit Burmannus (Danielem Fabriciumque auctores qui laudat): notandum vero hic exequia dici de comitatu famulorum sequentium 5 soceros: cum hoc loco soceros masculini et feminini generis [genus L2] significet, hoc est priamum et hecubam tamen meliori [praeponderanti im E2] s. r. EL2 meliorem s. P: meliores

exui C (-re s. man. rec.): vel praeponderanti meliori s. (v. pr. expunctis) L: ał. praeponderanti (ex -andi) s. H: ał. meliori praeponderanti (ał. mel. expunctis) M hoc est M 6 masculino: Astianacta graecus accusativus est add. E hunc: hic P 7 a: abe P rapto CP: em Daniel raptum P fuerunt C1P 8 proditum C parentem C1 9 quasi: quia M 10 emontuis C 11 ac P IACTABANT INRITA C quasi minus vel n. Madvig 12 in praecebs P 13 exstructum C 14 participium est LP solo H: sole P 15 p to H: praepositione P: passivo ci Thilo 16 castra autem ubi C ubicumque ML2E sit: fuerat C alterum castra om C 17 et: ut LH 17s supraemum CH: M ante corr. 18 ut pro ut H supraemo H: supremae M 20 DABVNT et dabunt C1 20s ficiebant P 21 fenistram P 22 talibus P odie P 23 quae P 23s tectum est s. C 24 notunt C 28 ethym- M: etim- P: ethim- LH: et thimologia C παπο του τηασθεν C:P (id est addito): απο του θωθεν Ζ: απο του τηccoθον Η: από του chaoεν Μ 29 legi dicimus C: legimus P: legeri H 30 dextra P: dexter C: dexterat H dixit post subl. M 30s alte consurgit C. 31 sed illo P: illico C dictum ante telum M: dictum est CE a. 1. d. est P 32 et: ut P mustelum CHME. cf. Serv. Aen. 9, 747

MP

Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyrrhus
MPV exultat, telis et luce coruscus aëna;

qualis ubi in lucem coluber mala gramina pastus,
frigida sub terra tumidum quem bruma tegebat,
nunc positis novos exuviis nitidusque iuventa
lubrica convolvit sublato pectore terga,
arduos ad solem, et linguis micat ore trisulcis.
una ingens Periphas et equorum agitator Achillis,
armiger Automedon, una omnis Scyria pubes
succedunt tecto, et flammas ad culmina iactant.
ipse inter primos correpta dura bipenni
limina perrumpit postisque a cardine vellit
aeratos; iamque excisa trabe firma cavavit

credebatur' Gell. 2,3,5

470

475

480

470 aena sscr. h in libro ‘mirandae vetustatis, qui ipsius Vergilii fuisse 471 lucis Schrader: luco Peerlkamp 473 ss cf. georg. 3, 437 ss 473 []OSITVS P: positus y1: a a. corr. 474 CONVOLVENS V: ENT sscr. V2 cf. georg. 3, 426 praeter P 476 ACHILLES Pb1 477 OMNES M 478 muro fastigia Serv. 1. 1. q 480 POSTES M e corr.: abc 2, 723 cissa ylal

NOVVS II.

475

ARDVVS ll.

Serv. Aen. 481 ex

SERV. 469 VESTIBVLVM 'vestibulum' est prima ianuae [pars1. dictum autem vestibulum vel quod ianuam vestiat, ut, videmus cameram duabus sustentatam columnis: vel quoniam1 Vestae consecratum est. unde nubentes puellae limen non tangunt. Lucanus [2, 359]: 'translata vitat contingere limina planta'. singula enim domus sacrata sunt diis: 5 ut culina penatibus, maceries, quae ambit domum, Herceo Iovi. sane videtur vestibulum et limen pro una re dixisse. PYRRHVS a colore comae dictus, qui Latine burrus dicitur. Tita et Sallustius Crispus'.1 470 LVCE 【CORVSCVS】 AENA pro luce aeni, ut [georg. 3, 145]: 'saxea procubet umbra'. 471 IN LVCEM COLVBER deest processit'. Пsed colubrum non 10 nulli promiscuum nomen tradunt, quod】 ut sonantius fieret, finxit masculinum, ut diceret coluber'. MALA GRAMINA PASTVS venenatis herbis, [Hom. X 94]: ßeßρwnws xanà pápμana',1 hoc est pro malis graminibus. Пlegimus et [10, 709]: 'silva pastus harundinea': nam illud aliud est [georg. 3, 314]: pascuntur vero silvas et summa Lycaei horrentesque 15 rubos': sed sciendum est, quia, licet hoc in usu sit, rarum tamen est apud antiquos. 'pastus' autem pro 'qui pascebatur', quia, ut supra [1, 121] dicimus, in hoc Latinitas deficit. 472 TVMIDVM qui semper irascatur. BRVMA id est hiemps. dicta autem bruma' quasi ẞpayù huap, id est brevis dies. est autem, ut hic locus indicat, generis 20 feminini, numeri singularis. 473 EXVVIIS bene corium quo serpens

SCYRIA PVBES a Scyro

exuitur exuvias dixit. NITIDVSQVE IVVENTA novus; constat enim serpentes innovari virtute, pelle deposita. 474 LVBRICA TERGA lubricum dicitur et quod labitur, dum tenetur, ut piscis, serpens; et locus in quo labimur, ut [5, 335]: et sese opposuit Salio per lubrica surgens'. 25 476 PERIPHAS ultima accentum non habet, ne femininum sit; nec tertia a fine, quia novissima longa est; ergo ri' habebit accentum. AGITATOR auriga secundum usum communem. 477 ARMIGER AVTOMEDON Pyrrhi armiger: nam Achillis auriga fuit. insula, una de Cycladibus, in qua Lycomedes fuit, pater Deidamiae: 30 quam Achilles commendatus ibi a matre Thetide vitiat, unde Pyrrhus natus est. quamvis alii volente Lycomede Deidamiam Achilli datam in matrimonium dicunt. 478 SVCCEDVNT TECTO pro sub tectum cedunt'. et est figura, quia mutatus est casus. 479 DVRA valida limina, id est firmiter clausa: ideo non aperit, sed perrumpit'. BIPENNI ecce nomen, 35 quod reservavit antiquitatem, quia veteres 'pennas' dicebant, non 'pinnas'. 480 VELLIT non 'deiecit'; nam sequitur paulo post [492]: 'Iabat ariete crebro'; sed 'movet', ut [ecl. 6, 3]: 'Cynthius aurem vellit, et admonuit'. vel certe vellere vult, ut [12, 585]: ipsumque trahunt in moenia regem'. nam quare facit fenestram ş

COD. D ADD. 4 tangunt: ne numini dicatum locum calcantes sacrilegium committant 5 enim: membra

40

APP. 1 v. est pr. ianua C: v. pr. iamba est P 1ss cf. Varr. frg. 460 Fun. C. Aelius Gallus frg. 7 p. 547 Fun. 2 quia P videmus: dicimus C 3 quoniam: non iam C 4 translataque HML2 5 vetat LM: erat H: vetuit Lucani ll. 6 culmina MEL2 diis penatibus (poen- E) ME macerios H domus C hercaeo C: herculi LHE: herculio M iovis C sane Thilo ante C: antique Schoell 7 PHYRRVS M: PYRRVS CP calore L1 8 quia L burrus Thilo: byrrus CPH: byrrhus Z: birrus M dicitur: a calore (colore L2) quo tingebatur add. L: a colore quia t. add. H: quo t. add. E, sed expuncta sunt 9 AENE C eni P: ceni C 10 LACEM C 12 coluber. nam, ut alii, promiscum est P MALA om LHME 13 bebpolxoc C: em Dorvill: Sлeрßоlxs Madvig id est P 14 partus Haliut C 15 sum. 1. n. c. C (sic) 16 est om C 17 quia: sed P 18 dictum est C 19 BRVNA C1 hiems LP: Me corr. 20 euɛpa Z: nuɛapa H indicat locus M 21 qua P: quos C: em Thilo semper C 21s cf. Schol. Veron. p. 424 23 pella C 24 piscens C 25 et om Schoell cum CP: nam Verg. 26 PERYPHAS L 27 quae P 29 pyrri CE: phirri M: pyrhi H SCHYRIA C sciro CP 30 cyladibus (cil-) CP: clycadibus M didamiae CPM1L2: dedamiae L1H pyrri add. L 31 thetidae C: thete P pyrrus C 32 v. L. Scioppius: volunt elicomede C dedamiam C 34 quae P 35 ideoque 'perrumpit', non aperit P 36 quod: qui P servavit CPM quae P 37s labatari ecce C 38 cinthius LH: quintius C

hoc: hac ratione P def. lat. M quasi om L'HE 19s ẞpayev μap P

matris