Et fædam glomerant tempestatem imbribus atris Collectæ ex alto nubes; ruit arduus æther, 324 Et pluvia ingenti sata læta boumque labores Diluit; implentur fossæ, et cava flumina crescunt Cum sonitu, fervetque fretis spirantibus æquor. Ipse Pater, media nimborum in nocte, corusca Fulmina molitur dextra; quo maxima motu Terra tremit; fugere feræ ; et mortalia corda 330 Per gentes humilis stravit pavor: ille flagranti Aut Atho, aut Rhodopen, aut alta Ceraunia telo Dejicit; ingeminant Austri,et densissimus imber; 270 Nunc nemora ingenti vento, nunc littora plangunt.
Temporibusque parem diversis quatuor annum.
Frigidus agricolam si quando continet imber:
Multa, forent quæ mox cœlo properanda sereno,
Maturare datur; durum procudit arator
Vomeris obtusi dentem, cavat arbore lintres,
Aut pecori signum aut numeros impressit acervis.
Exacuunt alii vallos furcasque bicornes,
Atque Amerina parant lentæ retinacula viti.
Nunc facilis rubea texatur fiscina virga;
Nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.
Quippe etiam festis quædam exercere diebus
Fas et jura sinunt: rivos deducere nulla
Religio vetuit, segeti prætendere sæpem,
Insidias avibus moliri, incendere vepres,
Balantumque gregem fluvio mersare salubri.
Sæpe oleo tardi costas agitator aselli
Vilibus aut onerat pomis; lapidemque revertens
Incusum, aut atræ massam picis urbe reportat.
Ipsa dies alios alio dedit ordine Luna 276
Felices operum: quintam fuge; pallidus Orcus,
Eumenidesque sata; tum partu Terra nefando
Cumque Iapetumque creat, sævumque Ty-
phoëa,
Hoc metuens, cœli menses et sidera serva:
Frigida Saturni sese quo stella receptet;
Quos ignis cœli Cyllenius erret in orbes.
In primis venerare deos, atque annua magnæ
Sacra refer Cereri lætis operatus in herbis, 339
Extremæ sub casum hiemis, jam vere sereno.
Tunc pingues agni, et tunc mollissima vina;
Tunc somni dulces, densæque in montibus um-
bræ.
Cuncta tibi Cererem pubes agrestis adoret ;
Cui tu lacte favos et miti dilue Baccho, 344
Et conjuratos cœlum rescindere fratres.
Ter sunt conati imponere Pelio Ossam
Scilicet, atque Ossæ frondosum involvere Olym- Terque novas circum felix eat hostia fruges;
Ter pater exstructos disjecit fulmine montes.
Septima post decimam felix, et ponere vitem,
Et prensos domitare boves, et licia telæ
Addere; nona fugæ melior, contraria furtis.
Multa adeo gelida melius se nocte dedere,
Aut cum sole novo terras irrorat Eous.
Nocte leves melius stipulæ, nocte arida prata
Tondentur: noctes lentus non deficit humor.
Et quidam seros hiberni ad luminis ignes 291
Pervigilat, ferroque faces inspicat acuto :
Interea longum cantu solata laborem
Arguto conjux percurrit pectine telas;
Aut dulcis musti Vulcano decoquit humorem,
Et foliis undam trepidi despumat aheni.
At rubicunda Ceres medio succiditur æstu,
Et medio tostas æstu terit area fruges.
Omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
Et Cererem clamore vocent in tecta: neque ante
Falcem maturis quisquam supponat aristis,
Quam Cereri torta redimitus tempora quercu
Det motus incompositos, et carmina dicat. 350
Atque hæc ut certis possimus discere signis,
Estusque, pluviasque, et agentes frigora ventos:
Ipse Pater statuit, quid menstrua luna moneret,
Quo signo caderent Austri, quid sæpe videntes
Agricolæ propius stabulis armenta tenerent.
Continuo, ventis surgentibus, aut freta ponti Incipiunt agitata tumescere, et aridus altis Montibus audiri fragor, aut resonantia longe Littora misceri, et nemorum increbrescere mur
Nudus ara, sere nudus: hiems ignava colono. | Clamoremque ferunt ad littora; cumque marinæ Frigoribus parto agricolæ plerumque fruuntur, Mutuaque inter se læti convivia curant. Invitat genialis hiems, curasque resolvit : Ceu pressæ cum jam portum tetigere carinæ, Puppibus et læti nautæ imposuere coronas. Sed tamen et quernas glandes tum stringere tempus,
Et lauri baccas, oleamque, cruentaque myrta;
Tum gruibus pedicas, et retia ponere cervis,
Auritosque sequi lepores; tum figere damas,
Stuppea torquentem Balearis verbera fundæ :
Cum nix alta jacet, glaciem cum flumina trudunt.
Quid tempestates auctumni et sidera dicam?
Atque, ubi jam breviorque dies et mollior æstas,
In sicco ludunt fulicæ, notasque paludes
Deserit, atque altam supra volat ardea nubem.
Sæpe etiam stellas, vento impendente, videbis
Præcipites cœlo labi, noctisque per umbram
Flammarum longos a tergo albescere tractus;
Sæpe levem paleam et frondes volitare caducas.
Aut summa nantes in aqua colludere plumas.
At Boreæ de parte trucis cum fulminat, et cum
Eurique Zephyrique tonat domus; omnia plenis
Rura natant fossis, atque omnis navita ponto
Humida vela legit. Nunquam imprudentibus
imber
Obfuit: aut illum surgentem vallibus imis
Aëriæ fugere grues; aut bucula cœlum
Suspiciens patulis captavit naribus auras;
Aut arguta lacus circumvolitavit hirundo;
Et veterem in limo ranæ cecinere querelam ;
Sæpius et tectis penetralibus extulit ova
Angustum formica terens iter; et bibit ingens
Arcus; et e pastu decedens agmine magno 381
Corvorum increpuit densis exercitus alis.
Jam varias pelagi volucres, et quæ Asia circum
Dulcibus in stagnis rimantur prata Caystri,
Certatim largos humeris infundere rores, 385
Nunc caput objectare fretis, nunc currere in un-
das,
Et studio incassum videas gestire lavandi.
Tum cornix plena pluviam vocat improba voce,
Et sola in sicca secum spatiatur arena.
Ne nocturna quidem carpentes pensa puellæ
Nescivere hiemem, testa cum ardente viderent
Scintillare oleum, et putres concrescere fungos.
Nec minus ex imbri soles et aperta serena
Prospicere, et certis poteris cognoscere signis.
Nam neque tum stellis acies obtusa videtur;
Nec fratris radiis obnoxia surgere Luna;
Tenuia nec lanæ per cœlum vellera ferri;
Non tepidum ad solem pennas in littora pandunt
Dilecta Thetidi alcyones; non ore solutos
Immundi meminere sues jactare maniplos: 400
At nebulæ magis ima petunt, campoque recum-
bunt;
Solis et occasum servans de culmine summo
Nequicquam seros exercet noctua cantus.
Apparet liquido sublimis in aëre Nisus,
Et pro purpureo pœnas dat Scylla capillo: 405
Quacunque illa levem fugiens secat æthera pen-
nis,
Ecce inimicus atrox magno stridore per auras
Insequitur Nisus; qua se fert Nisus ad auras,
Illa levem fugiens raptim secat æthera pennis.
Tum liquidas corvi presso ter gutture voces 410
Aut quater ingeminant; et sæpe cubilibus altis,
Nescio qua præter solitum dulcedine læti,
Inter se foliis strepitant; juvat imbribus actis
Progeniem parvam dulcesque revisere nidos.
Haud, equidem credo, quia sit divinitus illis
Ingenium, aut rerum fato prudentia major; 416
Verum, ubi tempestas et cœli mobilis humor
Mutavere vias, et Jupiter uvidus Austris
Denset, erant quæ rara modo, et, quæ densa,
relaxat;
Vertuntur species animorum, et pectora motus
Nunc alios, alios, dum nubila ventus agebat,
Concipiunt: hinc ille avium concentus in agris,
Et lætæ pecudes, et ovantes gutture corvi.
Si vero solem ad rapidum, lunasque sequentes Ordine respicies: nunquam te crastina fallet Hora, neque insidiis noctis capiere serenæ. Luna, revertentes cum primum colligit ignes, Si nigrum obscuro comprenderit aëra cornu, Maximus agricolis pelagoque parabitur imber. At si virgineum suffuderit ore ruborem, Ventus erit; vento semper rubet aurea Phoebe. Sin ortu quarto (namque is certissimus auctor) Pura, neque obtusis per cœlum cornibus ibit: Totus et ille dies, et qui nascentur ab illo Exactum ad mensem, pluvia ventisque carebunt ; Votaque servati solvent in littore nautæ Glauco et Panopeæ et Inoo Melicertæ.
Sol quoque, et exoriens, et cum se condet in undas,
Signa dabit; solem certissima signa sequuntur, Et quæ mane refert, et quæ surgentibus astris.
Ille ubi nascentem maculis variaverit ortum,
Conditus in nubem, medioque refugerit orbe,
Suspecti tibi sint imbres; namque urget ab alto
Arboribusque satisque Notus pecorique sinister.
Aut ubi sub lucem densa inter nubila sese 445
Diversi rumpent radii, aut ubi pallida surget
Tithoni croceum linquens Aurora cubile;
Heu, male tum mites defendet pampinus uvas,
Tam multa in tectis crepitans salit horrida
grando.
Hoc etiam, emenso cum jam decedet Olympo,
Profuerit meminisse magis: nam sæpe videmus
Ipsius in vultu varios errare colores;
Cæruleus pluviam denuntiat, igneus Euros.
Sin maculæ incipient rutilo immiscerier igni,
Omnia tunc pariter vento nimbisque videbis
Fervere: non illa quisquam me nocte per altum
Ire, neque a terra moneat convellere funem.
At si, cum referetque diem, condetque relatum,
Lucidus orbis erit: frustra terrebere nimbis,
Et claro sylvas cernes Aquilone moveri.
Denique, quid vesper serus vehat, unde serenas
Ventus agat nubes, quid cogitet humidus Auster,
Sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum
Audeat? ille etiam cæcos instare tumultus
Sæpe monet, fraudemque et operta tumescere
bella;
465
Ille etiam exstincto miseratus Cæsare Romam,
Cum caput obscura nitidum ferrugine texit,
Impiaque æternam timuerunt sæcula noctem.
Tempore quanquam illo tellus quoque, et æquora
ponti,
Obscænique canes, importunæque volucres, 470 Signa dabant. Quoties Cyclopum effervere in agros
Vidimus undantem ruptis fornacibus Etnam, Flammarumque globos liquefactaque volvere saxa!
Armorum sonitum toto Germania colo
Audiit; insolitis tremuerunt motibus Alpes.
Vox quoque per lucos vulgo exaudita silentes
Ingens; et simulacra modis pallentia miris
Visa sub obscurum noctis; pecudesque locutæ,
Infandum! sistunt amnes, terræque dehiscunt ;
Et mæstum illacrymat templis ebur, æraque su-
dant.
480
Proluit insano contorquens vortice sylvas
Fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes
Cum stabulis armenta tulit. Nec tempore eodem
Tristibus aut extis fibræ apparere minaces,
Aut puteis manare cruor cessavit; et altæ 485
Per noctem resonare lupis ululantibus urbes.
Non alias cœlo ceciderunt plura sereno
Fulgura; nec diri toties arsere cometæ.
Ergo inter sese paribus concurrere telis
Romanas acies iterum videre Philippi;
490
Nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
Emathiam et latos Hæmi pinguescere campos.
Scilicet et tempus veniet, cum finibus illis
Agricola, incurvo terram molitus aratro,
Exesa inveniet scabra rubigine pila,
Aut gravibus rastris galeas pulsabit inanes,
Grandiaque effossis mirabitur ossa sepulchris.
Di patrii Indigetes, et Romule, Vestaque mater, Quæ Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas, Hunc saltem everso juvenem succurrere sæclo Ne prohibete! Satis jam pridem sanguine nostro Laomedonteæ luimus perjuria Troja. Jam pridem nobis cœli te regia, Cæsar, [phos: Invidet, atque hominum queritur curare trium
Sunt alii, quos ipse via sibi repperit usus. Hic plantas tenero abscidens de corpore matrum Deposuit sulcis; hic stirpes obruit arvo, Quadrifidasque sudes et acuto robore vallos; 25 Sylvarumque aliæ pressos propaginis arcus Exspectant, et viva sua plantaria terra; Nil radicis egent aliæ; summumque putator Haud dubitat terræ referens mandare cacumen. Quin et caudicibus sectis (mirabile dictu) Truditur e sicco radix oleagina ligno; Et sæpe alterius ramos impune videmus Vertere in alterius, mutatamque insita mala Ferre pirum, et prunis lapidosa rubescere corna. Quare agite o,proprios generatim discite cultus, Agricolæ, fructusque feros mollite colendo; 36 Neu segnes jaceant terræ. Juvat Ismara Baccho Conserere, atque olea magnum vestire Tabur
Tuque ades, inceptumque una decurre laborem, O decus, o famæ merito pars maxima nostræ 40 Mecanas, pelagoque volans da vela patenti. Non ego cuncta meis amplecti versibus opto; Non mihi si linguæ centum sint, oraque centum, Ferrea vox: ades, et primi lege littoris oram; In manibus terræ; non hic te carmine ficto, 45 Atque per ambages et longa exorsa, tenebo.
Sponte sua quæ se tollunt in luminis oras, Infecunda quidem, sed læta et fortia surgunt; Quippe solo natura subest. Tamen hæc quoque si quis
Nec non et sterilis, quæ stirpibus exit ab imis, Hoc faciet, vacuos si sit digesta per agros: Nunc altæ frondes et rami matris opacant, Crescentique adimunt fetus, uruntque ferentem.
Jam, quæ seminibus jactis se sustulit arbos, Tarda venit, seris factura nepotibus umbram; Pomaque degenerant succos oblita priores; Et turpes, avibus prædam, fert uva racemos. 60 Scilicet omnibus est labor impendendus, et omnes Cogendæ in sulcum, ac multa mercede domandæ. Sed truncis oleæ melius, propagine vites Respondent, solido Paphiæ de robore myrtus ; Plantis et duræ coryli nascuntur, et ingens 65 Fraxinus, Herculeæque arbos umbrosa coronæ, Chaoniique patris glandes; etiam ardua palma Nascitur, et casus abies visura marinos. Inseritur vero et fetu nucis arbutus horrida, Et steriles platani malos gessere valentes; Castaneæ fagus, ornusque incanuit albo Flore piri, glandemque sues fregere sub ulmis. Nec modus inserere atque oculos imponere simplex.
Præterea genus haud unum, nec fortibus ulmis, Nec salici, lotoque, neque Idæis cyparissis. Nec pingues unam in faciem nascuntur olivæ, Orchades, et radii, et amara pausia bacca; 86 Pomaque, et Alcinoi sylvæ: nec surculus idem Crustumiis Syriisque piris, gravibusque volemis. Non eadem arboribus pendet vindemia nostris, Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos ; Sunt Thasiæ vites, sunt et Mareotides albæ ; Pinguibus hæ terris habiles, levioribus illæ ; Et passo Psythia utilior, tenuisque Lageos, Tentatura pedes olim, vincturaque linguam; Purpureæ, preciæque ; et, quo te carmine dicam, Rhætica? nec cellis ideo contende Falernis. 96 Sunt et Aminææ vites, firmissima vina, Tmolus et assurgit quibus, et rex ipse Phanæus, Argitisque minor, cui non certaverit ulla Aut tantum fluere, aut totidem durare per
Non ego te, dîs et mensis accepta secundis, 101 Transierim, Rhodia,et tumidis, bumaste, racemis. Sed neque quam multæ species, nec nomina quæ sint,
Est numerus; neque enim numero comprendere refert:
Inserat, aut scrobibus mandet mutata subactis,
Exuerint sylvestrem animum,cultuque frequenti
In quascunque voces artes haud tarda sequentur. Quem qui scire velit, Libyci velit æquoris idem
Discere quam multæ Zephyro turbentur arena; | Scipiadas duros bello, et te, maxime Cæsar, 170
Aut, ubi navigiis violentior incidit Eurus,
Nôsse quot lonii veniant ad littora fluctus.
Nec vero terræ ferre omnes omnia possunt. Fluminibus salices, crassisque paludibus alni Nascuntur, steriles saxosis montibus orni; 111 Littora myrtetis lætissima; denique apertos Bacchus amat colles, Aquilonem et frigora taxi. Adspice et extremis domitum cultoribus orbem, Eoasque domos Arabum, pictosque Gelonos. 115 Divisa arboribus patriæ: sola India nigrum Fert ebenum; solis est thurea virga Sabæis. Quid tibi odorato referam sudantia ligno Balsamaque, et baccas semper frondentis acanthi? Quid nemora Ethiopum, molli canentia lana, Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres ? 121 Aut quos Oceano propior gerit India lucos, Extremi sinus orbis; ubi aëra vincere summum Arboris haud ullæ jactu potuere sagittæ ? Et gens illa quidem sumtis non tarda pharetris. Media fert tristes succos tardumque saporem Felicis mali, quo non præsentius ullum, Pocula si quando sævæ infecere novercæ, [Miscueruntque herbas, et non innoxia verba,] Auxilium venit, ac membris agit atra venena. Ipsa ingens arbos faciemque simillima lauro; Et, si non alium late jactaret odorem, Laurus erat: folia haud ullis labentia ventis ; Flos apprima tenax: animas et olentia Medi Ora fovent illo, et senibus medicantur anhelis.
Sed neque Medorum, sylvæ ditissima, terra, Nec pulcher Ganges, atque auro turbidusHermus, Laudibus Italiæ certent; non Bactra, neque Indi,
Totaque thuriferis Panchaia pinguis arenis.
Hæc loca non tauri spirantes naribus ignem
Invertere, satis immanis dentibus hydri; 141
Nec galeis densisque virûm seges horruit hastis:
Sed gravidæ fruges et Bacchi Massicus humor
Implevere; tenent oleæ, armentaque læta.
Hinc bellator equus campo sese arduus infert;
Hinc albi, Clitumne, greges, et maxima taurus
Victima, sæpe tuo perfusi flumine sacro,
Romanos ad templa deûm duxere triumphos.
Hic ver assiduum, atque alienis mensibus æstas;
Bis gravidæ pecudes, bis pomis utilis arbor.
At rabidæ tigres absunt, et sæva leonum
Semina; nec miseros fallunt aconita legentes;
Nec rapit immensos orbes per humum, neque
tanto
Squameus in spiram tractu se colligit anguis.
Adde tot egregias urbes, operumque laborem,
Tot congesta manu præruptis oppida saxis, 156
Fluminaque antiquos subterlabentia muros.
An mare, quod supra, memorem, quodque alluit
infra?
Qui nunc extremis Asiæ jam victor in oris
Imbellem avertis Romanis arcibus Indum.
Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus,
Magna virum: tibi res antiquæ laudis et artis
Ingredior, sanctos ausus recludere fontes, 175
Ascræumque cano Romana per oppida carmen.
Nunc locus arvorum ingeniis: quæ robora
cuique,
Quis color, et quæ sit rebus natura ferendis.
Difficiles primum terræ, collesque maligni,
Tenuis ubi argilla et dumosis calculus arvis,
Palladia gaudent sylva vivacis olivæ.
Indicio est tractu surgens oleaster eodem
Plurimus, et strati baccis sylvestribus agri.
At quæ pinguis humus, dulcique uligine læta,
Quique frequens herbis et fertilis ubere campus;
Qualem sæpe cava montis convalle solemus 186
Dispicere huc summis liquuntur rupibus amnes,
Felicemque trahunt limum; quique editusAustro,
Et filicem curvis invisam pascit aratris ;
Hic tibi prævalidas olim multoque fluentes 190
Sufficiet Baccho vites; hic fertilis uvæ,
Hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
Inflavit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis studium vitulosque tueri,
Aut fetus ovium, aut urentes culta capellas:
Saltus et saturi petito longinqua Tarenti,
Et qualem infelix amisit Mantua campum,
Pascentem niveos herboso flumine cycnos:
Non liquidi gregibus fontes, non gramina dee-
runt;
Et, quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra fere et presso pinguis sub vomere terra,
Et cui putre solum (namque hoc imitamur aran-
do),
Optima frumentis: non ullo ex æquore cernes
Plura domum tardis decedere plaustra juvencis:
Aut unde iratus sylvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquasque domos avium cum stirpibus imis
Eruit illæ altum nidis petiere relictis;
At rudis enituit impulso vomere campus.
Nam jejuna quidem clivosi glarea ruris
Vix humiles apibus casias roremque ministrat;
Et tophus scaber, et nigris exesa chelydris
Creta, negant alios æque serpentibus agros 215
Dulcem ferre cibum et curvas præbere late-
bras.
Quæ tenuem exhalat nebulam fumosquevolucres, Et bibit humorem, et, cum vult, ex se ipsa remittit;
Quæque suo viridi semper se gramine vestit, Nec scabie et salsa lædit rubigine ferrum, 220 Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos;
Anne lacus tantos? te, Lari maxime, teque, 159
Fluctibus et fremitu assurgens, Benace, marino? Illa ferax oleo est; illam experiere colendo
An memorem portus, Lucrinoque addita claustra, Et facilem pecori, et patientem vomeris unci.
Atque indignatum magnis stridoribus æquor, Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo
Julia qua ponto longe sonat unda refuso,
Ora jugo, et vacuis Clanius non æquus Acerris.
Tyrrhenusque fretis immittitur æstus Avernis? Nunc, quo quamque modo possis cognoscere,
Hæc eadem argenti rivos ærisque metalla
dicam.
226
Ostendit venis, atque auro plurima fluxit.
Rara sit, an supra morem si densa requiras :
Hæc genus acre virûm, Marsos, pubemque Sa- Altera frumentis quoniam favet, altera Baccho;
Assuetumque malo Ligurem, Volscosque veru
Extulit; hæc Decios, Marios, magnosque Camillos,
Densa magis Cereri, rarissima quæque Lyæo:
Ante locum capies oculis, alteque jubebis
In solido puteum demitti, omnemque repones
Rursus humum, et pedibus summas æquabis
Si deerunt, rarum, pecorique et vitibus almis
Aptius, uber erit; sin in sua posse negabunt
Ire loca, et scrobibus superabit terra repletis,
Spissus ager; glebas cunctantes crassaque terga
Exspecta, et validis terram proscinde juvencis.
Salsa autem tellus, et quæ perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec mansuescit arando, 239
Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat),
Tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos
Colaque prælorum fumosis deripe tectis;
Huc ager ille malus, dulcesque a fontibus undæ,
Ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis
Scilicet, et grandes ibunt per vimina guttæ; 245
At sapor indicium faciet manifestus, et ora
Tristia tentantum sensu torquebit amaror.
Pinguis item quæ sit tellus, hoc denique pacto
Discimus: haud unquam manibus jactata fatis-
cit,
Sed picis in morem ad digitos lentescit habendo.
Humida majores herbas alit, ipsaque justo 251
Latior; ah nimium ne sit mihi fertilis illa,
Neu se prævalidam primis ostendat aristis!
Quæ gravis est, ipso tacitam se pondere prodit,
Quæque levis. Promtum est oculis prædiscere
nigram,
Et quis cui color. At sceleratum exquirere frigus Difficile est: piceæ tantum taxique nocentes Interdum, aut hederæ pandunt vestigia nigræ. His animadversis, terram multo ante memento Excoquere, et magnos scrobibus concidere montes, 260
Ante supinatas Aquiloni ostendere glebas,
Quam lætum infodias vitis genus; optima putri
Arva solo: id venti curant, gelidæque pruinæ,
Et labefacta movens robustus jugera fossor.
At si quos haud ulla viros vigilantia fugit, 265
Ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur
Arboribus seges, et quo mox digesta feratur;
Mutatam ignorent subito ne semina matrem.
Quin etiam cœli regionem in cortice signant;
Ut quo quæque modo steterit, qua parte calores
Austrinos tulerit, quæ terga obverterit axi, 271
Restituant: adeo in teneris consuescere multum
Collibus, an plano melius sit ponere vitem, Quære prius. Si pinguis agros metabere campi, Densa sere; in denso non segnior ubere Bacchus : Sin tumulis acclive solum collesque supinos, 276 Indulge ordinibus. Nec secius omnis in unguem Arboribus positis secto via limite quadret. Ut sæpe ingenti bello cum longa cohortes Explicuit legio, et campo stetit agmen aperto, Directæque acies, ac late fluctuat omnis Ære renidenti tellus, necdum horrida miscent Prælia, sed dubius mediis Mars errat in armis: Omnia sint paribus numeris dimensa viarum ; Non animum modo uti pascat prospectus in
Tum fortes late ramos et brachia tendens
Huc illuc, media ipsa ingentem sustinet umbram.
Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem;
Neve inter vites corylum sere; neve flagella
Summa pete, aut summa destringe ex arbore
plantas ;
300
Tantus amor terræ: neu ferro læde retuso
Semina; neve oleæ sylvestres insere truncos.
Nam sæpe incautis pastoribus excidit ignis,
Qui, furtim pingui primum sub cortice tectus,
Robora comprendit, frondesque elapsus in altas
Ingentem cœlo sonitum dedit, inde secutus 306
Per ramos victor perque alta cacumina regnat,
Et totum involvit flammis nemus, et ruit atram
Ad cœlum picea crassus caligine nubem:
Præsertim si tempestas a vertice sylvis
Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
Hoc ubi, non a stirpe valent, cæsæque reverti
Possunt, atque ima similes revirescere terra:
Infelix superat foliis oleaster amaris.
Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat
Inque novos soles audent se germina tuto Credere; nec metuit surgentes pampinus Austros,
Aut actum cœlo magnis Aquilonibus imbrem ; Sed trudit gemmas, et frondes explicat omnes.
Non alios prima crescentis origine mundi 336 Illuxisse dies, aliumve habuisse tenorem Crediderim ver illud erat, ver magnus agebat Orbis, et hibernis parcebant flatibus Euri: Cum primæ lucem pecudes hausere, virûmque Ferrea progenies duris caput extulit arvis, 341 Immissæque feræ sylvis, et sidera cœlo. Nec res hunc teneræ possent perferre laborem, Si non tanta quies iret frigusque caloremque Inter, et exciperet cœli indulgentia terras. 345 Quod superest, quæcumque premes virgulta
Sparge fimo pingui, et multa memor occule terra; Aut lapidem bibulum, aut squalentes infode
Inter enim labentur aquæ, tenuisque subibit Halitus, atque animos tollent sata. Jamque reperti,
Qui saxo super atque ingentis pondere testæ
Urgerent: hoc effusos munimen ad imbres;
Hoc, ubi hiulca siti findit canis æstifer arva.
Seminibus positis, superest deducere terram Sæpius ad capita, et duros jactare bidentes; 355 Aut presso exercere solum sub vomere, et ipsa
|