Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
Cæditur, et veteres ineunt profcenia ludi;
Præmiaque ingentes pagos et compita circum
Thefeidæ pofuere, atque inter pocula læti
Mollibus in pratis unctos faliere per utres.
Nec non Aufonii, Troja gens miffa, coloni
Verfibus incomptis ludunt, rifuque foluto;
Oraque corticibus fumunt horrenda cavatis:
Ette, Bacche, vocant per carmina læta, tibique
Ofcilla ex alta fufpendunt mollia pinu.
Hinc omnis largo pubefcit vinea fœtu:
Complentur vallefque cave faltufque profundi,
Et quocumque deus circum caput egit honeftum.
Ergo rite fuum Baccho dicemus honorem
Carminibus patriis, lancefque et liba feremus;
Et ductus cornu ftabit facer hircus ad aram,
Pinguiaque in verubus torrebimus exta colurnis.
Eft etiam ille labor curandis vitibus alter:
Cui nunquam exhaufti fatis eft. namque omne quotannis
Terque quaterque folum fcindendum, glebaque verfis
Æternum frangenda bidentibus: omne levandum
Fronde nemus. redit agricolis labor actus in orbem,
Atque in fe fua per veftigia volvitur annus.
Et jam olim feras pofuit cum vinea frondes,
Frigidus et fylvis Aquilo decuffit honorem;
Jam tum acer curas venientem extendit in annum
Rufticus, et curvo Saturni dente relictam
Perfequitur vitem attondens, fingitque putando.
Primus humum fodito, primus devecta cremato
Sarmenta, et vallos primus fub tecta referto :
Poftremus metito. bis vitibus ingruit umbra:
Bis fegetem denfis obducunt fentibus herbæ.
Durus uterque labor. laudato ingentia rura:
Exiguum colito. necnon etiam afpera rusci
Vimina per fylvam, et ripis fluvialis arundo
Cæditur, incultique exercet cura falicti.
Jam vinctæ vites: jam falcem arbufta reponunt:
Jam canit extremos effœtus vinitor antes.
Sollicitanda tamen tellus, pulvifque movendus,
Et jam maturis metuendus Jupiter uvis.
Contra, non ulla eft oleis cultura: neque illæ
Procurvam expectant falcem raftrofque tenaces,
Cum femel hæferunt-arvis, aurafque tulerunt.
Ipfa fatis tellus, cum dente recluditur unco,
Sufficit humorem, et gravidas cum vomere fruges.
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam.
Poma quoque, ut primum truncos fenfere valentes,
Et vires habuere fuas, ad fidera raptim
Vi propria nituntur, opifque haud indiga noftræ.
Nec minus interea fætu nemus omne gravefcit,
Sanguineifque inculta rubent aviaria baccis.
Tondentur cytifi, tædas fylva alta miniftrat,
Pafcunturque ignes nocturni, et lumina fundunt.
Et dubitant homines ferere, atque impendere curam?
Quid majora fequar? falices, humilefque genistæ,
Aut illæ pecori frondem, aut paftoribus umbras,
Sufficiunt: fepemque fatis, et pabula melli.
Et juvat undantem buxo fpectare Cytorum,
Naryciæque picis lucos: juvat arva videre,
Non raftris hominum, non ulli obnoxia curæ.
Ipfæ Caucafeo fteriles in vertice fylvæ,
Quas animofi Euri affidue franguntque feruntque,
Dant alios aliæ fœtus: dant utile lignum
Navigiis pinos, domibus cedrofque cupreffofque.
Hinc radios trivere rotis, hinc tympana plauftris
Agricolæ, et pandas ratibus posuere carinas.
Viminibus falices fœcundæ, frondibus ulmi:
At myrtus validis haftilibus, et bona bello
Cornus: Ityræos taxi torquentur in arcus.
Nec tiliæ leves aut torno rafile buxum
Non formam accipiunt, ferroque cavantur acuto.
Necnon et torrentem undam levis innatat alnus,
Miffa Pado: necnon et apes examina condunt
Corticibufque cavis vitiofæque ilicis alveo.
Quid memorandum æque Baccheïa dona tulerunt?
Bacchus et ad culpam caufas dedit. ille furentes
Centauros letho domuit, Rhætumque Pholumque,
Et magno Hylæum Lapithis cratere minantem.
O fortunatos nimium, fua fi bona norint,
Agricolas! quibus ipfa, procul discordibus armis,
Fundit humo facilem victum juftiffima tellus.
Si non ingentem foribus domus alta fuperbis
Mane falutantum totis vomit ædibus undam;
Nec varios inhiant pulchra teftudine poftes,
Illufafque auro veftes, Ephyreïaque æra ;
Alba neque Affyrio fucatur lana veneno,
Nec cafia liquidi corrumpitur ufus olivi:
At fecura quies, et nescia fallere vita,
Dives opum variarum ; at latis otia fundis,
Speluncæ, vivique lacus; at frigida Tempe,
Mugitufque boum, mollefque fub arbore fomni
Non abfunt. illic faltus ac luftra ferarum,
Et patiens operum, parvoque affueta juventus,
Sacra deûm, fanctique patres : extrema per illos
Juftitia excedens terris veftigia fecit.
Me vero primum dulces ante omnia Mufæ,
Quarum facra fero ingenti perculfus amore,
Accipiant; cœlique vias, et fidera monftrent:
Defectus folis varios, lunæque labores:
Unde tremor terris: qua vi maria alta tumefcant
Obicibus ruptis, rurfufque in fe ipfa refidant:
Quid tantum Oceano properent fe tingere foles
Hiberni, vel quæ tardis mora noctibus obftet.
Sin, has ne poffim naturæ accedere partes,
Frigidus obftiterit circum præcordia fanguis;
Rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes;
Flumina amem fylvafque inglorius. ô, ubi campi,
Sperchiufque, et virginibus bacchata Lacanis
Taygeta! ô, qui me gelidis in vallibus Hæmi
Siftat, et ingenti ramorum protegat umbra!
Fælix, qui potuit rerum cognofcere caufas:
Atque metus omnes et inexorabile fatum
Subjecit pedibus, ftrepitumque Acherontis avari!
Fortunatus et ille, deos qui novit agreftes,
Panaque, Sylvanumque fenem, Nymphafque forores!
Illum non populi fafces, non purpura regum
Flexit, et infidos agitans difcordia fratres;
Aut conjurato defcendens Dacus ab Iftro :
Non res Romanæ, perituraque regna: neque ille
Aut doluit miferans inopem, aut invidit habenti.
Quos rami fructus, quos ipfa volentia rura
Sponte tulere fua, carpfit: nec ferrea jura,
Infanumque forum, aut populi tabularia vidit.
Sollicitant alii remis freta cæca, ruuntque
In ferrum; penetrant aulas et limina regum:
Hic petit excidiis urbem, miferofque Penates,
Ut gemma bibat, et Sarrano indormiat oftro :
Condit opes alius, defoffoque incubat auro:
Hic ftupet attonitus Roftris :-hunc plaufus biantem
Per cuneos (geminatus enim) plebifque patrumque
Corripuit: gaudent perfufi fanguine fratrum,
Exilioque domos et dulcia limina mutant;
Atque alio patriam quærunt fub fole jacentem.
Agricola incurvo terram dimovit aratro.
Hinc anni labor: hinc patriam parvofque nepotes
Suftinet; hinc armenta boum, meritofque juvencos. $15
Nec requies, quin aut pomis exuberet annus,
Aut fœtu pecorum, aut Cerealis mergite culmi:
Proventuque oneret fulcos, atque horrea vincat.
Venit hiems; teritur Sicyonia bacca trapetis,
Glande fues læti redeunt, dant arbuta fylvæ:
Et varios ponit foetus autumnus, et alte
Mitis in apricis coquitur vindemia faxis.
Interea dulces pendent circum ofcula nati:
Cafta pudicitiam fervat domus : ubera vaccæ
Lactea demittunt ; pinguefque in gramine læto
Inter fe adverfis luctantur cornibus hædi.
Ipfe dies agitat feftos; fufufque per herbam,
Ignis ubi in medio, et focii cratera coronant,
Te libans, Lenæe, vocat: pecorisque magiftris
Velocis jaculi certamina ponit in ulmo;
Corporaque agrefti nudat prædura palestrâ.
Hanc olim veteres vitam coluere Sabini;
Hanc Remus, et frater ; fic fortis Etruria crevit:
Scilicet et rerum facta eft pulcherrima Roma,
Septemque una fibi muro circumdedit arces.
Ante etiam fceptrum Diétæi regis, et ante
Impia quam cæfis gens eft epulata juvencis,
Aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat.
Necdum etiam audierant inflari claffica, necdum
Impofitos duris crepitare incudibus enfes.
Sed nos immenfum fpatiis confecimus æquor:
Et jam tempus equûm fumantia folvere colla.
GEORGICON
LIBER III.
TE quoque, magna Pales, et te memorande canemus
Paftor ab Amphryfo; vos fylvæ amnefque Lycæi.
Cetera, quæ vacuas tenuiffent carmina mentes,
Omnia jam vulgata. quis aut Euryfthea durum,
Aut illaudati nefcit Bufiridis aras?
Cui non dictus Hylas puer, et Latonia Delos?
Hippodameque, humeroque Pelops infignis eburno,
Acer equis? tentanda via eft, qua me quoque poffim
Tollere humo, victorque virûm volitare per ora.
Primus ego in patriam mecum, modo vita fuperfit,
Aönio rediens deducam vertice Mufas:
Primus Idumæas referam tibi, Mantua, palmas:
|