665

Jamque aderit multo Priami de fanguine Pyrrhus,
Natum ante ora patris, patrem qui obtruncat ad aras.
Hoc erat, alma parens, quod me, per tela, per ignes,
Eripis? ut mediis hostem in penetralibus, utque
Afcaniumque, patremque meum, juxtaque Creüfam,
Alterum in alterius mactatos fanguine cernam ?
Arma, viri, ferte arma: vocat lux ultima victos.
Reddite me Danais, finite inftaurata revifam
Prælia: nunquam omnes hodie moriemur inulti.
Hîc ferro accingor rurfus: clypeoque finiftram
Infertabam aptans, meque extra tecta ferebam.
Ecce autem complexa pedes in limine conjux
Hærebat, parvumque patri tendebat Iülum.
Si periturus abis, et nos rape in omnia tecum:
Sin aliquam expertus fumptis fpem ponis in armis,
Hanc primùm tutare domum. cui parvus Iülus,
Cui pater, et conjux quondam tua dicta relinquor?
Talia vociferans, gemitu tectum omne replebat:
Cum fubitum dictuque oritur mirabile monftrum.
Namque manus inter mæftorumque ora parentum,
Ecce levis fummó de vertice vifus Iuli
Fundere lumen apex, tractuque innoxia molli
Lambere flamma comas, et circum tempora pafci.
Nos pavidi trepidare metu, crinemque flagrantem
Excutere, et fanctos reftinguere fontibus ignes.
At pater Anchifes oculos ad fidera lætus
Extulit, et cœlo palmas cum voce tetendit.
Jupiter omnipotens, precibus fi flecteris ullis,
Afpice nos, hoc tantum: et, fi pietate meremur,

670

675

680

635

690

Da deinde auxilium pater, atque hæc omina firına.

Vix ea fatus erat fenior, fubitoque fragore
Intonuit lævum, et de cœlo lapfa per umbras
Stella facem ducens multâ cum luce cucurrit.
Illam, fumma fuper labentem culmina tecti,
Cernimus Idæâ claram se condere sylvâ,
Signantemque viás: tum longo limite fulcus

695

Dat

Dat lucem, et latè circùm loca fulfure fumant.
Hic vero victus genitor se tollit ad auras,
Affaturque deos, et fanctum fidus adorat:

700

Jam jam nulla mora eft: fequor, et, quà ducitis, adfùm. Dii patrii fervate domum, fervate nepotem.

Veftrum hoc augurium, veftroque in numine Troja eft.
Cedo equidem, nec, nate, tibi comes ire recufo.
Dixerat ille, et jam per moenia clarior ignis
Auditur, propiùfque æftus incendia volvunt.
Ergo age, chare pater, cervici imponere noftræ :
Ipfe fubibo humeris: nec me labor ifte gravabit.

705

Quo res cunque cadent, unum et commune periclum,
Una falus ambobus erit: mihi parvus Iülus
Sit comes, et longè fervet veftigia conjux.

710

Vos famuli, quæ dicam, animis advertite veftris.
Eft urbe egreffis tumulus, templumque vetuftum
Defertæ Cereris : juxtàque antiqua cupreffus,
Relligione patrum multos fervata per annos.
Hanc ex diverfo fedem veniemus in unam.
Tu genitor, cape facra manu, patriofque Penates.
Me bello è tanto digreffum et cæde recenti,
Attrectare nefas: donec me flumine vivo
Abluero.

715

720

Hæc fatus, latos humeros fubjectaque colla
Vefte, fuper fulvique infternor pelle leonis,
Succedoque oneri: dextræ fe parvus Iülus
Implicuit, fequiturque patrem non paffibus æquis.
Ponè fubit conjux. ferimur per opaca locorum:
Et me, quem dudum non ulla injecta movebant
Tela, neque adverso glomerati ex agmine Graii;
Nunc omnes tèrrent auræ, fonus excitat omnis
Sufpenfum, et pariter comitique onerique timentem.
Jamque propinquabam portis, omnemque videbar
Evafiffe viam ; fubitò cum creber ad aures
Vifus adeffe pedum fonitus: genitorque per umbram
Profpiciens: nate, exclamat, fuge nate: propinquant:

725

730

Ardentes

Ardentes clypeos atque æra micantia cerno.

Hic mihi nefcio quod trepido malè numen amicum
Confufam eripuit mentem. namque avia curfu
Dum fequor, et notâ excedo regione viarum:
Hen! mifero conjux fatone erepta Creüfa
Subftitit, erravitne viâ, feu laffa refedit,
Incertum: nec poft oculis eft reddita noftris.
Nec priùs amiffam refpexi, animumque reflexi,
Quàm tumulum antiquæ Cereris, fedemque facratam
Venimus: hîc demum collectis omnibus una

735

740

Defuit, et comites natumque virumque fefellit.

Quem non incufavi amens hominumque deorumque ? Aut quid in eversâ vidi crudelius urbe?

746

Afcanium, Anchifenque patrem, Teucrofque Penates
Commendo fociis, et curvâ valle recondo.

Ipfe urbem repeto, et cingor fulgentibus armis.
Stat cafus renovare omnes, omnemque reverti
Per Trojam, et rurfus caput objectare periclis.
Principio muros, obfcuraque limina portæ,
Quà greffum extuleram, repeto: et veftigia retrò
Obfervata fequor per noctem, et lumine luftro.
Horror ubique animos, fimul ipfa filentia terrent.
Inde domum fi fortè pedem, fi fortè tuliffet,

Me refero: irruerant Danai, et tectum omne tenebant.

1licet ignis edax fumma ad faftigia vento

Volvitur, exuperant flammæ, furit æftus ad auras.

Procedo ad Priami fedes, arcemque reviso.

760

Et jam porticibus vacuis, Junonis afylo,

Cuftodes lecti Phoenix et dirus Ulyffes

Prædam affervabant: huc undique Troïa gaza

Incenfis erepta adytis, menfæque deorum,
Craterefque auro folidi, captivaque veftis

768

Congeritur; pueri et pavidæ longo ordine matres
Stant circum.

Aufus quinetiam voces jactare per umbram
Implevi clamore vias: maftufque Creüfam

Ne

Nequicquam ingeminans, iterumq; iterumq; vocavi. 770
Quærenti, et tectis urbis fine fine furenti,

Infelix fimulacrum atque ipfius umbra Creüfæ
Vifa mihi ante oculos, et notâ major imago.

Obftupui, fteteruntque comæ, et vox faucibus hæfit.
Tum fic affari, er curas his demere dictis:
Quid tantum infano juvat indulgere dolori,
O dulcis conjux? ñon hæc fine numine divûm
Eveniunt: nec te comitem afportare Creüfam
Fas, aut ille finit fuperi regnator Olympi.
Longa tibi exilia, et vastum maris æquor arandum.
Ad terram Hefperiam venies, ubi Lydius arva
Inter opima virûm leni fluit agmine Tybris.
Illic res lætæ, regnumque, et regia conjux
Parta tibi: lacrymas dilectæ pelle Creüfæ.

775

780

Non ego Myrmidonum fedes Dolopumve fuperbas 785
Afpiciam, aut Graiis fervitum matribus ibo,
Dardanis, et divæ Veneris nurus.

795

Sed me magna deûm genitrix his detinet oris.
Jamque vale, et nati ferva communis amorem.
Hæc ubi dicta dedit, lacrymantem et multa volentem 790
Dicere deferuit, tenuefque receffit in auras.
Ter conatus ibi collo dare brachia circum;
Ter fruftra comprenfa manus effugit imago,
Par levibus ventis, volucrique fimillima fomno.
Sic demum focios confumptâ nocte revifo.
Atque hîc ingentem comitum affluxiffe novorum
Invenio admirans numerum: matresque, virofque,
Collectam exilio pubem, miferabile vulgus:
Undique convenere, animis opibufque parati,
In quafcunque velim pelago deducere terras.
Jamque jugis fummæ furgebat Lucifer Idæ,
Ducebatque diem: Danaique obfeffa tenebant
Limina portarum: nec fpes opis ulla dabatur.
Ceffi, et fublato montem genitore pétivi.

800

131

P. VIRGILII MARONIS

ENEIDOS

LIBER III.

poftquam res Afiæ Priamique evertere gentem
Immeritam vifum fuperis, ceciditque fuperbum
Ilium, et omnis humo fumat Neptunia Troja;
Diverfa exilia, et defertas quærere terras,
Auguriis agimur divûm: claffemque fub ipsâ
Antandro, et Phrygiæ molimur montibus Idæ;
(Incerti quò fata ferant, ubi fistere detur)
Contrahimufque viros. vix prima inceperat æftas,
Et pater Anchises dare fatis vela jubebat.
Litora tum patriæ lacrymans, portusque relinquo,
Et campos ubi Troja fuit: feror exul in altum,
Cum fociis, natoque, Penatibus, et magnis diis.
Terra procul vaftis colitur Mavortia campis,
Thraces arant, acri quondam regnata Lycurgo:
Hofpitium antiquum Troja, fociique Penates,
Dum fortuna fuit. feror huc, et litore curvo
Mœnia prima loco, fatis ingreffus iniquis:
Eneadafque meo nomen de nomine fingo.
Sacra Dionææ matri, divifque ferebam

Aufpicibus cœptorum operum: fuperoque nitentem
Cœlicolûm regi mactabam in litore taurum.
Fortè fuit juxtà tumulus, quo cornea fummo
Virgulta, et denfis hastilibus horrida myrtus.
Acceffi, viridemque ab humo convellere fylvam
Conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras;
Horrendum et dictu video mirabile monstrum.

Nam,