Page images
PDF
EPUB

Nec fatis: extremas Coriti penetravit ad urbes:
Lydorumque manum, collectos armat agreftes.

[ocr errors]
[ocr errors]

20

25

Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc pofcere currus.
Rumpe moras omnes, et turbata arripe caftra.
Dixit, et in cœlum paribus fe fuftulit alis,
Ingentemque fugâ fecuit fub nubibus arcum.
Agnovit juvenis, duplicefque ad fidera palmas
Suftulit, ac tali fugientem eft voce fecutus:
Iri, decus cœli, quis te mihi nubibus actam
Detulit in terras? undè hæc tam clara repentè
Tempeftas? medium video difcedere cœlum,
Palantefque polo ftellas: fequor omina tanta,
Quifquis in arma vocas. et fic effatus, ad undam
Proceffit, fummoque haufit de gurgite lymphas
Multa deos orans ; oneravitque æthera votis.
Jamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equûm, dives pictaï veftis, et auri.
Meffapus primas acies, postrema coërcent
Tyrrhidæ juvenes: medio dux agmine Turnus
Vertitur arma tenens, et toto vertice fupra eft.
Ceu feptem furgens fedatis amnibus altus
Per tacitum Ganges; aut pingui flumine Nilus,
Cùm refluit campis, et jam se condidit alveo.
Hic fubitam nigro glomerari pulvere nubem
Profpiciunt Teucri, ac tenebras infurgere campis.
Primus ab adversâ conclamat mole Caïcus:
Quis globus, ô cives, caligine volvitur atrå?
Ferte citi ferrum, date tela, et fcandite muros:
Hoftis adeft, eja. ingenti clamore per omnes
Condunt fe Teucri portas, et mania complent.
Namque ita difcedens præceperat optimus armis
Æneas: fi qua intereà Fortuna fuiffet;

Neu ftruere auderent aciem, neu credere campo:
Caftra modo et tutos fervarent aggere muros.
Ergo, etfi conferre manum pudor iraque monftrant;
Objiciunt portas tamen, et præcepta facellunt,

X

30

35

45

Arina

Armatique cavis expectant turribus hoftem.
Turnus, ut antevolans tardum præcefferat agmen,
Viginti lectis equitum comitatus, et urbi
Improvifus, adeft: maculis quem Thracius albis
Portat equus, criftâque tegit galea aurea rubrâ.
Ecquis erit mecum, ô juvenes, qui primus in hoftem?
En, ait: et jaculum intorquens emittit in auras,
Principium pugnæ: et campo fefe arduus infert.
Clamore excipiunt focii, fremituque fequuntur
Horrifono. Teucrûm mirantur inertia corda:
Non æquo dare fe campo, non obvia ferre

Arma viros: fed caftra fovere. huc turbidus atque huc
Luftrat equo muros, aditumque per avia quærit.
Ac veluti pleno lupus infidiatus ovili,

Cùm fremit ad caulas, ventos perpeffus et imbres,
Nocte fuper mediâ: tuti fub matribus agni
Balatum exercent: ille afper, et improbus, irâ
Sævit in abfentes: collecta fatigat edendi
Ex longo rabies, et ficcæ fanguine fauces.
Haud aliter Rutulo, muros et caftra tuenti,
Ignefcunt iræ, et duris dolor offibus arder.
Quâ tentet ratione aditus? et quæ via claufos
Excutiat Teucros vallo, atque effundat in æquor?
Claffem, quæ lateri caftrorum adjuncta latebat,
Aggeribus feptam circum et fluvialibus undis,
Invadit: fociofque incendia pofcit ovantes:
Atque manum pinu flagranti fervidus implet.
Tum verò incumbunt; urget præfentia Turni:
Atque omnis facibus pubes accingitur atris.
Diripuere focos :piceum fert fumida lumen
Tæda, et commixtam Vulcanus ad aftra favillam.
Quis deus, ô Mufæ, tam fæva incendia Teucris
Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes?
Dicite: prifca fides facto, fed fama perennis.
Tempore quo primùm Phrygiâ formabat in Idâ
Æneas claffem, et pelagi petere alta parabat ;

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

85

95

Ipfa deûm fertur genitrix Berecynthia magnum
Vocibus his affata Jovem : da, nate, petenti,
Quod tua chara parens domito te pofcit Olympo.
Pinea fylva mihi, multos dilecta per annos,
Lucus in arce fuit fummâ, quò facra ferebant,
Nigranti piceâ trabibufque obfcurus acernis.
Has ego Dardanio juveni, cùm claffis egeret,
Læta dedi: nunc follicitam timor anxius urget.
Solve metus, atque hoc precibus fine poffe parentem; 90
Neu curfu quaffatæ allo, neu turbine venti
Vincantur. profit noftris in montibus ortas.
Filius huic contrà, torquet qui fidera mundi:
O genitrix, quò fata vocas? aut quid petis iftis?
Mortaline manu facta immortale carinæ
Fas habeant? certufque incerta pericula luftret
Æneas? cui tanta deo permiffa poteftas ?
Imò, ubi defunctæ finem portufque tenebunt
Aufonios olim, quæcunque evaferit undis,
Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva,
Mortalem eripiam formam, magnique jubebo
Æquoris effe deas: qualis Nereïa Doto
Et Galatea fecant fpumantem pectora pontum.
Dixerat: idque ratum Stygii per flumina fratris,
Per pice torrentes atrâque voragine ripas,
Annuit, et totum nutu treinefecit Olympum.
Ergo aderat promiflà dies, et tempora Parcæ
Debita complêrant: cùm Turni injuria Matrem
Admonuit facris ratibus depellere tædas.
Hic primùm nova lux oculis effulfit, et ingens.
Vifus ab Aurorâ cœlum tranfcurrere nimbus,
Idæique chori: tùm vox horrenda per auras
Excidit, et Troum Rutulorumque agmina complet:
Ne trepidate meas, Teucri, defendere naves,
Neve armate manus: maria antè exurere Turno
Quàm facras dabitur pinus. vos ite folutæ,
Ite, dex pelagi: genitrix jubet. et fua quæque

X 2

[ocr errors]

185

[ocr errors]
[ocr errors]

Con

Continuò puppes abrumpunt vincula ripis:
Delphinûmque modo demerfis æquora roftris
Ima petunt. hinc virgineæ (mirabile monstrum)
Reddunt fe totidem facies, pontoque feruntur,
[Quot priùs æratæ fteterant ad litora proræ.]
Obftupuere animis Rutuli: conterritus ipfe
Turbatis Meffapus equis: cunctatur et amnis

120

Rauca fonans, revocatque pedem Tyberinus ab alto. 125
At non audaci ceffit fiducia Turno:

Ultrò animos tollit dictis, atque increpat ultrò:
Trojanos hæc monftra petunt : his Jupiter ipse
Auxilium folitum eripuit: non telą, nec ignes
Expectant Rutulos. ergo maria invia Teucris,
Nec fpes ulla fugæ : rérum pars altera adempta eft;
Terra autem in manibus noftris ; tôt millia gentes
Arma ferunt Itala. nil me fatalia terrent,
Si qua Phryges præ fe jactant, responsa deorum.
Sat fatis Venerique datum, tétigere quòd arva
Fertilis Aufoniæ Troës; funt et méa contrà
Fata mihi, ferro fceleratam exfcindere gentem,
Conjuge præreptâ: nec folos tangit Atridas
Ifte dolor, folifque licet capere arma Mycenis.
Sed periiffe femel fatis eft? peccare fuiffet
Antè fatis. penitùs modò non genus omne perofos
Fœmineum? quibus hæc medii fiducia valli,
Foffarumque moræ, leti difcrimina parva,
Dant animos: an non viderunt monia Troja,
Neptuni fabricata manu confidere in ignes?
Sed vos, ô lecti, ferro quis fcindere vallum
Apparat, et mecum invadit trepidantia caftrá?
Non armis mihi Vulcani, non mille carinis
Eft opus in Teucros : addant fe protinus omnes
Etrufci focios: tenebras, et inertia furta
Palladii, cæfis fummæ cuftodibus arcis,

Ne timeant ; nec equi cæcâ condemur in alvo:
Luce palàm certum eft igni circundare muros.

[ocr errors]

135

140

145

150

Haud

Haud fibi cum Danais rem faxo et pube Pelafgå

Effe putent, decimum quos diftulit Hector in annum.
Nunc adeò, melior'quoniam pars acta diei,
Quod fupereft, læti benè geftis corpora rebus
Procurate, viri; ét pugnam fperate parari.
Intereà vigilum excubiis obfidere portas
Gura datur Meffapo, et moenia cingere flammis.
Bis feptem Rutuli, muros qui milite fervent,
Delecti: aft illos centeni quemque fequuntur
Purpurei criftis juvenes autóque corufci.
Difcurrunt, variantque vices, fufique per herbam
Indulgent vino, et vertunt crateras ahenos.
Collucent ignes: noctem cuftodia ducit

Infomnem ludo.

Hæc fuper è vallo prospectant Troës, et armis
Alta tenent: necnon trepidi formidine portas
Explorant, pontesque et propugnacula jungunt :
Tela gerunt. instant Mncftheus acerque Sereftus:
Quos pater Æneas, fi quando adverfa vocarent,
Rectores juvenum, et rerum dedit effe magiftros.
Omnis per muros legio fortita periclum

Excubat, exercetque vices, quod cuiqué tuendum eft.
Nifus erat portæ custos, acerrimus armis,
Hyrtacides; comitem ne quem miferat Ida
Venatrix, jaculo célérém levibufque fagittis :
Et juxtà comès Euryalus, quo pulchrior alter-
Non fuit Æneadum, Trojana nec inquit arma ; .
Ora puer primâ fignans intonsa juventâ.

His amor unus erat, pariterque in bella ruebant:
Tunc quoque communi portam ftatione tenebant.
Nifus ait: dîne hunc ardorem mentibus addunt,
Euryale? an fua cuique deus fit dira cupido?

156

160

[ocr errors]
[merged small][merged small][ocr errors]

Aut pugnam, aut aliquid jamdudum invadere magnum
Mens agitat mihi; nec placida contenta quiete eft.
Cernis, quæ Rutulos habeat fiducia rerum :
Lumina rara micant: fomno vinoque foluti ·

X-3

[ocr errors]

Pro

« PreviousContinue »