Neu conversa domum pigeat dare lintea, quando Padus Matina laverit cacumina,
In mare seu celsus procurrerit Apenninus, Novaque monstra junxerit libidine
Mirus amor: juvet ut tigres subsidere cervis, Adulteretur et columba miluo;
Credula nec ravos timeant armenta leones; Ametque salsa lævis hircus æquora
Hæc, et quæ poterunt reditus abscindere dulces. Eamus omnis exsecrata civitas,
Aut pars indocili melior grege; mollis et exspes Inominata perprimat cubilia.
Vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum, Etrusca præter et volate littora.
Nos manet Oceanus circumvagus: arva, beata Petamus arva, divites et insulas; Reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis, Et imputata floret usque vinea,
Ergo negatum vincor ut credam miser, Sabella pectus increpare carmina, Caputque Marsa dissilire nænia.
Quid amplius vis? O mate et terra! ardeo, 30 Quantum neque atro delibutus Hercules
Nessi cruore, nec Sicana fervida
Injuriosis aridus ventis ferar, Cales venenis officina Colchicis. Quæ finis? aut quod me manet stipendium? Effare: jussas cum fide pœnas luam, Paratus expiare, seu poposceris Centum juvencos, sive mendaci lyra Voles sonari: tu pudica, tu proba, Perambulabis astra sidus aureum. Infamis Helenæ Castor offensus vice, Fraterque magni Castoris, victi pre e, Ademta vati reddidere lumina. Et tu (potes nam) solve me dementia, O nec paternis obsoleta sordibus, Nec in sepulcris pauperum prudens anus Novendiales dissipare pulveres! Tibi hospitale pectus, et puræ manus; 50 Tuusque venter Pactumeius; et tuo Cruore rubros obstetrix pannos lavit, Utcunque fortis exsilis puerpera. Canilia.
Germinat et nunquam fallentis termes olivæ, 45 Suamque pulla ficus ornat arborem; Mella cava manant ex ilice; montibus altis Levis crepante lympha desilit pede. Illic injussæ veniunt ad mulctra capellæ,
Refertque tenta grex amicus ubera; Nec vespertinus circumgemit ursus ovile, Nec intumescit alta viperis humus: Pluraque felices mirabimur; ut neque largis Aquosus Eurus arva radat imbribus, Pinguia nec siccis urantur semina glebis; Utrumque rege temperante cœlitum. Non huc Argoo contendit remige pinus,
Neque impudica Colchis intulit pedem; Non huc Sidonii torserunt cornua nautæ,
Quid obseratis auribus fundis preces? Non saxa nudis surdiora navitis Neptunus alto tundit hibernus salo. Inultus ut tu riseris Cotyttia Vulgata, sacrum liberi Cupidinis?
Q. HORATII FLACCI CARMEN SECULARE,
PRO INCOLUMITATE IMPERII.
Roma si vestrum est opus, Iliæque Littus Etruscum tenuere turmæ, Jussa pars mutare lares et urbem Sospite cursu;
5 Cui per ardentem sine fraude Trojam Castus Æneas, patriæ superstes, Liberum munivit iter, daturus Plura relictis;
Di, probos mores docili juventæ, Di, senectuti placidæ quietem, Romulæ genti date remque prolem- que, et decus omne.
Quique vos bubus veneratur albis, Clarus Anchisa Venerisque sanguis, Imperet, bellante prior, jacentem Lenis in hostem.
Jam mari terraque manus potentes Medus Albanasque timet secures: 15 Jam Scythæ responsa petunt, superbi Nuper, et Indi.
Jam Fides, et Pax, et Honos, Pudorque Priscus, et neglecta redire Virtus
Audet; apparetque heata pleno Copia cornu.
Chorus Puerorum.
Augur et fulgente decorus arcu
Phoebus, acceptusque novem Camœnis, Qui salutari levat arte fessos
Q. HORATII FLACCII SATIRARUM
Qui fit, Mecænas, ut nemo, quam sibi sortem Seu ratio dederit, seu fors objecerit, illa Contentus vivat; laudet diversa sequentes? O fortunati mercatores! gravis annis Miles ait, multo jam fractus membra labore. Contra mercator, navim jactantibus Austris, Militia est potior: quid enim? concurritur : horæ Momento cita mors venit, aut victoria læta, Agricolam laudat juris legumque peritus, Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat. 10 Ille, datis vadibus, qui rure extractus in urbem est, Solos felices viventes clamat in urbe. Cætera de genere hoc (adeo sunt multa) loquacem Delassare valent Fabium: ne te morer, audi, Quo rem deducam. Si quis deus, En ego, dicat, 15 Jam faciam, quod vultis : eris tu, qui modo miles, Mercator: tu, consultus modo, rusticus: hinc vos, Vos hinc mutatis discedite partibus. Eia, Quid statis? Nolint. Atqui licet esse beatis. Quid causæ est, merito quin illis Jupiter ambas Iratus buccas in flet? neque se fore posthac Tam facilem dicat, votis ut præbeat aurem ? Præterea, ne sic, ut qui jocularia, ridens Percurram; (quanquam ridentem dicere verum Quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi Doctores, elementa velint ut discere prima) Sed tamen amoto quæramus seria ludo. Ille, gravem duro terram qui vertit aratro, Perfidus hic caupo, miles, nautæque per omne Audaces mare qui currunt, hac mente laborem 30 Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant, Aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut Parvula (nam exemplo est) magni formica laboris Ore trahit, quodcunque potest, atque addit 34
Quem struit, haud ignara ac non incauta futuri: Quæ, simul inversum contristat Aquarius annum, Non usquam prorepit, et illis utitur ante Quæsitis sapiens; cum te neque fervidus æstus Dimoveat lucro, neque hiems, ignis, mare, ferrum; Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter. Quid juvat immensum te argenti pondus et auri Furtim defossa timidum deponere terra? Quod si comminuas, vilem redigatur ad assem. At, ni id fit, quid habet pulchri constructus acervus?
Millia frumenti tua triverit area centum;
Quid facias illi? jubeas miserum esse, libenter Quatenus id facit; ut quidam memoratur Athenis Sordidus ac dives, populi contemnere voces Sic solitus: Populus me sibilat; at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca. Tantalus a labris sitiens fugientia captat Flumina. Quid rides? mutato nomine, de te Fabula narratur. Congestis undique saccis Indormis inhians, et tanquam parcere sacris Cogeris, aut pictis tanquam gaudere tabellis. Nescis quo valeat nummus? quem præbeat usum? Panis ematur, olus, vini sextarius: adde, Queis humana sibi doleat natura negatis. An vigilare metu exanimem, noctesque diesque Formidare malos fures, incendia, servos, Ne te compilent fugientes; hoc juvat? horum Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum. At, si condoluit tentatum frigore corpus, Aut alius casus lecto te affixit; habes, qui Assideat, fomenta paret, medicum roget, ut te Suscitet, ac reddat natis carisque propinquis.
Non uxor salvum te vult, non filius; omnes Vicini oderunt, noti, pueri atque puellæ. Miraris, cum tu argento post omnia ponas, Si nemo præstet, quem non merearis amorem ? An, si cognatos, nullo natura labore Quos tibi dat, retinere velis servareque amicos; Infelix operam perdas; ut si quis asellum In Campo doceat parentem currere frenis? Denique sit finis quærendi; quoque habeas plus, Pauperiem metuas minus; et finire laborem Incipias, parto quod avebas; ne facias, quod Ummidius quidam, (non longa est fabula) dives, Ut metiretur nummos; ita sordidus, ut se Non unquam servo melius vestiret; ad usque Supremum tempus, ne se penuria victus Opprimeret, metuebat. At hunc liberta securi Divisit medium, fortissima Tyndaridarum Quid mi igitur suades? ut vivam Nævius? aut sic
Non tuus hoc capiet venter plus quam meus: ut, si Ut Nomentanus? ¶ Pergis pugnantia secum
Reticulum panis, venales inter, onusto
Forte vehas humero, nihilo plus accipias, quam Qui nil portarit. Vel dic, quid referat, intra Naturæ fines viventi, jugera centum an
Mille aret! ¶ At suave est ex magno tollere
Frontibus adversis componere? Non ego, avarum Cum veto te fieri, vappam jubeo ac nebulonem. Est inter Tanaim quiddam socerumque Viselli. Est modus in rebus; sunt certi denique fines, 106 Quos ultra citraque nequit consistere rectum. Illuc, unde abii, redeo; nemon', ut avarus, Se probet? at potius laudet diversa sequentes? Quodque aliena capella gerat distentius uber, 110 Tabescat? neque se majori pauperiorum Turbæ comparet? hunc atque hunc superare la- boret ?
Ambubaiarum collegia, pharmacopolæ, Mendici, mimæ, balatrones, hoc genus omne Mæstum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli; Quippe benignus erat Contra hic, ne prodigus esse Dicatur metuens, inopi dare nolit amico, Frigus quo duramque famem depellere possit. Hunc si perconteris, avi cur atque parentis Præclaram ingrata stringat malus ingluvie rem, Omnia conductis coemens opsonia nummis ; Sordidus atque animi quod parvi nolit haberi, 10 Respondet. Laudatur ab his, culpatur ab illis. Fufidius vappæ famam timet ac nebulonis, Dives agris, dives positis in fœnore nummis. Quinas hic capiti mercedes exsecat; atque Quanto perditior quisque est, tanto acrius urget: Nomina sectatur, modo sumta veste virili, Sub patribus duris, tironum. Maxime, quis non, Jupiter! exclamat, simul atque audivit? ¶At in se Pro quæstu sumtum facit hic. ¶ Vix credere possis, Quam sibi non sit amicus: ita ut pater ille, Terenti Fabula quem miserum nato vixisse fugato Inducit, non se pejus cruciaverit, atque hic. Si quis nunc quærat, Quo res hæc pertinet? Illuc: Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt. Malthinus tunicis demissis ambulat; est, qui 25 Inguen ad obscænum subductis usque facetus : Pastillos Rufillus olet, Gorgonius hircum: Nil medium est. Sunt, qui nolint tetigisse, nisi illas, Quarum subsuta talos tegat instita veste : Contra alius nullam, nisi olente in fornice stantem. Quidam notus homo cum exiret fornice; Macte Virtute esto, inquit sententia dia Catonis : Nam, simul ac venas inflavit tetra libido, Huc juvenes æquum est descendere, non alienas Permolere uxores. Nolim laudarier, inquit, 35 Sic me, mirator cunni Cupiennius albi. Audire est operæ pretium, procedere recte Qui mochis non vultis, ut omni parte laborent; Utque illis multo corrupta dolore voluptas, Atque hæc rara cadat, dura inter sæpe pericla. 40 Hic se præcipitem tecto dedit; ille flagellis Ad mortem cæsus; fugiens hic decidit acrem Prædonum in turbam; dedit hic pro corpore num- mos;
Hunc perminxerunt calones: quin etiam illud Accidit, ut cuidam testes caudamque salacem 45 Demeteret ferrum. Jure, omnes. Galba negabat. Tutior at quanto merx est in classe secunda ! Libertinarum dico, Sallustius in quas Non minus insanit, quam qui mochatur: at hic, si, Qua res, qua ratio suaderet, quaque modeste 50 Munifico esse licet, vellet bonus atque benignus Esse; daret quantum satis esset, nec sibi damno Dedecorique foret: verum hoc se amplectitur uno: Hoc amat, hoc laudat : Matronam nullam ego tan go;
Ut quondam Marsæus, amator Originis, ille, 55 Qui patrium mimæ donat fundumque laremque, Nil fuerit mi, inquit,cum uxoribus unquam alienis.
Verum est cum mimis, est cum meretricibus; unde Fama malum gravius, quam res, trahit. An tibi abunde
Personam satis est, non illud, quicquid ubique 60 Officit, evitare? Bonam deperdere famam, Rem patris oblimare, malum est ubicunque. Quid
est, in matrona, ancilla, peccesve togata? Villius in Fausta Sullæ gener, hoc miser uno Nomine deceptus, poenas dedit usque superque 65 Quam satis est; pugnis cæsus, ferroque petitus; Exclusus fore, cum Longarenus foret intus. Huic si, mutonis verbis mala tanta videntis, [a te Diceret hæc animus; Quid vis tibi? numquid ego Magno prognatum deposco consule cunnum, 70 Velatumque stola, mea cum conferbuit ira? Quid responderet? Magno patre nata puella est. At quanto meliora monet, pugnantiaque istis. Dives opis natura suæ, si tu modo recte Dispensare velis, ac non fugienda petendis Immiscere! Tuo vitio, rerumne, labores, Nil referre putas? Quare, ne poeniteat te, Desine matronas sectarier, unde laboris Plus haurire mali est, quam ex re decerpere fructus. Nec magis huic, inter niveos viridesque lapillos Sit licet, hoc, Cerinthe, tuo tenerum est femur,
Rectius; atque etiam melius persæpe togatæ. Adde huc, quod mercem sine fucis gestat; aperte, Quod venale habet, ostendit; nec, si quid honesti
Jactat habetque palam, quærit quo turpia celet. 85 Regibus hic mos est, ubi equos mercantur; opertos Inspiciunt; ne, si facies (ut sæpe) decora Molli fulta pede est, emtorem inducat hiantem; Quod pulchræ clunes, breve quod caput, ardua cervix.
Hoc illi recte ne corporis optima Lynceis 90 Contemplere oculis, Hypsaa cæcior illa
Quæ mala sunt, species. O crus! O brachia! ¶ Verum
Depygis, nasuta, brevi latere, ac pede longo est. Matronæ, præter faciem, nil cernere possis, Catera, ni Catia est, demissa veste tegentis. 95 Si interdicta petes, vallo circumdata, (nam te Hoc facit insanum) multæ tibi tum officient res; Custodes, lectica, ciniflones. parasitæ ; Ad talos stola demissa, et circumdata palla ; Plurima, quæ invideant pure apparere tibi rem. Altera, nil obstat: Cois tibi pæne videre est, 101 Ut nudam; ne crure malo, ne sit pede turpi; Metiri possis oculo latus. An tibi mavis Insidias fieri, pretiumque avellier, ante Quam mercem ostendi? ¶ Leporem venator ut alta In nive sectetur, positum sic tangere nolit, Cantat; et apponit, Meus est amor huic similis : nam Transvolat in medio posita, et fugientia captat.
Hiscine versiculis speras tibi posse dolores, Atque æstus curasque graves, e pectore pelli? 110 Nonne cupidinibus statuit natura modum, quem, Quid latura, sibi quid sit dolitura negatum, Quærere plus prodest, et inane abscindere soldo? Num. tibi cum fauces urit sitis, aurea quæris Pocula? num esuriens fastidis omnia præter 115 Pavonem rhombumque? tument tibi cum ingui
Ancilla aut verna est præsto puer, impetus in quem Continuo fiat, malis tentigine rumpi?
Non ego; namque parabilem amo Venerem, facilemque.
Illam, Post paulo; Sed pluris; Si exierit vir; 120 Gallis: hanc, Philodemus ait, sibi, quæ neque
Stet pretio, neque cunctetur, cum est jussa, venire: Candida rectaque sit; munda hactenus, ut neque longa
Nec magis alba velit, quam det natura, videri. Hæc,ubi supposuit dextro corpus mihi lævum, 125 Ilia et Egeria est: do nomen quodlibet illi. Nec vereor, ne, dum futuo, vir rure recurrat, Janua frangatur, latret canis, undique magno Pulsa domus strepitu resonet, vepallida lecto Desiliat mulier, miseram se conscia clamet; 130 Cruribus hæc metuat, doti deprensa, egomet mi. Discincta tunica fugiendum est, ac pede nudo, Ne nummi pereant, aut pyga, aut denique fama. Deprendi miserum est: Fabio vel judice vincam. SATIRA III.-In Obtrectatores, et Supercilium
Nil æquale homini fuit illi: sæpe, velut qui Currebat fugiens hostem; persæpe, velut qui 10 Junonis sacra ferret: habebat sæpe ducentos, Sæpe decem servos: modo reges atque tetrarchas, Omnia magna, loquens; modo, Sit mihi mensa tripes, et
Concha salis puri, et toga quæ defendere frigus, Quamvis crassa, queat. Decies centena dedisses Huic parco paucis contento, quinque diebus 16 Nil erat in loculis: noctes vigilabat ad ipsum Mane, diem totum stertebat: nil fuit unquam Sic impar sibi. Nunc aliquis dicat mihi. Quid tu? Nullane habes vitia? Immo alia, et fortasse ininora. Mænius absentem Novium cum carperet; Heus tu, Quidam ait, ignoras te? an ut ignotum dare nobis Verba putas? Egomet mi ignosco, Mænius inquit. Stultus et improbus hic amor est,dignusque notari. Cum tua pervideas oculis mala lippus inunctis, Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum, Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius? Attibi
Evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi. Iracundior est paulo? minus aptus acutis Naribus horum hominum? rideri possit, eo quod Rusticius tonso toga defluit, et male laxus 31 In pede calceus hæret? At est bonus, ut melior vir Non alius quisquam : at tibi amicus: at ingenium ingens
Inculto latet hoc sub corpore. Denique te ipsum Concute, num qua tibi vitiorum inseverit olim 35 Natura, aut etiam consuetudo mala; namque Neglectis urenda filix innascitur agris. Illuc prævertamur; amatorem quod amicæ Turpia decipiunt cæcum vitia, aut etiam ipsa hæc Delectant; veluti Balbinum polypus Hagnæ. 40 Vellem in amicitia sic erraremus, et isti Errori nomen virtus posuisset honestum. At, pater ut nati, sic nos debemus, amici Si quod sit vitium, non fastidire: strabonem Appellat Pætum pater; et Pullum, male parvus Si cui filius est, ut abortivus fuit olim
Et jactantior hic paulo est? concinnus amicis 50 Postulat ut videatur. At est truculentior, atque Plus æquo liber? simplex fortisque habeatur. Caldior est? acres inter numeretur. Opinor, Hæc res et jungit, junctos et servat amicos. At nos virtutes ipsas invertimus, atque Sincerum cupimus vas incrustare. Probus quis Nobiscum vivit? multum est demissus homo: illi Tardo, cognomen pingui damus. Hic fugit omnes Insidias, nullique malo latus obdit apertum ' (Cum genus hoc inter vitæ versetur, ubi acris 60 Invidia, atque vigent ubi crimina) pro bene sano Ac non incauto, fictum astutumque vocamus. Simplicior quis et est, (qualem me sæpe libenter Obtulerim tibi, Mecænas) ut forte legentem 64 Aut tacitum impellat quovis sermone? molestus: Communi sensu plane caret, inquimus. Eheu Quam temere in nosmet legem sancimus iniquam! Nam vitiis nemo sine nascitur: optimus ille est, Qui minimis urgetur. Amicus dulcis,ut æquum est, Cum mea compenset vitiis bona, pluribus hisce 70 (Si modo plura mihi bona sunt) inclinet: amari Si volet hac lege, in trutina ponetur eadem. Qui, ne tuberibus propriis offendat amicum, Postulat, ignoscet verrucis illius. Æquum est, Peccatis veniam poscentem reddere rursus. Denique, quatenus excidi penitus vitium iræ, Cætera item nequeunt stultis hærentia; cur non Ponderibus modulisque suis ratio utitur? ac, res Ut quæque est, ita suppliciis delicta coercet? Si quis eum servum, patinam qui tollere jussus Semesos pisces tepidumque ligurrierit jus, In cruce suffigat, Labeone insanior inter Sanos dicatur. Quanto hoc furiosius atque Majus peccatum est! Paulum deliquit amicus; (Quod nisi concedas, habeare insuavis, acerbus) Odisti et fugis, ut Rusonem debitor æris; Qui. nisi, cum tristes misero venere Calendæ, Mercedem aut nummos undeunde extricat, amaras Porrecto jugulo historias, captivus ut, audit. Comminxit lectum potus, mensave catillum 90 Evandri manibus tritum dejecit; ob hanc rem, Aut positum ante mea quia pullum in parte catini Sustulit esuriens, minus hoc jucundus amicus Sit mihi? Quid faciam, si furtum fecerit? aut si Prodiderit commissa fide, sponsumve negarit? 95 Queis paria esse fere placuit peccata, laborant, Cum ventum ad verum est: sensus moresque re- pugnant.
Atque ipsa utilitas, justi prope mater et æqui. Cum prorepserunt primis animalia terris, Mutum et turpe pecus; glandem atque cubilia propter,
Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro Pugnabant armis, quæ post fabricaverat usus; Donec verba, quibus voces senɛusque notarent, Nominaque invenere: dehinc absistere bello, Oppida cœperunt munire, et ponere leges, Ne quis fur esset, neu latro, neu quis adulter. Nam fuit ante Helenam cunnus teterrima belli Causa: sed ignotis perierunt mortibus illi, Quos Venerem incertam rapientes more ferarum Viribus editior cædebat, ut in grege taurus. 110 Jura inventa metu injusti fateare necesse est, Tempora si fastosque velis evolvere mandi, Nec natura potest justo secernere iniquum, Dividit ut bona diversis, fugienda petendis.
« PreviousContinue » |