Silva vetus, nullaque diu violata securi,
Stabat, Maenalio sacra relicta Deo.
Ille dabat tacitis animo 1 responsa quieto
Noctibus hic geminas rex Numa mactat oves. Prima cadit Fauno; leni cadit altera Somno;
Sternitur in duro vellus utrumque solo :
Bis caput intonsum 2 fontana spargitur unda,
Bis sua faginea tempora fronde premit.
Veste rudi tectus supra nova vellera corpus
Ponit, adorato per sua verba Deo.
Interea placidam redimita papavere frontem
Nox venit, et secum somnia nigra trahit;
Faunus adest, oviumque premens pede vellera duro,
Edidit a dextro talia dicta toro:
Morte boum tibi, rex, tellus placanda duarum :
Det sacris animas una necata duas.
Excutitur terrore quies: Numa visa revolvit:
Et secum ambages, caecaque jussa, refert.
Expediterrantem nemori gratissima conjunx,
Et dixit, gravidae posceris exta bovis.
praematuri cineres nec funus acerbum Luxuriae." Below, "Maenalio deo" is Pan, often confounded with Faunus. Maenalus was a mountain of Arcadia.
1 Animo. The dative case. Intimations were given by Pan to the mind during the stillness of the night. Below, "sternitur," etc., means that the fleeces were spread on the ground, and the king slept on them.
2 Intonsum. In those early days the Romans had not learned the use of the razor or scissors. Cf. Juv. iv. 103: "Facile est barbato imponere regi;" and Horat.
Carm. ii. 15, 11: "Intonsi Catonis Auspiciis." Below, "per sua verba" is "with the form of words appropriate to him:" the god's own distinctive formula.
Expedit. Egeria helps him. in his perplexity, gets him out of his difficulty by explaining the meaning of the oracular order. Below, "posceris exta," "you are asked for the entrails;" because "poscere" in the active takes a double accusative-one of the thing asked, another of the person from whom it is asked. So "celare," taking two accusatives, is used passively with one : "Nos hoc celamur."
Exta bovis gravidae dantur; foecundior annus
Provenit, et fructus terra pecusque ferunt.
Ovid complains of his banishment to Scythia. Ergo erat in fatis Scythiam quoque visere nostris, Quaeque Lycaonio1 terra sub axe jacet?
Nec vos, Pierides, nec stirps Latonia vestro
Docta sacerdoti turba tulistis opem?
Nec mihi quod lusi vero sine crimine, prodest;
Quodque magis vita Musa jocosa mea?
Plurima sed pelago terraque pericula passum
Ustus ab assiduo frigore Pontus habet.
Quique fugax rerum,2 securaque in otia natus,
Mollis et impatiens ante laboris eram ;
Ultima nunc patior; nec me mare portubus orbum
Perdere, diversae nec potuere viae.
Suffecitque malis animus: nam corpus ab illo
Accepit vires; vixque ferenda tulit.
Dum tamen et terris dubius jactabar et undis;
Fallebat curas aegraque corda labor.
Ut via finita est, et opus requievit eundi;
tellus est mihi tacta meae;
Nil nisi flere libet: nec nostro parcior imber
Lumine, quàm verna de nive manat aqua.
Roma domusque subit, desideriumque locorum,
Quidquid et amissa restat in Urbe mei.1
Hei mihi, quod nostri toties pulsata sepulchri
Janua, sed nullo tempore aperta fuit!
Cur ego tot gladios fugi, totiesque minata
Obruit infelix nulla procella caput?
Di, quos experior nimium constanter iniquos
Participes irae quos Deus unus habet;
Exstimulate, precor, cessantia fata; meique
Interitûs clausas esse vetate fores.
Lament over a young man's death.
Vos tenet, Etruscis manat quae fontibus unda,
Unda sub aestivum non adeunda Canem ; 2
Nunc autem sacris Baiarum maxima lymphis,
Cum se purpureo vere remittit hiemps:
At mihi Persephone nigram denuntiat horam,
Immerito juveni parce nocere, Dea.
Non ego temptavi nulli temeranda virorum
Audax laudandae sacra docere Deae: $
Nec mea mortiferis infecit pocula succis
Dextera; nec cuiquam tetra venena dedit:
Nec nos sacrilegos templis admovimus ignes;
Nec cor sollicitant facta nefanda meum ;
Nec nos, insanae meditantes jurgia linguae,
Impia in adversos solvimus ora Deos;
Et nondum cani nigros laesere capillos,
Nec venit tardo curva senecta pede.
Natalem primo nostrum videre parentes,
Cum cecidit1 fato consul uterque pari.
Quid fraudare juvat vitem crescentibus uvis?
Et modo nata mala vellere poma manu?
Parcite, pallentes umbras quicunque tenetis,
Duraque sortiti tertia regna Dei.
Elysios olim liceat cognoscere campos,
Lethaeamque ratem, Cimmeriosque lacus;
Cum mea rugosa pallebunt ora senecta,
Et referam pueris tempora prisca senex.
Atque utinam vano nequiquam terrear aestu;
Languent ter quinos sed mea membra dies:
At vobis Tuscae celebrantur numina lymphae,
Et facilis lenta pellitur unda manu.
Vivite felices, memores et vivite nostri ;
Sive erimus, seu nos fata fuisse 2 velint;
Interea nigras pecudes promittite Diti,
Et nivei lactis pocula mista mero.
1 Cum cecidit. In B.C. 43, when Hirtius and Pansa, the Consuls for that year, both fell at Mutina, fighting against Antonius. Below, "tertia regna" is Hades or Tartarus, which fell to the lot of Pluto, Jupiter taking Heaven, and Neptune the ocean. "Lethe" was a river of the
lower regions, and the Cimmerii, in Homeric story, dwelt beyond Oceanus, and were plunged in gloom, being never enlightened by the rays of the sun.
2 Fuisse. "To have been," i.e. "to die." So Virgil has "Troja fuit:" "has ceased to be."
Whence the city Tomos has its name.
Hic quoque sunt igitur Graiae (quis crederet?) urbes,
Inter inhumanae nomina barbariae.
Huc quoque Mileto missi venere coloni,
Inque Getis Graias constituere domos.
Sed vetus huic nomen, positaque antiquius urbe,
Constat ab Absyrti caede fuisse, loco.
Nam rate quae, cura pugnacis facta Minervae,
Per non tentatas prima cucurrit aquas,
Impia desertum fugiens Medea parentem
Dicitur his remos applicuisse vadis.
Quem 2 procul ut vidit tumulo speculator ab alto,
Hospes, ait, nosco, Colchide, vela, venit.
Dum trepidant Minyae, dum solvitur aggere funis,
Dum sequitur celeres anchora tracta manus;
Conscia percussit meritorum pectora Colchis,
Ausa atque ausura multa nefanda manu:
Et, quamquam superest 3 ingens audacia menti,
Pallor in attonito virginis ore sedet.
Ergo ubi prospexit venientia vela; Tenemur,
Et pater est aliqua fraude morandus, ait.
Dum, quid agat, quaerit; dum versat in omnia vultus; Ad fratrem casu lumina flexa tulit:
|