Liber, et alma Ceres ; veftro fi munere tellus
Chaoniam pingui glandem mutavit aristâ,
Poculaque inventis Acheloïa mifcuit uvis:
Et vos agreftum præfentia numina Fauni,
Ferte fimul Faunique pedem, Dryadefque puellæ :
Munera veftra cano. Tuque ô, cui prima frementem
Fudit equum magno tellus percuffa tridenti,
Neptune: et cultor nemorum, cui pinguia Cææ
Ter centum nivei tondent dumeta juvenci :
Ipfe nemus linquens patrium, faltusque Lycæi,
Pan ovium cuftos, tua fi tibi Manala curæ,
Adfis, O Tegeæe, favens: oleæque Minerva
Inventrix: uncique puer monstrator aratri :
Et teneram ab radice ferens, Sylvane, cupreffum:
Dique, Deæque omnes, ftudium quibus arva tueri,
Quique novas alitis nonnullo femine fruges :
Quique fatis largum cœlo demittitis imbrem.
Tuque adeó, quem mox quæ fint habitura Deorum
Concilia, incertum eft: urbisne invifere, Cæfar,
Terrarumque velis curam, et te maximus orbis
Authorem frugum, tempeftatumque potentem
Accipiat, cingens maternâ tempora myrto:
An Deus immenfi venias maris, ac tua nautæ
Numina fola colant: tibi ferviat ultima Thule,
Teque fibi generum Tethys emat omnibus undis:
An-ne novum tardis fidus te menfibus addas,
Quà locus Erigonen inter, Chelafque fequentes
Panditur. ipfe tibi jam brachia contrahit ardens
Scorpius, et cæli juftâ plus parte relinquit.
Quicquid eris (nam te nec fperent Tartara regem,
Nec tibi regnandi veniat tam dira cupido:
Quamvis Elyfios miretur Græcia campos,
Nec repetita fequi curet Proferpina matrem)

10

IS

20

25

30

35

Da facilem curfum, atque audacibus annue cœptis,

40

Ignarof

Ignarofque viæ mecum miferatus agreftes
Ingredere, et votis jam nunc affuefce vocari.
Vere novo, gelidus canis cum montibus humor
Liquitur, et Zephyro putris fe gleba refolvit,
Depreffo incipiat jam tùm mihi taurus aratro
Ingemere, et fulco attritus fplendefcere vomer.
Illa feges demùm votis refpondet avari
Agricolæ, bis quæ folem, bis frigora fenfit:
Illius immenfæ ruperunt horrea meffes.
At priùs ignotum ferro quàm fcindimus æquor,
Ventos, et varium cœli prædifcere morem
Cura fit, ac patrios cultufque habitufque locorum;
Et quid quæque ferat regio, et quid quæq; recufet.
Hic fegetes, illic veniunt feliciùs uvæ :
Arborei fœtus alibi, atque injuffa virefcunt
Gramina. nonne vides, croceos ut Tmolus odores,
India mittit ebur, molles fua thura Sabai?
At Chalybes nudi ferrum, virofaque Pontus
Caftorea, Eliadum palmas Epirus equarum?
Continuò has leges, æternaque fœdera certis
Impofuit natura locis ; quo tempore primùm
Deucalion vacuum lapides jactavit in orbem:

45

50

35

60

Unde homines nati, durum genus. ergo age, terræ
Pingue folum primis extemplò à menfibus anni
Fortes invertant tauri, glebafque jacentes
Pulverulenta coquat maturis Solibus æftas.
At, fi non fuerit tellus fœcunda, fub ipfum
Arcturum, tenui fat erit fufpendere fulco:
Illic, officiant lætis ne frugibus herbæ ;

65

Hic, fterilem exiguus ne deferat humor arenam.
Alternis idem tonfas ceffare novales,

70

Et fegnem patiêre fitu durefcere campum.
Aut ibi flava feres mutato fidere farra,

Unde priùs lætum filiquâ quaffante legumen,

Aut

Aut tenues fœtus viciæ, triftifque lupini
Suftuleris fragiles calamos, fylvamque fonantem.
Urit enim lini campum feges, urit avenæ :
Urunt Lethæo perfufa papavera fomno.
Sed tamen alternis facilis labor : arida tantum
Ne faturare fimo pingui pudeat fola ; ne-ve
Effotos cinerem immundum jactare per agros.
Sic quoque mutatis requiefcunt fœtibus arva.
Nec nulla intereà eft inaratæ gratia terræ.
Sæpè etiam fteriles incendere profuit agros,
Atque levem ftipulam crepitantibus urere flammis:
Sive indè occultas vires, et pabula terræ
Pinguia concipiant: five illis omne per ignem
Excoquitur vitium, atque exfudat inutilis humor:
Seu plures calor ille vias, et cœca relaxat

Spiramenta, novas veniat qua fuccus in herbas:
Seu durat magis, et venas aftringit hiantes;
Ne tenues pluviæ, rapidi-ve potentia folis
Acrior, aut Boreæ penetrabile frigus adurat.
Multum adeò, raftris glebas qui frangit inertes,
Vimineafq; trahit crates, juvat arva: neq; illum
Flava Ceres alto nequicquam fpectat Olympo:
Et qui, profciffo quæ fufcitat æquore terga,
Rurfus in obliquum verfo perrumpit aratro,
Exercetq; frequens tellurem, atq; imperat arvis.
Humida folftitia, atque hyemes orate ferenas,
Agricolæ. hiberno lætiffima pulvere farra,
Lætus ager. nullo tantùm fe Myfia cultu
Jactat, et ipfa fuas mirantur Gargara meffes.
Quid dicam, jacto qui femine cominùs arva
Infequitur, cumulofq; ruit malè pinguis arena?
Deinde fatis fluvium inducit, rivofq; fequentes?
Et, cùm exuftus ager morientibus æftuat herbis,
Ecce fupercilio clivofi tramitis undam
Elicit: illa cadens raucum per levia murmur

Saxa ciet, fcatebrifq; arentia temperat arva.
Quid, qui, ne gravidis procumbat culmus ariftis,
Luxuriem fegetum tenerâ depafcit in herbâ ;
Cùm primum fulcos æquant fata? quiq; paludis
Collectum humorem bibulâ deducit arenâ?
Præfertim incertis fi menfibus amnis abundans
Exit, et obducto latè tenet omnia limo;
Undè cava tepido fudant humore lacunæ.

Nec tamen (hæc cum fint hominumque boumque labores,
Versando terram experti) nihil improbus anfer,

Strymoniæq; grues, et amaris intyba fibris

Officiunt, aut umbra nocet. Pater ipfe colendi

Haud facilem effe viam voluit, primufq; per artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda:
Nec torpere gravi paffus fua regna veterno.
Ante Jovem nulli fubigebant arva coloni :
Nec fignare quidem, aut partiri limite campum
Fas erat. in medium quærebant: ipfaque tellus
Omnia liberiùs, nullo pofcente, ferebat.
Ille malum virus ferpentibus addidit atris,
Prædariq; lupos juffit, pontumque moverį;
Mellaque decuffit foliis, ignemque removit;
Et paffim rivis currentia vina repreffit:

Ut varias ufus meditando extunderet artes
Paulatim, et fulcis frumenti quæreret herbam,
Et filicis venis abftrufum excuderet ignem.
Tunc alnos primùm fluvii sensere cavatas:
Navita tùm ftellis numeros et nomina fecit,
Pleïadas, Hyadas, claramq; Lycaonis Arcton.
Tùm laqueis captare feras, et fallere visco
Inventum ; et magnos canibus circumdare faltus.
Atque alius latum fundâ jam verberat amnem
Alta petens; pelagoq; alius trahit humida lina.
Tùm ferri rigor, atque argutæ lamina ferræ:
(Nam primi cuneis fcindebant fiffile lignum.)
Tum variæ venêre arres, labor omnia vincit

120

125

130

135

139

145

Improbus, et duris urgens in rebus egeftas.
Prima Ceres ferro mortales vertere terram
Inftituit; cùm jam glandes atq; arbuta facræ
Deficerent fylvæ, et victum Dodona negaret.
Mox et frumentis labor additus: ut mala culmos
Effet rubigo, fegnifq; horreret in arvis
Carduus. intereunt fegetes: fubit afpera fylva,
Lappæque, tribulique ; interque nitentia culta
Infœlix lolium, et fteriles dominantur avenæ.
Quod nifi et affiduis terram infectabere raftris,
Et fonitu terrebis aves, et ruris opaci

Falce premes umbras, votifq; vocaveris imbrem ;
Hen, magnum alterius frustra spectabis acervum,
Concuffâque famem in fylvis folabere quercu.
Dicendum, et quæ fint duris agreftibus arma,
Queis fine, nec potuêre feri, nec furgere meffes.
Vomis, et inflexi primum grave robur aratri,
Tardaq; Eleufinæ matris volventia plauftra,
Tribulaque, traheæque, et iniquo pondere raftri:
Virgea præterea Celei, vilifq; fupellex,
Arbuteæ crates, et mystica vannus Iacchi.
Omnia quæ multò antè memor provifa repones,
Si te digna manet divini gloria ruris.
Continuò in fylvis magnâ vi flexa domatur

In burim, et curvi formam accipit ulmus aratri.
Huic à ftirpe pedes temo protentus in octo,
Binæ aures, duplici aptantur dentalia dorfo.
Cæditur et tilia ante jugo levis, altaq; fagus,
Stivaque, quæ currus à tergo torqueat imos,
Et fufpenfa focis explorat robora fumus.

Poffum multa tibi veterum præcepta referre,
Ni refugis, tenuefq; piget cognofcere curas.
Area cùm primis ingenti æquanda cylindro,
Et vertenda manu, et cretâ folidanda tenaci:
Ne fubeant herbæ, neu pulvere victa fatifcat.
Tùm variæ illudunt pestes: fæpè exiguus mus

150

155

161

165

170

175

180

Sub