Nam, quæ prima folo ruptis radicibus arbos
Vellitur, huic atro liquuntur fanguine guttæ,
Et terram tabo maculant. mihi frigidus horror
Membra quatit, gelidufque coit formidine fanguis.
Rurfus et alterius lentum convellere vimen
Infequor, et caufas penitùs tentare latentes:
Ater et alterius fequitur de cortice fanguis.
Multa movens animo nymphas venerabar agreftes,
Gradivumque patrem, Geticis qui præfidet arvis,
Ritè fecundarent vifus, omenque levarent.
Tertia fed poftquam majore hastilia nixu
Aggredior, genibufque adverfæ obluctor arena:
Eloquar, an fileam? gemitus lacrymabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures:
Quid miferum, Ænea, laceras? jam parce fepulto,
Parce pias fcelerare manus : non me tibi Troja
Externum tulit: haud cruor hic de ftipite manat.
Hen! fuge crudeles terras, fuge litus avarum.
Nam Polydorus ego: hîc confixum ferrea texit
Telorum feges, et jaculis increvit acutis.
Tum vero ancipiti mentem formidine preffus
Obftupui, fteteruntque comæ, et vox faucibus hæfit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno
Infelix Priamus furtim mandarat alendum

Threïcio regi: cum jam diffideret armis
Dardaniæ, cingique urbem obfidione videret.
Ille, ut opes fractæ Teucrûm, et fortuna receffit;
Res Agamemnonias victriciaque arma fecutus,
Fas omne abrumpit, Polydorum obtruncat, et auro
Vi potitur. quid non mortalia pectora cogis
Auri facra fames? poftquam pavor offa reliquit,
Delectos populi ad proceres, primumque parentem,
Monftra deûm refero; et quæ fit fententia, pofco.
Omnibus idem animus, fceleratâ excedere terrâ,
Linquere pollutum hofpitium, et dare claffibus Auftros.
Ergo inftauramus Polydoro funus, et ingens

31

35

45

50

Agge

Aggeritur tumulo tellus: ftant Manibus aræ,
Cœruleis mœftæ vittis atrâque cupreffo :
Et circum Iliades crinem de more foluta.
Inferimus tepido fpumantia cymbia lacte,
Sanguinis et facri pateras: animamque fepulcr
Condimus, et magnâ fupremùm voce ciemus.
Inde ubi prima fides pelago, placataque venti
Dant maria, et lenis crepitans vocat auster in altum ;
Deducunt focii naves, et litora complent.
Provehimur portu, terræque urbefque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratiffima tellus
Nereidum matri et Neptuno Ægæo:

Quam pius Arcitenens oras et litora circum
Errantem, Mycone celsâ Gyaroque revinxit ;
Immotamque coli dedit, et contemnere ventos.
Huc feror: hæc feffos tuto placidiffima portu
Accipit: egreffi veneramur Apollinis urbem.
Rex Anius, rex idem hominum Phœbique facerdos,
Vittis et facrâ redimitus tempora lauro,
Occurrit, veterem Anchisen agnofcit amicum.
Jungimus hofpitio dextras, et tecta fubimus.
Templa dei faxo venerabar ftructa vetufto:
Da propriam, Thymbræe, domum, da mœnia feffis,
Et genus, et manfuram urbem: serva altera Troja
Pergama, relliquias Danaûm atque immittis Achillei.
Quem fequimur? quove ire jubes? ubi ponere fedes?
Da, pater, augurium, atque animis illabere noftris.
Vix ea fatus eram: tremere omnia vifa repentè,
Liminaque, laurufque dei: totusque moveri
Mons circum, et mugire adytis cortina reclufis.
Submiffi petimus terram, et vox fertur ad aures:
Dardanidæ duri, quæ vos à ftirpe parentum
Prima tulit tellus, eadem vos ubere læto
Accipiet reduces: antiquam exquirite matrem.
Hîc domus Æneæ cunctis dominabitur oris,
Et nati natorum, et qui nafcentur ab illis.
K

105

Hæc Phœbus: mixtoque ingens exorta tumultu
Lætitia, et cuncti, quæ fint ea monia, quærunt:
Quò Phœbus vocet errantes, jubeatque reverti.
Tum genitor, veterum volvens monumenta virorum:
Audite, ô proceres, ait, et fpes difcite veftras.
Creta Jovis magni medio jacet infula ponto,
Mons Idæus ubi, et gentis cunabula noftræ.
Centum urbes habitant magnas, uberrima regna.
Maximus undè pater, fi ritè audita recordor,
Teucrus Rhoteas primùm eft advectus in oras,
Optavitque locum regno: nondum Ilium et arces
Pergameæ fteterant: habitabant vallibus imis.
Hinc mater cultrix Cybele Corybantiaque æra,
Idæumque nemus: hinc fida filentia facris,
Et juncti currum dominæ fubiere leones.
Ergo agite, et, divûm ducunt quà juffa, fequamur.
Placemus ventos, et Gnoffia regna petamus.
Nec longo diftant curfu: modò Jupiter adfit,
Tertia lux claffem Cretais fiftet in oris.
Sic fatus, meritos aris mactavit honores:

Taurum Neptuno ; taurum tibi, pulcher Apollo:
Nigram Hyemi pecudem, Zephyris felicibus albam. 120
Fama volat, pulfum regnis ceffiffe paternis

Idomenea ducem, defertaque litora Creta,

Hofte vacare domos, fedefque aftare relictas.
Linquimus Ortygiæ portus, pelagoque volamus:
Bacchatamque jugis Naxon, viridemque Donyfam, 125
Olearon, niveamque Paron, iparfafque per æquor
Cycladas, et crebris legimus freta confita terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor.
Hortantur focii, Cretam proavofque petamus.
Profequitur furgens à puppi ventus euntes :
Et tandem antiquis Curetum allabimur oris.
Ergo avidus muros optatæ molior urbis,

Pergameamque voco: et lætam cognomine gentem
Hortor amare focos, arcemque attollere tectis.

130

Jamque

Jamque ferè ficco fubductæ litore puppes:
Connubiis arvifque novis operata juventus:
Jura domofque dabam: fubitò cum tabida membris,
Corrupto cœli tractu, miserandaque venit
Arboribufque fatifque lues, et letifer annus.
Linquebant dulces animas, aut ægra trahebant

135

140

Corpora: tum fteriles exurere Sirius agros.
Arebant herbæ, et victum feges ægra negabat.

Rurfus ad oraculum Ortygiæ Phoebumque remenfo
Hortatur pater ire mari, veniamque precari:
Quem feffis finem rebus ferat, undè laborum
Tentare auxilium jubeat, quò vertere curfus.
Nox erat, et terris animalia fomnus habebat.
Effigies facræ divûm, Phrygiique Penates,
Quos mecum à Trojâ mediifque ex ignibus urbis
Extuleram, vifi ante oculos aftare jacentis
In fomnis, multo manifefti lumine: quà fe
Plena per infertas fundebat Luna feneftras.
Tum fic affari, et curas his demere dictis :
Quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo eft,
Hic canit: et tu nos en ultro ad limina mittit.
Nos te, Dardaniâ incensâ, tuaque arma fecuti;
Nos tumidum fub te permenfi claffibus æquor;
Iidem venturos tollemus in aftra nepotes,
Imperiumque urbi dabimus: tua monia magnis
Magna para, longumque fugæ ne linque laborem.
Mutandæ fedes: non hæc tibi litora fuafit
Delius, aut Cretæ juffit confidere Apollo.
Eft locus, Hefperiam Graii cognomine dicunt;
Terra antiqua, potens armis atque ubere glebæ:
Oenotrii coluere viri: nunc fama, minores
Italiam dixiffe, ducis de nomine, gentem.
Hæ nobis propriæ fedes: hinc Dardanus ortus,
Iafiufque pater, genus à quo principe noftrum.
Surge, age, er hæc lætus longævo dicta parenti
Haud dubitanda refer: coritum, terrafque require

K k

Aufo

Aufonias: Dictæa negat tibi Jupiter arva.
Talibus attonitus vifis ac voce deorum,

(Nec fopor illud erat ; fed coram agnofcere vultus,
Velatafque comas, præfentiaque ora videbar:
Tum gelidus toto manabat corpore fudor)
Corripio è ftratis corpus, tendoque fupinas
Ad cœlum cum voce manus, et munera libo
Intemerata focis: perfecto lætus honore
Anchifen facio certum, remque ordine pando.
Agnovit prolem ambiguam, geminofque parentes:
Seque novo vererum deceptum errore locorum.
Tum memorat: nare Iliacis exercite fatis,
Sola mihi tales cafus Caffandra canebat.

175

180

Nunc repeto hæc generi portendere debita noftro,
Et fæpe Hefperiam, fæpe Itala regna vocare.

Sed quis ad Hefperiæ venturos litora Teucros
Crederet? aut quem tum vates Caffandra moveret?
Cedamus Phœbo, et moniti meliora fequamur.
Sic ait, et cuncti dictis paremus ovantes,
Hanc quoque deferimus fedem, paucifque relictis
Vela damus, vaftumque cavâ trabe currimus æquor.
Poftquàm altum tenuere rates, nec jam ampliùs ullæ
Apparent terræ; cœlum undique et undique pontus:
Tum mihi cœruleus fupra caput aftitit imber,

185

190

Noctem hyememque ferens: et inhorruit unda tenebris.

193

Continuò venti volvunt mare, magnaque furgunt

Equora: dispersi jactamur gurgite vafto:

Involvêre diem nimbi, et nox humida cœlum

Abftulit: ingeminant abruptis nubibus ignes.
Excutimur curfu, et cæcis erramus in undis.
Ipfe diem noctemque negat difcernere cœlo,
Nec meminiffe viæ mediâ Palinurus in undâ.
Tres adeò incertos cæcâ caligine foles
Erramus pelago, totidem fine fidere noctes.
Quarto terra die primum fe attollere tandem
Vifa, aperire procul montes, ac volvere fumum,

200

205