Quàm tutâ poffis urbem componere terrâ.
Signa tibi dicam, tu condita mente teneto.
Cum tibi follicito fecreti ad fluminis undam
Litoreis ingens inventa fub ilicibus fus,
Triginta capitum fœtus enixa jacebit,
Alba, folo recubans, albi circum ubera nati;
Is locus urbis erit, requies ea certa laborum.
Nec tu menfarum morfus horrefce futuros.
Fata viam invenient, aderitque vocatus Apollo.
Has autem terras, Italique hanc litoris oram,
Proxima quæ noftri perfunditur æquoris æftu,
Effuge: cuncta malis habitantur mœnia Graiis.
Hic et Narycii pofuerunt monia Locri,
Et Salentinos obfedit milite campos
Lyctius Idomeneus: hîc illa ducis Melibœi
Parva Philoctetæ fubnixa Petilia muro.
Quin, ubi tranfmiffæ fteterint trans æquora claffes,
Et pofitis aris jam vota in litore folves;
Purpureo velare comas adopertus amictu:
Ne qua inter fanctos ignes in honore deorum
Hoftilis facies occurrat, et omina turbet.
Hunc focii morem facrorum, hunc ipfe teneto:
Hac cafti maneant in relligione nepotes.
Aft, ubi digreffum Siculæ te admoverit oræ
Ventus, et angufti rarefcent clauftra Pelori;
Læva tibi tellus et longo læva petantur
Equora circuitu: dextrum fuge litus et undas.
Hæc loca, vi quondam et vaftâ convulfa ruinâ
(Tantum ævi longinqua valet mutare vetuftas)
Diffiluiffe ferunt: cum protinùs utraque tellus
Una foret, venit medio vi pontus, et undis
Hefperium Siculo latus abfcidit: arvaque et urbes
Litore diductas angufto interluit æftu.
Dextrum Scylla latus, lævum implacata Charybdis 420 Obfidet: :: atque imo barathri ter gurgite vaftos
Sorbet in abruptum fluctus, rurfufque fub auras
Erigit alternos, et fidera verberat undâ.
At Scyllam cæcis cohibet fpelunca latebris,
Ora exertantem, et naves in faxa trahentem.
Prima hominis facies, et pulchro pectore virgo
Pube tenus: poftrema immani corpore priftis,
Delphinum caudas utero commiffa luporum.
Præftat Trinacrii metas luftrare Pachyni
Ceffantem, longos et circumflectere curfus;
Quàm femel informem vafto vidiffe fub antro
Scyllam, et cæruleis canibus refonantia faxa.
Prætereà, fi qua eft Heleno prudentia vati,
Si qua fides, animum fi veris implet Apollo:
Unum illud tibi, nate deâ, præque omnibus unum
Prædicam, et repetens iterumque iterumque monebo.
Junonis magnæ primùm prece numen adora:
Junoni cane vota libens, dominamque potentem
Supplicibus fupera donis: fic denique victor
Trinacriâ fines Italos mittêre relictâ.
Huc ubi delatus Cumæam accefferis urbem,
Divinofque lacus, et Averna fonantia fylvis;
Infanam vatem afpicies, quæ rupe fub imâ
Fata canit, foliifque notas et nomina mandat.
Quæcunque in foliis defcripfit carmina virgo,
Digerit in numerum, atque antro feclufa relinquit:
Illa manent immota locis, neque ab ordine cedunt.
Verùm eadem verfo tenuis cum cardine ventus
Impulit, et teneras turbavit janua frondes ;
Nunquam deindè cavo volitantia prendere saxo,
Nec revocare fitus, aut jungere carmina curat.
Inconfulti abeunt, fedemque odere Sibyllæ.
Hîc tibi ne qua moræ fuerint difpendia tanti :
Quamvis increpitent focii, et vi curfus in altum
Vela vocet, poffifque finns implere fecundos:
Quin adeas vatem, precibufque oracula pofcas
Ipfa canat, vocemque volens atque ora refolvat,
Illa tibi Italiæ populos, venturaque bella,
Et quo quemque modo fugiafque ferafque laborem,
Expediet: curfufque dabit venerata fecundos.
Hæc funt quæ noftrâ liceat te voce moneri.
Vade age, et ingentem factis fer ad æthera Trojam.
Quæ poftquàm vates fic ore effatus amico eft:
Dona dehinc auro gravia sectoque elephanto
Imperat ad naves ferri: stipatque carinis
Ingens argentum, Dodonæofque lebetas,
Loricam confertam hamis, auroque trilicem :
Et conum infignis galeæ, cristasque comantes,
Arma Neoptolemi: funt et fua dona parenti.
Addit equos, additque duces.
Remigium fupplet: focios fimul inftruit armis.
Intereà claffem velis aptare jubebat
Anchiles, fieret vento mora ne qua ferenti.
Quem Phœbi interpres multo compellat honore:
Conjugio, Anchifa, Veneris dignate fuperbo,
Cura deûm, bis Pergameis erepte ruinis:
Ecce tibi Aufoniæ tellus : hanc arripe velis.
Et tamen hanc pelago præterlabare necesse eft.
Aufoniæ pars illa procul, quam pandit Apollo.
Vade, ait, ô felix nati pietate: quid ultra
Provehor, et fando furgentes demoror Auftros?
Nec minùs Andromache, digreffu mæfta fupremo,
Fert picturatas auri fubtemine vestes,
Et Phrygiam Afcanio chlamydem, nec cedit honori,
Textilibufque onerat donis, ac talia fatur :
Accipe et hæc, manuum tibi quæ monumenta mearum
Sint, puer, et longum Andromachæ teftentur amorem,
Conjugis Hectoreæ. cape dona extrema tuorum,
O mihi fola mei fuper Aftyanactis imago.
Sic oculos, fic ille manus, fic ora ferebat:
Et nunc æquali tecum pubefceret ævo.
Hos ego digrediens lacrymis affabar abortis:
Vivite felices, quibus eft fortuna peracta
Jam fua: nos alia ex aliis in fata vocamur.
Vobis parta quies: nullum maris æquor arandum,
Arva neque Aufoniæ femper cedentia retrò
Quærenda: effigiem Xanthi, Trojamque videtis,
Quam veftræ fecere manus: melioribus, opto,
Aufpiciis, et quæ fuerit minùs obvia Graiis.
Si quando Tybrim vicinaque Tybridis arva
Intrâro, gentique meæ data moenia cernam:
Cognatas urbes olim, populofque propinquos,
Epiro, Hefperiâ, quibus idem Dardanus auctor,
Atque idem cafus ; unam faciemus utramque
Trojam animis: maneat noftros ea cura nepotes.
Provehimur pelago vicina Ceraunia juxta,
Undè iter Italiam, curfufque breviffimus undis.
Sol ruit intereà, et montes umbrantur opaci.
Sternimur, optatæ grèfhio telluris, ad undam,
Sortiti remos, paffimque in litore ficco
Corpora curamus ; feffos fopor irrigat artus.
Necdum orbem medium nox Horis acta fubibat:
Haud fegnis ftrato furgit Palinurus, et omnes
Explorat ventos, atque auribus aëra captat.
Sidera cuncta notat tacito labentia cœlo,
Arcturum, pluviasque Hyadas, geminofque Triones,
Armatumque auro circumfpicit Oriona.
Poftquàm cuncta vidit cœlo conftare fereno,
Dat clarum è puppi fignum : nos caftra movemus,
Tentamufque viam, et velorum pandimus alas.
Jamque rubefcebat ftellis Aurora fugatis :
Cum procul obscuros colles, humilemque videmus
Italiam. Italiam primus conclamat Achates;
Italiam læto focii clamore falutant.
Tum pater Anchises magnum cratera coronâ
Induit, implevitque mero: divofque vocavit,
Stans celsâ in puppi:
Dii, maris et terræ tempeftatumque potentes,
Ferte viam vento facilem, et fpirate fecundi.
Crebrefcunt optatæ auræ: portafque patefcit
L
Jam propior, templumque apparet in arce Minervæ.
Vela legunt focii, et proras ad litora torquent.
Portus ab Eoo fluctu curvatur in arcum ;
Objectæ falsâ fpumant afpergine cautes:
Ipfe latet. gemino demittunt brachia muro
Turriti fcopuli, refugitque à litore templum..
Quatuor hîc, primum omen, equos in gramine vidi
Tondentes campum latè, candore nivali.
Et pater Anchises, bellum, & terra hospita, portas.
Bello armantur equi: bellum hæc armenta minantur.
Sed tamen îdem olim curru fuccedere fueti
Quadrupedes, et fræna jugo concordia ferre:
Spes eft pacis, ait. tum numina fancta precamur
Palladis armifonæ, quæ prima accepit ovantes:
Et capita anté aras Phrygio velamur amictu:
Præceptifque Heleni, dederat quæ maxima, ritè
Junoni Argivæ juffos adolemus honores.
Haud mora, continuo perfectis ordine votis,
Cornua velatarum obvertimus antennarum:
Grajugenûmque domos, fufpectaque linquimus arva.
Hinc finus Herculei, fi vera eft fama, Tarenti
Cernitur, attollit fe diva Lacinia contrà,
Caulonifqué arces, et navifragum Scylacaum.
Tum procul è fluctu Trinacria cernitnr Etna:
Et gemitum ingentem pelagi, pulfataque faxa
Audimus longè, fractafque ad litora voces:
Exultantque vada, atque æftu mifcentur arena.
Et pater Anchifes: nimirùm hæc illa Charybdis:
Hos Helenus fcopulos, hæc faxa horrenda canebat.
Eripite, ô focii, pariterque infurgite remis.
Haud minus ac juffi faciunt: primufque rudentem
Contorfit lævas proram Palinurus ad undas:
Lævam cuncta cohors remis ventisque petivit.
Tollimur in cœlum curvato gurgite, et îdem
Subductâ ad manes imos descendimus undâ.
Ter fcopuli clamorem inter cava faxa dedêre ;
Ter fpumam elifam et rorantia vidimus aftra.
|