Pygmalion, fcelere ante alios immanior omnes.
Quos inter medius venit furor: ille Sichæum,
Impius ante aras, atque auri cæcus amore,
Clam ferro incautum fuperat, fecurus amorum
Germanæ: factumque diu celavit; et ægram,
Multa malus fimulans, vanâ spe lufit amantem.
Ipfa fed in fomnis inhumati venit imago
Conjugis, ora modis attollens pallida miris :
Crudeles aras trajectaque pectora ferro
Nudavit, cæcumque domûs fcelus omne retexit.
Tum celerare fugam, patriâque excedere fuadet,
Auxiliumque viæ veteres tellure recludit
Thefauros; ignotum argenti pondus et auri.
His commota, fugam Dido fociofque parabat.
Conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni
Aut metus acer erat: naves, quæ fortè paratæ,
Corripiunt, onerantque auro: portantur avari
Pygmalionis opes pelago: dux fœmina facti.
Devenere locos, ubi nunc ingentia cernes
Mænia, furgentemque novæ Carthaginis arcem:
Mercatique folum, facti de nomine Byrfam,
Taurino quantum poffent circumdare tergo.
Sed vos qui tandem? quibus aut veniftis ab oris?
Quove tenetis iter? Quærenti talibus ille
Sufpirans, imoque trahens à pectore vocem:
O dea, fi primâ repetens ab origine pergam,
Et vacet annales noftrorum audire laborum;
Ante diem claufo componet vefper Olympo.
Nos Trojâ antiquâ (fi veftras fortè per aures
Trojæ nomen iit) diverfa per æquora vectos,
Forte fuâ Libycis tempeftas appulit oris.
Sum pius Æneas, raptos qui exhofte Penates
Claffe veho mecum, famâ fuper æthera notus.
Italiam quæro patriam ; et genus ab Jove fummo.
Bis denis Phrygium confcendi navibus æquor,
Matre deâ monftrante viam, data fata fecutus:

355

360

365

370

375

330

385

Vix feptem convulfe undis Euroque fuperfunt.
Ipfe ignotus, egens, Libyæ deferta peragro,
Europâ atque Afiâ pulfus. Nec plura querentem
Paffa Venus, medio fic interfata dolore eft:
Quifquis es, haud (credo) invifus cœleftibus auras
Vitales carpis, Tyriam qui adveneris urbem.
Perge modò, atque hinc te reginæ ad limina perfer.
Namque tibi reduces focios, claffemque relatam
Nuncio, et in tutum verfis Aquilonibus actam:
Ni fruftra augurium vani docuere parentes.
Afpice bis fenos lætantes agmine cycnos,
thereâ quos lapfa plagâ Jovis ales aperto
Turbabat cœlo: nunc terras ordine longo
Aut capere, aut captas jam defpectare videntur.
Ut reduces illi ludunt ftridentibus alis,
Et coetu cinxere polum, cantufque dedere;
Haud aliter puppefque tuæ, pubefque tuorum
Aut portum tenet, aut pleno fubit oftia velo.
Perge modò, et quà te ducit via, dirige greffum.
Dixit: et avertens rofeâ cervice refulfit,
Ambrofiæque comæ divinum vertice odorem
Spiravere: pedes veftis defluxit ad imos,
Et vera inceffu patuit dea. ille ubi matrem
Agnovit, tali fugientem eft voce fecutus:
Quid natum toties crudelis tu quoque falfis
Ludis imaginibus? cur dextræ jungere dextram
Non datur, ac veras audire et reddere voces ?
Talibus incufat, greffumque ad mænia tendit.
At Venus obfcuro gradientes aëre fepfit,
Et multo nebula circum dea fudit amictu:
Cernere ne quis eos, neu quis contingere poffet,
Molirive moram, aut veniendi pofcere caufas.
Ipfa Paphum fublimis abit, fedefque revifit
Læta fuas: ubi templum illi, centumque Sabæo
Thure calent aræ, fertifque recentibus halant.
Corripuere viam interea, quà femita monftrat.

390

395

400

405

410

415

420

Jamque

Jamque afcendebant collem, qui plurimus urbi
Imminet, adverfafque afpectat defuper arces.
Miratur molem Æneas, magalia quondam:
Miratur portas, ftrepitumque, et ftrata viarum.
Inftant ardentes Tyrii: pars ducere muros,
Molirique arcem, et manibus fubvolvere faxa;
Pars aptare locum tecto, et concludere fulco.
Jura magiftratufque legunt, fanctumque fenatum.
Hic portus alii effodiunt: hîc alta theatris
Fundamenta locant alii, immanefque columnas
Rupibus excidunt, fcenis decora alta futuris.
Qualis apes æftate novâ per florea rura
Exercet fub Sole labor, cum gentis adultos
Educunt fœtus; aut cum liquentia mella
Stipant, et dulci diftendunt nectare cellas;

Aut onera accipiunt venientum; aut agmine facto
Ignavum fucos pecus à præfepibus arcent:
Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
O fortunati, quorum jam mœnia furgunt!
Æneas ait, et faftigia fufpicit urbis.

Infert fe feptus nebulâ, mirabile dictu,

Per medios, mifcetque viris: neque cernitur ulli.
Lucus in urbe fuit mediâ, lætiffimus umbrâ,
Quo primum jactaţi undis et turbine Pœni
Effodêre loco fignum, quod regia Juno

Monftrarat, caput acris equi: fic nam fore bello
Egregiam, et facilem victu per fecula gentem.
Hic templum Junoni ingens Sidonia Dido
Condebat, donis opulentum et numine Divæ :
Ærea cui gradibus furgebant limina, nexæque
Ære trabes, foribus cardo ftridebar ahenis.
Hoc primùm in luco nova res oblata timorem
Leniit: hîc primùm Æneas fperare falutem
Aufus, et afflictis melius confidere rebus.
Namque, fub ingenti luftrat dum fingula templo,
Reginam opperiens; dúm, quæ fortuna fit urbi,

G 2

Artificumque manus inter fe operumque laborem
Miratur: videt Iliacas ex ordine pugnas,

460

465

Bellaque jam famâ totum vulgata per orbem ;
Atridas, Priamumque et fævum ambobus Achillem.
Conftitit, et lacrymans: Quis jam locus, inquit, Achate,
Quæ regio in terris noftri non plena laboris ?
En Priamus: funt hîc etiam fua præmia laudi,
Sunt lacrymæ rerum, et mentem mortalia tangunt.
Solve metus: feret hæc aliquam tibi fama falutem.
Sic ait: atque animum picturâ pascit inani,
Multa gemens, largoque humectat flumine vultum.
Namque videbat, uti bellantes Pergama circum
Hâc fugerent Graii, premeret Trojana juventus ;
Nâc Phryges, inftaret curru cristatus Achilles.
Nec procul hinc Rhefi niveis tentoria velis
Agnofcit lacrymans: primo quæ prodita fomno
Tydides multâ vaftabat cæde cruentus;
Ardentefque avertit equos in caftra, priufquam
Pabula guftaffent Troja, Xanthumque bibiffent.
Parte aliâ fugiens amiffis Troilus armis,

470

475

Infelix puer atque impar congreffus Achilli,
Fertur equis, curruque hæret refupinus inani,

480

Lora tenens tamen: huic cervixque comæque trahuntur
Per terram, et versâ pulvis infcribitur haftâ.
Interea ad templum non æquæ Palladis ibant
Crinibus Iliades paffis, peplumque ferebant
Suppliciter triftes, et tunfæ pectora palmis.
Diva folo fixos oculos averfa tenebat.

485

Ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros,
Exanimumque auro corpus vendebat Achilles.
Tum vero ingentem gemitum dat pectore ab imo,
Ut fpolia, ut currus, utque ipfum corpus amici,
Tendentemque manus Priamum confpexit inermes.
quoque principibus permixtum agnovit Achivis,
Eoafque acies, et nigri Memnonis arma.
Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis

Se

490

Pen

Penthefilea furens, mediifque in millibus ardet,
Aurea fubnectens exertæ cingula mammæ
Bellatrix, audetque viris concurrere virgo.
Hæc dum Dardanio Æneæ miranda videntur,
Dum ftupet, obtutuque hæret defixus in uno ;
Regina ad templum formâ pulcherrima Dido
Inceffit, magnâ juvenum ftipante catervâ.
Qualis in Eurotæ ripis, aut per juga Cynthi
Exercet Diana choros, quam mille fecutæ

Hinc atque hinc glomerantur Oreades: illa pharetram
Fert humero, gradienfque Deas fupereminet omnes:
Latonæ tacitum pertentant gaudia pectus.
Talis erat Dido, talem fe læta ferebat

Per medios, inftans operi regnifque futuris.
Tum foribus Divæ, mediâ teftudine templi,
Sepra armis folioque alte fubnixa, refedit.
Jura dabat legefque viris, operumque laborem
Partibus æquabat juftis, aut forte trahebat.
Cum fubito Æneas concurfu accedere magno

Anthea Sergeftumque videt, fortemque Cloanthum,

Teucrorumque alios: ater quos æquore turbo

515

Difpulerat, penitufque alias avexerat oras.

Obftupuit fimul ipfe, fimul perculfus Achates
Lætitiâque metuque, avidi conjungere dextras
Ardebant: fed res animos incognita turbat.
Diffimulant, et nube cavâ fpeculantur amici,
Quæ fortuna viris, claffem quo litore linquant,
Quid veniant: cunctis nam lecti navibus ibant
Orantes veniam, et templum clamore petebant.
Poftquam introgreffi, et coram data copia fandi,
Maximus Ilioneus placido fic pectore cœpit:
O regina, novam cui condere Jupiter urbem,
Juftitiâque dedit gentes frænare fuperbas:
Troës te miferi, ventis maria omnia vecti,
Oramus: prohibe infandos à navibusignes,
Parce pio generi, et propius res afpice noftras.

G 3

520

525

530 Non