Intus aquæ dulces, vivoque fedilia faxo;
Nympharum domus: heic feffas non vincula naves
Ulla tenent, unco non alligat anchora morfu.
Huc feptem Eneas collectis navibus omni
Ex numero fubit: ac magno telluris amore
Egreffi, optatâ potiuntur Troës arenâ,
Et fale tabentes artus in litore ponunt.
Ac primum filici fcintillam excudit Achates,
Sufcepitque ignem foliis, atque arida circum
Nutrimenta dedit, rapuitque in fomite flammam.
Tum Cererem corruptam undis, Cerealiaque arma
Expediunt feffi rerum: frugefque receptas
Et torrere parant flammis, et frangere faxo.
Eneas fcopulum interea confcendit, et omnem
Profpectum late pelago petit, Anthea fi quâ
Jactatum vento videat, Phrygiafque biremes,
Aut Capyn, aut celfis in puppibus arma Caïci:
Navem in confpectu nullam, tres litore cervos
Profpicit errantes: hos tota armenta fequuntur
A tergo, et longum per valles pafcitur agmen.
Conftitit hic, arcumque manu celerefque fagittas
Corripuit, fidus quæ tela gerebat Achates.
Ductorefque ipfos primum, capita alta ferentes
Cornibus arboreis, fternit: tum vulgus, et omnem
Mifcet agens telis nemora inter frondea turbam.
Nec prius abfiftit, quam feptem ingentia victor
Corpora fundat humi, et numerum cum navibus æquet.
Hinc portum petit, et focios partitur in omnes.
Vina bonus quæ deinde cadis onerarat Aceftes
Litore Trinacrio, dederatque abeuntibus heros,
Dividit, et dictis morentia pectora mulcet :
O focii, (neque enim ignari fumus ante malorum)
O paffi graviora : dabit deus his quoque finem.
Vos et Scyllæam rabiem, penitufque fonantes
Accêftis fcopulos; vos et Cyclopea faxa
Experti; revocate animos, mœftumque timorem
Mittite: forfan et hæc olim meminiffe juvabit.
Per varios cafus, per tot discrimina rerum,
Tendimus in Latium; fedes ubi fata quietas
Oftendunt: illic fas regna refurgere Troja.
Durate, et vofinet rebus fervate fecundis.
Talia voce refert: curifque ingentibus æger,
Spem vultu fimulat, premit altum corde dolorem.
Ulife prædæ accingunt dapibufque futuris:
Tergora diripiunt coftis, et vifcera nudant
Pars in frufta fecant, verubufque trementia figunt.
Litore ahena locant alii, flammafque miniftrant.
Tum victu revocant vires: fufique per herbam,
Implentur veteris Bacchi, pinguifque ferinæ.
Poftquam exempta fames epulis, menfæque remotæ ; 226
Amiffos longo focios fermone requirunt,
Spemque metumque inter dubii: feu vivere credant,
Sive extrema pati, nec jam exaudire vocatos.
Præcipuè pius Æneas, nunc acris Orontei,
Nunc Amyci cafum gemit, et crudelia fecum
Fata Lyci, fortemque Gyan, fortemque Cloanthum.
Et jam finis erat: cum Jupiter æthere fummo
Defpiciens mare velivolum, terrafque jacentes,
Litoraque, et latos populos; fic vertice cœli
Conftitit, et Libyæ defixit lumina regnis.
Atque illum tales jactantem pectore curas,
Triftior, et lacrymis oculos fuffufa nitentes,
Alloquitur Venus: O, qui res hominumque deûmque
Eternis regis imperiis, et fulmine terres;
Quid meus Æneas in te committere tantum,
Quid Troës potuere? quibus tot funera paffis,
Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?
Certe hinc Romanos olim volventibus annis,
Hinc fore ductores, revocato à fanguine Teucri,
Qui mare, qui terras omni ditione tenerent,
Pollicitus: quæ te, genitor, fententia vertit?
Hôc equidem occafum Troja, triftefque ruinas
Solabar, fatis contraria fata rependens.
Nunc eadem fortuna viros tot cafibus actos
Infequitur: quem das finem, rex magne, laborum? 245 Antenor potuit, mediis elapfus Achivis,
Illyricos penetrare finus, atque intima tutus
Regna Liburnorum, et fontem fuperare Timavi:
Unde per ora novem vafto cum murmure montis
It mare proruptum, et pelago premit arva fonanti.
Hic tamen ille urbem Patavi fedefque locavit
Tencrorum, et genti nomen dedit, armaque fixit
Troïa: nunc placidâ compôftus pace quiefcit.
Nos, tua progenies, cœli quibus annuis arcem,
Navibus (infandum) amiffis, unius ob iram
Prodimur, atque Italis longe disjungimur oris.
Hic pietatis honos? Sic nos in fceptra reponis?
Olli fubridens hominum fator atque Deorum,
Vultu, quo cœlum tempeftatefque ferenat,
Ofcula libavit natæ dehinc talia fatur:
Parce metu, Cytherea: manent immota tuorum
Fata tibi: cernes urbem et promiffa Lavini
Monia, fublimemque feres ad fidera cœli
Magnanimum Æneam, nec me fententia vertit.
Hic tibi (fabor enim, quando hæc te cura remordet; 265
Longius et volvens fatorum arcana movebo)
Bellum ingens geret Italià, populofque feroces
Contundet, morefque viris et moenia ponet:
Tertia dum Latio regnantem viderit æftas,
Ternaque tranfierint Rutulis hyberna fubactis.
At puer Afcanius, cui nunc cognomen Iülo
Additur, (Ilus erat, dum res ftetit Ilia regno)
Triginta magnos volvendis menfibus orbes
Imperio explebit, regnumque ab fede Lavini
Transferet, et longam multâ vi muniet Albam.
Hic jam tercentum totos regnabitur annos
Gente fub Hectoreâ: donec regina facerdos,
Marte gravis, geminam partu dabit Ilia prolem.
Inde lupa fulvo nutricis tegmine lætus
Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet
Monia, Romanofque fuo de nomine dicet.
His ego nec metas rerum, nec tempora pono:
Imperium fine fine dedi. quin afpera Juno,
Quæ mare nunc terrafque metu cælumque fatigat,
Confilia in melius referet; mecumque fovebit
Romanos rerum dominos, gentemque togatam..
Sic placitum. veniet luftris labentibus ætas,
Cum domus Affaraci Phthiam clarafque Mycenas
Servitio premet, ac victis dominabitur Argis,
Nafcetur pulchrâ Trojanus origine Cæfar,
Imperium Oceano, famam qui terminet aftris,
Julius, à magno demiffum nomen Iülo..
Hunc tu olim cœlo, fpoliis Orientis onuftum,
Accipies fecura: vocabitur hic quoque votis.
Afpera tum pofitis mitefcent fæcula bellis:
Cana Fides, et Vesta, Remo cum fratre Quirinus,
Jura dabunt: diræ ferro et compagibus arctis
Claudentur belli portæ : Furor impius intus
Sæva fedens fuper arma, et cenrum vinctus ahenis
Poft tergum nodis, fremet horridus ore cruento.
Hæc ait, et Majâ genitum demittit ab alto,
Ut terræ, utque novæ pateant Carthaginis arces
Hofpitio Teucris: ne fati nefcia Dido
Fipibus arceret. volat ille per aëra magnum
Remigio alarum, ac Libyæ citus aftitit oris :
Et jam juffa facit: ponuntque ferocia Pœni
Corda, volente deo: imprimis regina quietum
Accipit in Teucros animum, mentemque benignam.
At pius Æneas per noctem plurima volvens,
Ut primum lux alma data eft, exire, locofque
Explorare novos ; quas vento accefferit oras,
Qui teneant (nam inculta videt) hominefne, feræne,
Quærere conftituit, fociifque exacta referre.
Claffem in convexo nemorum, fub rupe cavatâ,
Arboribus claufam circum atque horrentibus umbris,
Occulit: ipfe uno graditur comitatus Achate,
Bina manu lato crifpans haftilia ferro.
Cui mater mediâ fefe tulit obvia sylvâ,
Virginis os habitumque gerens, et virginis amma
Spartanæ : vel qualis equos Threïffa fatigat
Harpalyce, volucremque fugâ prævertitur Hebrum.
Namque humeris de more habilem fufpenderat arcum
Venatrix, dederatque comam diffundere ventis,
Nuda genu, nodoque finus collecta fluentes.
Ac prior: heus! inquit, juvenes, monstrate mearum 325
Vidiftis fi quam hîc errantem fortè fororum,
Succinctam pharetrâ et maculofæ tegmine lyncis ;
Aut fpumantis apri curfum clamore prementem.
Sic Venus: at Veneris contrà fic filius orfus :
Nulla tuarum audita mihi, neque vifa fororum,
O, quam te memorem, virgo? namque haud tibi vultus
Mortalis, nec vox hominem fonat: ô, dea certè;
An Phœbi foror, an nympharum fanguinis una;
Sis felix, noftrumque leves, quæcunque, laborem:
Et quo fub cœlo tandem, quibus orbis in oris
Jactemur, doceas: ignari hominumque locorumque
Erramus, vento huc et vaftis fluctibus acti.
Multa tibi ante aras noftrâ cadet hoftia dextrâ.
Tunc Venus: haud equidem tali me dignor honore:
Virginibus Tyriis mos eft geftare pharetram,
Purpureoque altè furas vincire cothurno.
Punica regna vides, Tyrios, et Agenoris urbem ;
Sed fines Libyci, genus intractabile bello.
Imperium Dido Tyriâ regit urbe profecta,
Germanum fugiens: longa eft injuria, longæ
Ambages: fed fumma fequar faftigia rerum.
Huic conjux Sichæus erat, ditiffimus agri
Phœnicum, et magno miferæ dilectus amore:
Cui pater intactam dederat, primisque jugârat
Ominibus: fed regna Tyri germanus habebat
|