III.-P. VIRGILII MARONIS

BUCOLICON

LIBER.

P. VIRGILIUS MARO Andibus, agri Mantuani vico, domo rustica quidem, sed libera et honesta natus est, U. C. 684. Octaviano autem Cæsare terram Mantuanam militibus suis dividente, ad hæreditatem repetendam Romam profectus, cum jam antea carminum aliquot suavitate innotuisset, non tantum agros recepit, sed Mecanatis opera, communis ingeniorum fautoris, tum Principis ipsius tum clarissimorum quorumque ejus ætatis virorum favorem amicitiamque adeptus est. Georgica mox eodem hortante scripsit, ad animos scilicet hominum a bellicis studiis ad agrestia revocandos. Ubi autem omnium jam consensu principatum inter sui sæculi poetas nactus esset, Eneidem aggressus est. Cui dum supremam manum imponeret, Brundisii, aut, ut aliis placet, Tarenti mortuus est, U. C. 753.

MELIBUS.

ECLOGA I.-MELIBUS. TITYRUS.

Tityre, tu patulæ recubans sub tegmine fagi
Sylvestrem tenui musam meditaris avena:
Nos patriæ fines et dulcia linquimus arva;
Nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra
Formosam resonare doces Amaryllida sylvas. 5

TITY RUS.

O Meliboe, deus nobis hæc otia fecit:
Namque erit ille mihi semper deus; illius aram
Sæpe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus.
Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
Ludere, quæ vellem, calamo permisit agresti. 10

MELIBUS.

MELIBUS.

Fortunate senex, ergo tua rura manebunt:
Et tibi magna satis; quamvis lapis omnia nudus
Limosoque palus obducat pascua junco.
Non insueta graves tentabunt pabula fetus; 50
Nec mala vicini pecoris contagia lædent.
Fortunate senex, hic inter flumina nota
Et fontes sacros frigus captabis opacum.
Hinc tibi quæ semper vicino ab limite sæpes
Hyblæis apibus florem depasta salicti,
Sæpe levi somnum suadebit inire susurro.
Hinc alta sub rupe canet frondator ad auras;
Nec tamen interea raucæ, tua cura, palumbes,
Nec gemere aëria cessabit turtur ab ulmo.

TITYRUS.

55

Ante leves ergo pascentur in æthere cervi, 60
Et freta destituent nudos in littore pisces:
Ante, pererratis amborum finibus, exsul
Aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim:
Quam nostro illius labatur pectore vultus.

MELIBEUS.

At nos hinc alii sitientes ibimus Afros, [Oaxem,
Pars Scythiam, et rapidum Cretæ veniemus
Et penitus toto divisos orbe Britannos. 67
En unquam patrios longo post tempore fines,
Pauperis et tuguri congestum cespite culmen,
Post aliquot, mea regna videns, mirabor aristas?
Impius hæc tam culta novalia miles habebit?
Barbarus has segetes? en quo discordia cives
Produxit miseros! en quis consevimus agros!
Insere nunc, Melibae, piros, pone ordine vites.
Ite meæ, felix quondam pecus, ite capellæ. 75

G

10

14

Et vos, o lauri, carpam, et te, proxima myrte,
Sic positæ quoniam suaves miscetis odores. 55
Rusticus es, Corydon; nec munera curat Alexis;
Nec, si muneribus certes, concedat Iolas.

Heu heu, quid volui misero mihi! floribus
Austrum

Perditus, et liquidis immisi fontibus apros.
Quem fugis, ah demens? habitârunt dî quoque
sylvas,
60

Dardaniusque Paris. Pallas, quas condidit, arces
Ipsa colat nobis placeant ante omnia sylvæ.
Torva leæna lupum sequitur; lupus ipse capellam;
Florentem cytisum sequitur lasciva capella;
Te Corydon,o Alexi: trahit sua quemque voluptas.
Adspice, aratra jugo referunt suspensa juvenci,
Et sol crescentes decedens duplicat umbras : 67
Me tamen urit amor; quis enim modus adsit
amori?

Ah Corydon, Corydon, quæ te dementia cepit !
Semiputata tibi frondosa vitis in ulmo est. 70
Quin tu aliquid saltem, potius quorum indiget
usus,

Invenies alium, si te hic fastidit, Alexin.

MENALCAS.

ECLOGA III.

Palamon.

DAMETAS.

MENALCAS.

PALEMON.

Dic mihi, Damota, cujum pecus? an Melibai?

DAMETAS.

Nunc etiam pecudes umbras et frigora captant; | Viminibus mollique paras detexere junco.
Nunc virides etiam occultant spineta lacertos;
Thestylis et rapido fessis messoribus æstu
Allia serpyllumque herbas contundit olentes:
At mecum raucis, tua dum vestigia lustro,
Sole sub ardenti resonant arbusta cicadis.
Nonne fuit satius tristes Amaryllidis iras
Atque superba pati fastidia? nonne Menalcan?
Quamvis ille niger, quamvis tu candidus esses.
O formose puer, nimium ne crede colori.
Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur.
Despectus tibi sum, nec, qui sim, quæris, Alexi ;
Quam dives pecoris, nivei quam lactis abundans.
Mille meæ Siculis errant in montibus agnæ. 21
Lac mihi non æstate novum, non frigore defit.
Canto quæ solitus, si quando armenta vocabat,
Amphion Dircæus in Actæo Aracyntho.
Nec sum adeo informis: nuper me in littore vidi,
Cum placidum ventis staret mare; non ego
Daphnin,

26

Judice te, metuam, si nunquam fallat imago.
O tantum libeat mecum tibi sordida rura
Atque humiles habitare casas, et figere cervos,
Hædorumque gregem viridi compellere hibisco!
Mecum una in sylvis imitabere Pana canendo.
Pan primus calamos cera conjungere plures 32
Instituit; Pan curat oves oviumque magistros.
Nec te poeniteat calamo trivisse labellum:

Non; verum Ægonis: nuper mihi tradidit Ægon.

MENALCAS.

Infelix o semper, oves, pecus! ipse Neæram
Dum fovet, ac, ne me sibi præferat illa, veretur,
Hic alienus oves custos bis mulget in hora : 5
Et succus pecori, et lac subducitur agnis.

DAMŒTAS.

Parcius ista viris tamen objicienda memento.
Novimus et qui te, transversa tuentibus hircis,
Et quo (sed faciles Nymphæ risere) sacello.

MENALCAS.

Tum, credo, quum me arbustum videre Myconis
Atque mala vites incidere falce novellas.

DAMETAS.

11

Aut hic ad veteres fagos, cum Daphnidis arcum
Fregisti et calamos: quæ tu, perverse Menalca,
Et cum vidisti puero donata, dolebas;

Hæc eadem ut sciret,quid non faciebat Amyntas? Et, si non aliqua nocuisses, mortuus esses.

Est mihi disparibus septem compacta cicutis 36
Fistula, Damætas dono mihi quam dedit olim,
Et dixit moriens: Te nunc habet ista secundum:
Dixit Damætas; invidit stultus Amyntas.
Præterea duo, nec tuta mihi valle reperti,

40

Capreoli, sparsis etiam nunc pellibus albo,
Bina die siccant ovis ubera; quos tibi servo.
Jam pridem a me illos abducere Thestylis orat;
Et faciet; quoniam sordent tibi munera nostra.
Huc ades, o formose puer: tibi lilia plenis 45
Ecce ferunt Nymphæ calathis; tibi candida Naïs,
Pallentes violas et summa papavera carpens,
Narcissum et florem jungit bene olentis anethi;
Tum, casia atque aliis intexens suavibus herbis,
Mollia luteola pingit vaccinia caltha.
Ipse ego cana legam tenera lanugine mala,
Castaneasque nuces, mea quas Amaryllis amabat:
Addam cerea pruna; honos erit huic quoque
pomo:

50

MENALCAS.

15

Quid domini faciant, audent quum talia fures!
Non ego te vidi Damonis, pessime, caprum
Excipere insidiis, multum latrante Lycisca ?
Et cum clamarem, Quo nunc se proripit ille?

Tityre, coge pecus: tu post carecta latebas. 20

DAMCETAS.

Quem mea carminibus meruisset fistula, caprum?
Si nescis, meus ille caper fuit; et mihi Damon
Ipse fatebatur; sed reddere posse negabat.

An mihi cantando victus non redderet ille,

MENALCAS.

Cantando tu illum? aut unquam tibi fistula cera
Juncta fuit? non tu in triviis, indocte, solebas
Stridenti miserum stipula disperdere carmen?

DAMETAS.

Vis ergo inter nos quid possit uterque vicissim
Experiamur? ego hanc vitulam (ne forte re-

cuses,

20

At tibi prima, puer, nullo munuscula cultu
Errantes hederas passim cum baccare tellus,
Mixtaque ridenti colocasia fundet acantho.
Ipsæ lacte domum referent distenta capellæ
Ubera; nec magnos metuent armenta leones.
Ipsa tibi blandos fundent cunabula flores.
Occidet et serpens, et fallax herba veneni
Occidet; Assyrium vulgo nascetur amomum. 25
At simul heroum laudes et facta parentis
Jam legere, et quæ sit poteris cognoscere virtus;
Molli paullatim flavescet campus arista,
Incultisque rubens pendebit sentibus uva,
Et duræ quercus sudabunt roscida mella.
Pauca tamen suberunt priscæ vestigia fraudis,
Quæ tentare Thetin ratibus, quæ cingere muris
Oppida, quæ jubeant telluri infindere sulcos.
Alter erit tum Tiphys, et altera quæ vehat Argo
Delectos heroas: erunt etiam altera bella;
35
Atque iterum ad Trojam magnus mittetur Achil-
les.

30

Hinc ubi jam firmata virum te fecerit ætas,
Cedet et ipse mari vector; nec nautica pinus
Mutabit merces; omnis feret omnia tellus; 39
Non rastros patietur humus, non vinea falcem ;
Robustus quoque jam tauris juga solvet arator;
Nec varios discet mentiri lana colores;
Ipse sed in pratis aries jam suave rubenti
Murice, jam croceo mutabit vellera luto;
Sponte sua sandyx pascentes vestiet agnos.

MENALCAS.

Montibus in nostris solus tibi certet Amyntas.

MOPSUS.

Quid, si idem certet Phobum superare canendo?

MENALCAS.

Incipe, Mopse, prior: si quos aut Phyllidis ignes,
Aut Alconis habes laudes, aut jurgia Codri. 11
Incipe; pascentes servabit Tityrus hædos.

MOPSUS.

Immo hæc, in viridi nuper quæ cortice fagi
Carmina descripsi, et modulans alterna notavi,
Experiar: tu deinde jubeto certet Amyntas. 15

MENALCAS.

Lenta salix quantum pallenti cedit olivæ,
Puniceis humilis quantum saliunca rosetis; 17
Judicio nostro tantum tibi cedit Amyntas.

MOPSUS.

22

Sed tu desine plura, puer; successimus antro.
Extinctum Nymphæ crudeli funere Daphnin
Flebant; vos coryli testes et flumina Nymphis :
Cum, complexa sui corpus miserabile nati,
Atque deos atque astra vocat crudelia mater.
Non ulli pastos illis egere diebus
Frigida, Daphni, boves ad flumina; nulla neque

Libavit quadrupes, nec graminis attigit herbam.
Daphni, tuum Ponos etiam ingemuisse leones
Interitum, montesque feri sylvæque loquuntur.
Daphnis et Armenias curru subjungere tigres
Instituit; Daphnis thiasos inducere Bacchi, 30
Et foliis lentas intexere mollibus hastas.
Vitis ut arboribus decori est, ut vitibus uvæ,
Ut gregibus tauri, segetes ut pinguibus arvis ;
Tu decus omne tuis. Postquam te fata tulerunt,
45 Ipsa Pales agros, atque ipse reliquit Apollo. 35
Grandia sæpe quibus mandavimus hordea sulcis,
Infelix lolium et steriles nascuntur avenæ.
Pro molli viola, pro purpureo narcisso,
Carduus et spinis surgit paliurus acutis.
Spargite humum foliis, inducite fontibus umbras,
Pastores; mandat fieri sibi talia Daphnis :
Et tumulum facite, et tumulo superaddite car-

Talia sæcla, suis dixerunt, currite, fusis
Concordes stabili fatorum numine Parcæ.
Aggredere o magnos (aderit jam tempus) honores,
Cara deûm soboles, magnum Jovis incrementum!
Adspice convexo nutantem pondere mundum, 50
Terrasque tractusque maris cœlumque profun-
dum;

Adspice, venturo lætentur ut omnia sæclo.
O mihi tam longæ maneat pars ultima vitæ,
Spiritus et, quantum sat erit tua dicere facta!
Non me carminibus vincet nec Thracius Orpheus,
Nec Linus; huic mater quamvis, atque huic
pater adsit,

Orphei Calliopea, Lino formosus Apollo.
Pan etiam Arcadia mecum si judice certet,
Pan etiam Arcadia dicat se judice victum.

56

Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem; Matri longa decem tulerunt fastidia menses. Incipe, parve puer; cui non risere parentes, Nec deus hunc mensa, dea nec dignata cubili est.

An quicquam nobis tali sit munere majus?
Et puer ipse fuit cantari dignus; et ista
Jam pridem Stimicon laudavit carmina nobis. 55

MENALCAS.

Candidus insuetum miratur limen Olympi,
Sub pedibusque videt nubes et sidera Daphnis.
Ergo alacris sylvas et cætera rura voluptas,
Panaque pastoresque tenet Dryadasque puellas.
Nec lupus insidias pecori, nec retia cervis 60
Ulla dolum meditantur: amat bonus otia Daph-
nis.