SYLV. LIB. III.

STATIUS

81

Quos genuit, Natura videt; nec lege sinistra
Ferre timent famulæ natorum pondera matres.
Tu quoque nunc juvenis, genitus si tardius esses,
Umbratusque genas, et adultos fortior artus,
Non unum gaudens Phobea ad limina munus
Misisses: patrias nunc vertex solus ad aras
Naviget hunc multo Paphie saturabat amomo,
Hunc nova tergemina pectebat Gratia dextra.
Huic et purpurei cedat coma saucia Nisi,
Et quam Speicheo tumidus servabat Achilles. 85
Ipsi, cum primum niveam præcerpere frontem
Decretum est, humerosque manu nudare nitentes,
Accurrunt teneri Paphia cum matre volucres,
Expediuntque comas, et serica pectore ponunt
Pallia tunc junctis crinem incidere sagittis, 90
Atque auro gemmisque locant: rapit ipsa ca-
dentes

96

Mater, et arcanos iterat Cytherea liquores.
Tunc puer e turba manibus qui forte supinis
Nobile gemmato speculum portaverat orbe,
Hoc quoque demus, ait; patriis nec gratius ullum
Munus erit templis, ipsoque potentius auro.
Tu modo fige aciem, et vultus hos usque relinque.
Sic ait, et speculum seclusit imagine rapta.
At puer egregias tendens ad sidera palmas,
His mihi pro donis, hominum mitissime custos,
Si merui, longa dominum renovare juventa, 101
A tque orbi servare velis: hoc sidera mecum,
Hoc undæ terræque rogant: eat, oro, per annos
Iliacos Pyliosque simul; propriosque penates
Gaudeat, et secum Tarpeia senescere templa. 105
Sic ait, et motas miratur Pergamos aras.

V Ad Claudiam uxorem.

5

Quid mihi mæsta die, sociis quid noctibus, uxor,
Anxia, pervigili ducis suspiria cura?
Non metuo, ne læsa fides, aut pectore in isto
Alter amor: nullis in te datur ire sagittis,
(Audiat infesto licet hæc Rhamnusia vultu,)
Non datur: et si egomet patrio de littore raptus
Quatuor emeritis per bella, per æquora lustris
Errarem, tu mille procos intacta fugares;
Non intersectas commenta retexere telas,
Sed sine fraude palam, thalamisque orbata ne-
[tus?
gasses.

Dic tamen, unde alia mihi fronte, et nubila vul-
Anne quod Euboicos fessus remeare penates
Auguror, et patria senium componere terra?
Cur hoc triste tibi? certe lascivia cordi
Nulla, nec aut rapidi mulcent te prælia Circi, 15
Aut intrat sensus clamosi turba theatri;
Sed probitas, et opaca quies, et sordida nunquam
Gaudia. Quas autem comitem te rapto per undas?
Quanquam, et si gelidas irem mansurus ad Arctos,
Vel super Hesperiæ vada caligantia Thules, 20
Aut septemgemini caput haud penetrabile Nili,
Hortarere vias. Etenim tua, (nempe benigna
Quam mihi sorte Venus junctam florentibus
annis

26

Servet et in senium) tua, quæ me vulnere primo
Intactum thalamis, et adhuc juvenile vagantem
Fixisti, tua frena libens docilisque recepi;
Et semel insertas non mutaturus habenas
Usque premo. Ter me nitidis Albana ferentem
Dona comis, sanctoque indutum Cæsaris auro
Visceribus complexa tuis, sertisque dedisti
Oscula anhela meis. Tu, cum Capitolia nostræ
Inficiata lyræ, sævum ingratumque dolebas
Mecum victa Jovem : tu procurrentia primis
Carmina nostra sonis, molasque in murmura voces

80

35

Aure rapis vigili: longi tu sola laboris
Conscia, cumque tuis crevit mea Thebais annis.
Qualem te nuper Stygias prope raptus ad undas,
Cum jam Lethæos audirem cominus amnes,
Adspexi, tenuique oculos jam morte cadentes!
Scilicet exhausti Lachesis mihi tempora fati 40
Te tantum miserata dedit, superique potentes
Post ista, propinquum
Invidiam timuere tuam.
Nunc iter, optatosque sinus comes ire moraris?
Heu ubi nota fides, totque explorata per usus,
Qua veteres Latias, Graiasque heroidas aquas?
Isset ad Iliacas (quid enim deterret amantes?) 46
Penelope gavisa domos, si passus Ulixes.
Questa est Ægiale, questa est Melibea relinqui,
Et cujus sævi ferierunt Mænala planctus.
Nec minor his tu nosse fidem, totamque maritis
Te dare. Sic certe cineres, umbramque priorem
Quæris adhuc sic exsequias amplexa canori
Conjugis, ingentes iteras de pectore planctus,
Jam mea. Nec pietas alia est tibi curaque natæ.
Sic ut mater amas, sic nunquam corde recedit 55
Nata tuo, fixamque animi penetralibus imis
Nocte dieque tenes: non sic Trachinia nidos
Alcyone veros, non sic Philomela penates [fert.
Circuit amplectens, animamque in pignora trans-
Et nunc illa tenet viduum quod sola cubile, 60
Otia tam pulchræ terit infecunda juventæ :
Sed venient plenis, venient connubia tædis.
Sic certe formæque bonis animique meretur:
Sive chelyn complexa ferit, seu voce paterna
Discendum Musis sonat, et mea carmina flectit,
66
Candida seu molli diducit brachia motu;
Ingenium probitas, artemque modestia vincit.
Nonne leves pueros, non te, Cytherea, pudebat
Hoc cessare decus? Nec tantum Roma jugales
70
Conciliare toros, festasque accendere tædas
Fertilis; et nostra generi tellure dabuntur.
Non adeo Vesuvinus apex, et flammea diri
Montis hiems trepidas exhausit civibus urbes:
Stant, populisque vigent: hic auspice condita

Phoebo

75

Tecta, Dicarchei portus, et littora mundi
Hospita et hic magnæ tractus imitantia Romæ
Quæ Capys advectis implevit moenia Teucris.
Nostra quoque haud propriis tenuis, nec rara

colonis

80

Parthenope, cui mite solum trans æquora vectæ
Ipse Dionæa monstravit Apollo columba.
Has ego te sedes (ram nec mihi barbara Thrace,
Nec Libye natale solum) transferre laboro:
Quas et mollis hiems, et frigida temperat æstas :
Quas imbelle fretum torpentibus alluit undis :
Pax secura locis, et desidis otia vitæ,
Et nunquam turbata quies, somnique peracti.
Nulla foro rabies, aut strictæ jurgia leges
Norunt: jura viris solum, et sine fascibus, æquum.
Quid nune magnificas species cultusque locorum,
Templaque, et innumeris spatia interstincta

columnis;

85

90

Et geminam molem nudi tectique theatri,
Et Capitolinis Quinquennia proxima lustris;
Quid laudem risus, libertatemque Menandri,
Quam Romanus honos et Graia licentia miscent?
Nec desunt variæ circum oblectamina vitæ: 95
Sive vaporiferas, blandissima littora, Baias,
Enthea fatidicæ seu visere tecta Sibyllæ
Dulce sit, Iliacoque jugum memorabile remo:
99
Seu tibi Bacchei vineta madentia Gauri,
Teleboûmque domos, trepidis ubi dulcia nautis
Lumina noctivaga tollit Pharos æmula lunæ,
8 G

Caraque non molli juga Surrentina Lyro,
Quæ meus ante alios habitator Pollius auget:
Enariæque lacus medicos, Statinasque renatas
Mille tibi nostræ referam telluris amores: 105
Sed satis hoc, conjux, satis hoc dixisse, creavit
Me tibi, me socium longos adstrinxit in annos.

Nonne hæc amborum genitrix altrixque videri
Digna? sed ingratus qui plura annecto, tuisque
Moribus indubito: venies, carissima conjux,1
Præveniesque etiam: sine me tibi ductor aquarum
Tibris, et armiferi sordebunt tecta Quirini.

LIBER QUARTU S.

AD MARCELLUM.

Inveni librum, Marcelle carissime, quem pietati tuæ dedicarem. Reor equidem aliter, quam invocato numine maximi imperatoris, nullum opusculum meum cœpisse. Sed hic liber tres... habet. Sequitur quarta, quæ ad honorem tuum pertinet. Primo autem septimumdecimum Ger manici nostri consulatum adoravi. Secundo gratias egi sacratissimis ejus epulis honoratus. Tertio viam Domitianam miratus sum, quæ gravissimam arenarum moram exemit: cujus beneficio tu quoque maturius epistolam meam accipies, quam tibi in hoc libro a Neapoli scribo. Proximum est lyricum carmen ad Septimium Severum, juvenem (uti scis) inter ornatissimos secundi ordinis, tuum quidem etiam condiscipulum; sed mihi contra hoc quoque jus, arctissime carum. Nam Vindicis nostri Herculem Epitrapezion, secundum honorem, quem de me, et de ipsis studiis meretur, imputare etiam tibi possum. Maximum Junium et dignitatis et eloquentiæ nomine a nobis diligi, satis eram testatus epistola, quam ad illum de editione Thebaidos meæ publicavi: sed nunc quoque eum reverti maturius e Dalmatia rogo. Juncta est Ecloga ad municipem meum Julium Menecratem, splendidum juvenem, et Pollii mei generum ; cui gratulor, quod Neapolim nostram numero liberorum honestaverit. Plotio Grypho, majoris gradus juveni, dignius opusculum reddam : sed interim hendecasyllabos, quos Saturnalibus una risimus, huic volumini inserui. Quare ergo plura in quarto Sylvarum, quam in prioribus? Ne se putent aliquid egisse, qui reprehenderunt (ut audio) quod hoc styli genus edidissem. Primum, supervacuum est dissuadere rem factam. Deinde, multa ex illis jam Domino Cæsari dederam; at quanto hoc plus est, quam edere? Exercere autem jocos non licet? Si secreto, inquit. Sed et sphæromachias spectamus, et pilaris lusio admittitur. Novissime, quisquis ex meis invidus aliquid legit, statim se profitetur adversum: itaque consilio ejus accedam? In summa, nempe ego sum, qui traducor: taceat, et gaudeat. Hunc tamen librum tu, Marcelle, defendes. Et, si videtur, hactenus: sin minus, reprehendemur.

I. XVII. consulatus Imp. Aug. Germanici

Domitiani.

5

Læta bis octonis accedit purpura fastis
Cæsaris, insignemque aperit Germanicus annum,
Atque oritur cum sole novo, cum grandibus astris
Clarius ipse nitens, et primo major Eoo.
Exsultent leges Latiæ: gaudete, curules;
Et septemgemino jactantior æthera pulset
Roma jugo: plusque ante alias Evandrius arces
Collis ovet: subiere novi Pallatia fasces,
Et requiem bis sextus honos, precibusque receptis
Curia Cæsareum gaudet vicisse pudorem.
Ipse etiam immensi reparator maximus ævi
Attollit vultus, et utroque a limine grates
Janus agit: quem tu, vicina Pace ligatum,
Omnia jussisti componere bella, novique
In leges jurare fori: levat ecce supinas
Hinc atque inde manus, geminaque hæc voce
profatur:

10

15

20

Salve, magne parens mundi, qui sæcula mecum
Instaurare paras: talem te cernere semper
Mense meo tua Roma cupit: sic tempora nasci,
Sic annos intrare decet: da gaudia fastis
Continua; hos humeros multo sinus ambiat ostro,
Et properata tuæ manibus prætexta Minervæ.
Adspicis ut templis alius nitor, altior aris
Ignis, et ipsa meæ tepeant tibi sidera brumæ.

Permittes hanc sæpe diem: manet insuper ordo
Longior, et totidem felix tibi Roma curules 36
Terque quaterque dabit: mecum altera sæcula
Et tibi longævi revocabitur ara Terenti. [condes,
Mille tropea feres: tantum permitte triumphos.
Restat Bactra novis, restat Babyìona tributis 40
Frenari nondum in gremio Jovis Indica laurus;
Nondum Arabes Seresque rogant; nondum omnis
honorem
[menses.

Annus habet, cupiuntque decem tua nomina
Sic Janus, clausoque libens se poste recepit.
Tunc omen plausere fores, lætoque dederunt 45
Signa polo; longamque tibi, dux magne, juven

tam

Annuit, atque suos promisit Jupiter annos

II. Eucharisticon ad Imp. Aug. Germanicum
Domitianum.

5

9

Regia Sidoniæ convivia laudat Elissæ,
Qui magnum Ænean Laurentibus intulit arvis :
Alcinoique dapes mansuro carmine monstrat
Equore qui lento reducem consumsit Ulixen:
Ast ego, cui sacræ Cæsar nova gaudia cœnæ
Nunc primum, dominaque dedit considere mensa,
Qua celebrem mea vota lyra? quas solvere grates
Sufficiam? non si pariter mihi vertice læto
Nectat adoratas et Smyrna et Mantua lauros,
Digna loquar: mediis videor discumbere in astris
Cum Jove, et Iliaca porrectum sumere dextra
Immortale merum: steriles transmisimus annos;
Hæc ævi mihi prima dies, hic limina vitæ.
Tene ego, regnator terrarum, orbisque subacti
Magne parens, te, spes hominum, te, cura deorum,
Cerno jacens? datur hæc juxta, datur ora tueri
Vina inter mensasque, et non adsurgere fas est?
Tectum augustum, ingens, non centum insigne
columnis,

31

35

Sed quantæ superos cœlumque, Atlante remisso,
Sustentare queant: stupet hoc vicina Tonantis 20
Regia, teque pari lætantur sede locatum
Numina, ne magnum properes exscendere cœlum:
Tanta patet moles, effusæque impetus aulæ
Liberior campis, multumque amplexus aperti
Ætheris, et tantum domino minor: ille penates
Implet, et ingenti Genio juvat. Emulus illic 26
Mons Libys Iliacusque nitent, et multa Syene,
Et Chios, et glauca certantia Doride saxa,
Lunaque portandis tantum suffecta columnis.
Longa super species: fessis vix culmina prendas
Visibus, auratique putes laquearia cœli.
Hic cum Romuleos proceres, trabeataque Cæsar
Agmina mille simul jussit discumbere mensis,
Ipsa sinus accincta Ceres, Bacchusque laborant
Sufficere: ætherii felix sic orbita fluxit
Triptolemi: sic vitifero sub palmite nudos
Umbravit colles et sobria rura Lyæus.
Sed mihi non epulas, Indisve innixa columnis
Robora Maurorum, famulasve ex ordine turmas;
Ipsum, ipsum cupido tantum spectare vacavit 40
Tranquillum vultus, et majestate serena
Mulcentem radios, submittentemque modeste
Fortunæ vexilla suæ: tamen ore nitebat
Dissimulatus honos: talem quoque barbarus hos-
Posset, et ignotæ conspectum agnoscere gentes.
Non aliter gelida Rhodopes in valle recumbit 46
Dimissis Gradivus equis: sic lubrica ponit
Membra Therapnæa resolutus gymnade Pollux:
Sic jacet ad Gangen, Indis ululantibus, Evan :
Sic gravis Alcides post horrida jussa novercæ 50
[tus:
Gaudebat strato latus acclinare leoni.
Parva loquor, necdum æquo tuos, Germanice, vul-
Talis ubi Oceani finem, mensasque revisit
Æthiopum, sacro diffusus nectare vultus
Dux superum, secreta jubet dare carmina Musas,
Et Pallenæos Phœbum laudare triumphos.
Di tibi (namque animas sæpe exaudire minores
Dicuntur) patriæ bis terque exire senectæ
Annuerint fines: rata numina miseris astris,
Templaque des, habilesque domos: sæpe annua

pandas

[tis

56

60

Limina, sæpe novo Janum lictore salutes, Sæpe coronatis iteres Quinquennia lustris. Qua mihi felices epulas, mensæque dedisti Sacra tuæ, talis longo post tempore venit Lux mihi, Trojanæ qualis sub collibus Albæ 65

Cum modo Germanas acies, modo Daca sonantem
Prolia, Palladio tua me manus induit auro.

III. Via Domitiana.

Quis duri silicis gravisque ferri
Immanis sonus æquori propinquum
Saxosæ latus Appiæ replevit?
Certe non Libycæ sonant catervæ,
Nec, dux advena, pejerate bello,
Campanos quatis inquietus agros:
Nec frangit vada, montibusque cæsis
Inducit Nero sordidas paludes.
Sed qui limina bellicosa Jani
Justis legibus, et foro coronat.
Qui casta Cereri diu negata
Reddit jugera, sobriasque terras :
Qui fortem vetat interire sexum,
Et censor prohibet mares adultos
Pulchræ supplicium timere formæ :
Qui reddit Capitolio Tonantem,
Et Pacem propria domo reponit;
Qui genti patriæ futura semper
Sancit limina, Flaviumque cœlum;
Hic, cœno bibulo viam gravante,
Et campis iter amne detinente,
Longos eximit ambitus, novoque
Injectu solidat graves arenas;
Gaudens Euboicæ domum Sibyllæ,
Gauranosque sinus, et æstuantes
Septem montibus admovere Baias.
Hic quondam piger axe vectus uno
Nutabat cruce pendula viator;
Sorbebatque rotas maligna tellus;
Et plebs in mediis Latina campis
Horrebat mala navigationis:
Nec cursus agiles, et impeditum
Tardabant iter orbitæ jacentes,
Dum pondus nimium querens sub alta
Repit languida quadrupes statera.
At nunc, quæ solidum diem terebat,
Horarum via facta vix duarum.

Non tensæ volucrum per astra pennæ,
Nec velocius ibitis, carinæ.
Hic primus labor inchoare sulcos,
Et rescindere limites, et alto
Egestu penitus cavare terras :
Mox, haustas aliter replere fossas,
Et summo gremium parare dorso,
Ne nutent sola, ne maligna sedes,
Et pressis dubium cubile saxis.
Tunc umbonibus hinc et hinc coactis,
Et crebris iter alligare gomphis.
O quantæ pariter manus laborant!
Hi cædunt nemus, exuuntque montes,
Hi ferro scopulos trabesque lævant;
Illi saxa ligant, opusque texunt
Cocto pulvere sordidoque topho:
Hi siccant bibulas manu lacunas,
Et longe fluvios agunt minores.
Hæ possent et Athon cavare dextræ,
Et mæstum pelagus gementis Helles
Intercludere ponte non natanti.
His parvus, Lecheo nihil vetante,
Inous freta miscuisset Isthmos
Fervent littora, mobilesque sylvæ;
It longus medias fragor per urbes :
Atque echo simul hinc et inde fractam
Gauro Massicus uvifer remittit.
Miratur sonitum quieta Cyme,
Et Literna palus, pigerque Savo.

3 G 2