Sicutinam, quæ nil metuentem tale magistrum Perdidit, in cineres Ars mea versa foret.

ELEGIA XIII.

5

10

Hanc tuus e Getico mittit tibi Naso salutem;
Mittere rem si quis, qua caret ipse, potest.
Eger enim traxi contagia corpore mentis,
Libera tormento pars mihi ne qua vacet.
Perque dies multos lateris cruciatibus uror,
Sed quod non modico frigore læsit hiems.
Si tamen ipse vales, aliqua nos parte valemus:
Quippe mea est humeris fulta ruina tuis.
Qui mihi cum dederis ingentia pignora, cumque
Per numeros omnes hoc tueare caput;
Quod tua me raro solatur epistola, peccas:
Remque piam præstas, et mihi verba negas.
Hoc precor emenda; quod si correxeris unum,
Nullus in egregio corpore nævus erit.
Pluribus accusem; fieri nisi possit, ut ad me 15
Littera non veniat, missa sit illa tamen.
Di faciant, ut sit temeraria nostra querela,
Teque putem falso non meminisse mei.
Quod precor, esse liquet. Neque enim mutabile

Quæ ne quis possit temeraria dicere, persta,
Et pariter serva meque piamque fidem.
Nam tua, dum stetimus, turpi sine crimine mansit,
Par eadem nostra nunc est sibi facta ruina.
Et laudem probitas irreprehensa tulit.
Conspicuum virtus hic tua ponat opus.
Esse bonam facile est, ubi, quod vetet esse,
remotum est,

25

30

35

35

Et nihil officio nupta, quod obstet, habet. Cum deus intonuit, non se subducere nimbo, Id demum pietas, id socialis amor. Rara quidem virtus, quam non Fortuna gubernet; Quæ maneat stabili, cum fugit illa, pede : Si qua tamen pretii sibi merces ipsa petiti, Inque parum lætis ardua rebus adest; Ut tempus numeres, per sæcula nulla tacetur, Et loca mirantur, qua patet orbis iter. Adspicis, ut longo maneat laudabilis ævo Nomen inexstinctum Penelopea fides? Cernis, ut Admeti cantetur, ut Hectoris uxor, Ausaque in accensos Iphias ire rogos? Ut vivat fama conjux Phylaceia, cujus Iliacam celeri vir pede pressit humum' Nil opus est leto pro me, sed amore fideque. Non ex difficili fama petenda tibi est. Nec te credideris, quia non facis, ista moneri. Vela damus, quamvis remige puppis eat. Qui monet, ut facias, quod jam facis; ille monendo

Laudat, et hortatu comprobat acta suo

40

45

40

Cum canit, exiguæ quis stipis æra neget?
Scimus ab imperio fieri nil tale Dianæ;
Unde tamen vivat vaticinator habet.
Ipsa movent animos superorum numina nostros;
Turpe nec est tali credulitate capi.
En ego pro sistro, Phrygiique foramine buxi, 45
Gentis luleæ nomina sancta fero.
Vaticinor moneoque ; locum date sacra ferenti:
Non mihi, sed magno poscitur ille deo.
Nec, quia vel merui, vel sensi principis iram,
A nobis ipsum nolle putate coli.
Vidi ego linigeræ numen violasse fatentem
Isidis Isiacos ante sedere focos.

Alter, ob huic similem privatus lumine culpam,
Clamabat media se meruisse via.
Talia cœlestes fieri præconia gaudent,

50

55

60

Ut, sua quid valeant numina, teste probent. Sæpe levant poenas, ereptaque lumina reddunt, Cum bene peccati poenituisse vident. Poeniter o, si quid miserorum creditur ulli, Prenitet, et facto torqueor ipse meo' Cumque sitessilium, magis est mihi culpa dolori: Estque pati pœnas, quam meruisse, minus. Ut mihi di faveant, quibus est manifestior ipse; Poena potest demi, culpa perennis erit. Mors faciet certe, ne sim, cum venerit, exsul; 65 Ne non peccarim, mors quoque non faciet. Nil igitur mirum, si mens mihi tabida facta De nive manantis more liquescit aquæ. Estur ut occulta vitiata teredine navis:

Qui nasci ut posses, quamvis cecidere trecenti
Non omnes Fabios abstulit una dies,
Forsitan hæc a quo mittatur epistola quæras; 5
Quique loquar tecum, certior esse velis,
Heu mihi quid faciam vereor ne nomine

lecto

10

Durus, et aversa cætera mente legas. Viderit hæc si quis; tibi me scripsisse fateri Audebo, et propriis ingemuisse malis. Viderit; audebo tibi me scripsisse fateri, [Atque modum culpæ notificare meæ.] Qui cum me pœna dignum graviore fuisse Confitear; possum vix graviora pati. Hostibus in mediis interque pericula versor, 15 Tanquam cum patria pax sit ademta mihi. Qui, mortis sævo geminent ut vulnere causas, Omnia vipereo spicula felle linunt. His eques instructus perterrita monia lustrat, More lupi clausas circueuntis oves. At semel intentus nervo levis arcus equino Vincula semper habens irresoluta manet. Tecta rigent fixis veluti vallata sagittis,

20

Et modo vobiscum, quos sum veneratus, amici,
Et modo cum cara conjuge, multa loquor.
Sic, ubi percepta est brevis et non vera voluptas,
Pejor ab admonitu fit status iste boni.
Sive dies igitur caput hoc miserabile cernit,
Sive pruinosi Noctis aguntur equi;
Sic mea perpetuis liquefiunt pectora curis,
Ignibus admotis ut nova cera solet.

55

Sæpe precor mortem, mortem quoque deprecor idem;

Ne mea Sarmaticum contegat ossa solum. 60 Cum subit, Augusti quæ sit clementia, credo Mollia naufragiis littora posse dari.

Cum video, quam sint mea fata tenacia, frangor,
Spesque levis magno victa timore cadit.
Nec tamen vlterius quicquam sperove pre-

corve,

65

MAXIMO.

Maxime, qui tanti mensuram nominis imples Et geminas animi nobilitate genus,

Quam male mutato posse carere loco. Aut hoc, aut nihil est, pro me tentare modeste Gratia quod salvo vestra pudore queat

70

75

Suscipe, Romanæ facundia, Maxime, linguæ,
Difficilis causæ mite patrocinium.
Est mala; confiteor: sed te bona fiet agente.
Lenia pro misera fac modo verba fuga.
Nescit enim Cæsar, quamvis deus omnia norit,
Ultimus hic qua sit conditione locus.
Magna tenent illud rerum molimina numen.
Hæc est cœlesti pectore cura minor.
Nec vacat, in qua sint positi regione Tomita,
Quærere, finitimo vix loca nota Getæ:
Aut quid Sauromatæ faciant, quid lazyges acres,
Cultaque Oresteæ Taurica terra deæ:
Quæque aliæ gentes, ubi frigore constitit Ister,
Dura meant celeri terga per amnis equo.
Maxima pars hominum nec te, pulcherrima, cu-
rant,

Roma, nec Ausonii militis arma timent.
Dant animos arcus illis, plenæque pharetræ,

80

85

Quamque libet longis cursibus aptus equus ; Quodque sitim didicere diu tolerare famemque ; Quodque sequens nullas hostis habebit aquas. Ira dei mitis non me misisset in istam,

Ille ego sum, qui te colui; quem festa solebat Inter convivas mensa videre tuos.

135

Ille ego, qui dixi vestros Hymenæon ad ignes,
Et cecini fausto carmina digna toro.
Cujus te solitum memini laudare libellos,
Exceptis domino qui nocuere suo.
Cui tua nonnunquam miranti scripta legebas.
Ille ego, de vestra cui data nupta domo.
Hanc probat, et primo dilectam semper ab ævo
Est inter comites Marcia censa suas;
140
Inque suis habuit matertera Cæsaris ante :
Quarum judicio siqua probata, proba est.
Ipsa sua melior fama, laudantibus istis,
Claudia divina non eguisset ope.

Nos quoque præteritos sine labe peregimus an145

nos.

10

15

20

Et jam deficiens sic ad tua verba revixi,
Ut solet infuso vena redire mero.
Non tamen exhibuit tantas facundia vires,
Ut mea sint dictis pectora sana tuis.
Ut multum nostræ demas de gurgite curæ,
Non minus exhausto, quod superabit, erit.
Tempore ducetur longo fortasse cicatrix;
Horrent admotas vulnera cruda manus.
Non est in medico semper, relevetur ut æger.
Interdum docta plus valet arte malum.
Cernis, ut e molli sanguis pulmone remissus
Ad Stygias certo limite ducat aquas.
Afferat ipse licet sacras Epidaurius herbas,
Sanabit nulla vulnera cordis ope.
Tollere nodosam nescit medicina podagram,
Nec formidatis auxiliatur aquis.
Cura quoque interdum nulla medicabilis arte; 25
Aut, ut sit, longa est extenuanda mora.
Cum bene firmarunt animum præcepta jacentem,
Sumtaque sunt nobis pectoris arma tui;
Rursus amor patriæ, ratione valentior omni,
Quod tua texuerunt scripta, retexit opus.
Sive pium vis hoc, sive hoc muliebre vocari;
Confiteor misero molle cor esse mihi.
Non dubia est Ithaci prudentia; sed tamen optat
Fumum de patriis posse videre focis.
Nescio qua natale solum dulcedine captos
Ducit, et immemores non sinit esse sui.
Quid melius Roma? Scythico quid frigore pejus?
Huc tamen ex illa barbarus urbe fugit.
Cum bene sit clausæ cavea Pandione natæ,
Nititur in sylvas illa redire suas.
Assuetos tauri saltus, assueta leones,
(Nec feritas illos impedit,) antra petunt

30

35

40

45

50

Tu tamen exsilii morsus e pectore nostro
Fomentis speras cedere posse tuis.
Effice, vos ipsi ne tam mihi sitis amandi,
Talibus ut levius sit caruisse malum.
At, puto, qua fueram genitus, tellure carenti,
In tamen humano contigit esse loco.
Orbis in extremi jaceo desertus arenis,
Fert ubi perpetuas obruta terra nives.
Non ager hic pomum, nou dulces educat u vas :
Non salices ripa, robora monte virent.
Neve fretum terra laudes magis; æquora semper
Ventorum rabie, solibus orba, tument.
Quocunque adspicias, campi cultore carentes, 55
Vastaque, quæ nemo vindicet, arva jacent.
Hostis adest dextra lævaque a parte timendus,
Vicinoque metu terret utrumque latus.
Altera Bistonias pars est sensura sarissas,
Altera Sarmatica spicula missa manu.
Inunc, et veterum nobis exempla virorum,
Qui forti casum mente tulere, refer.
Et grave magnanimi robur mirare Rutili,

Non usi reditus conditione dati.

60

Smyrna virum tenuit, non Pontus et hostica tellus;

70

65 Pæne minus nullo Smyrna petenda loco. Non doluit patria Cynicus procul esse Sinopeus: Legit enim sedes, Attica terra, tuas. Arma Neoclides qui Persica contudit armis, Argolica primam sensit in urbe fugam. Pulsus Aristides patria Lacedæmona fugit : Inter quas dubium, quæ prior esset, erat. Cæde puer facta Patroclus Opunta relinquit, Thessalicamque adiit hospes Achillis humum. Exsul ab Hæmonia Pirenida cessit ad undam, 75 Quo duce trabs Colchas sacra cucurrit aquas. Liquit Agenorides Sidonia monia Cadmus, Poneret ut muros in meliore loco. Venit ad Adrastum Tydeus Calydone fugatus: Et Teucrum Veneri grata recepit humus. Quid referam veteres Romanæ gentis, apud quos Exsulibus tellus ultima Tibur erat? Persequar ut cunctos; nulli datus omnibus ævis Tam procul a patria est, horridiorve locus. [Quo magis ignoscat sapientia vestra dolenti, 85 Qui facit et dictis non ita multa tuis.] Nec tamen inficior, si possint nostra coire Vulnera, præceptis posse coire tuis. Sed vereor, ne me frustra servare labores, Neu juver admota perditus æger ope. Nec loquor hæc, quia sit major prudentia nobis, Sed sim, quam medico, notior ipse mihi.

80

90

Ut tamen hoc ita sit, munus tua grande voluntas

Ad me pervenit, consuliturque boni.

15

Cernis ut in duris (et quid bove firmius?) arvis
Fortia taurorum corpora frangat opus.
Quæ nunquam vacuo solita est cessare novali,
Fructibus assiduis lassa senescit humus.
Occidet, ad Circi si quis certamina semper,
Non intermissis cursibus, ibit equus.
Firma sit illa licet, solvetur in æquore navis,
Quæ nunquam liquidis sicca carebit aquis.
Me quoque debilitat series immensa malorum,
Ante meum tempus cogit et esse senem.
Otia corpus alunt; animus quoque pascitur illis.
Immodicus contra carpit utrumque labor.
Adspice, in has partes quod venerit Æsone natus,
Quam laudem a sera posteritate ferat.

20

25

At labor illius nostro leviorque minorque,
Si modo non verum nomina magna premunt.
Ille est in Pontum, Pelia mittente, profectus,
Qui vix Thessaliæ fine timendus erat.
Cæsaris ira mihi nocuit, quem solis ab ortu
Solis ad occasus utraque terra tremit.
Junctior Hæmonia est Ponto, quam Roma, si-
nistro;

30

35

Et brevius, quam nos, ille peregit iter. Ille habuit comites primos telluris Achivæ ; At nostram cuncti destituere fugam. Nos fragili vastum ligno sulcavimus æquor; Quæ tulit soniden, firma carina fuit. Nec Tiphys mihi rector erat, nec Agenore natus Quas sequerer, docuit, quas fugeremque vias. Illum tutata est cum Pallade regia Juno;

Defendere meum numina nulla caput. Illum furtivæ juvere Cupidinis artes;

Quas a me vellem non didicisset Amor. Ille domum rediit; nos his moriemur in arvis, Perstiterit læsi si gravis ira dei.

40

Durius est igitur nostrum, fidissima conjux, 45 Illo, quod subiit Æsone natus, onus.

Te quoque, quam juvenem discedens Urbe reliqui,

50

Credibile est nostris insenuisse malis O ego di faciant talem te cernere possim, Caraque mutatis oscula ferre genis; Amplectique meis corpus non pingue lacertis, Et, Gracile hoc fecit, dicere, cura mei; Et narrare meos flenti flens ipse labores, Sperato nunquam colloquioque frui ; Thuraque Cæsaribus, cum conjuge Cæsare digna, Dis veris, memori debita ferre manu! Memnonis hanc utinam, lenito principe, mater Quamprimum roseo provocet ore diem!

EPISTOLA V

MAXIMO.

Ille tuos quondam non ultimus inter amicos,
Ut sua verba legas, Maxime, Naso rogat.
In quibus ingenium desiste requirere nostrum,
Nescius exsilii ne videare mei.
Cernis, ut ignavum corrumpant otia corpus:
Ut capiant vitium, ni moveantur, aquæ.
Et mihi, si quis erat, ducendi carminis usus
Deficit, estque minor factus inerte situ.

56

Hæc quoque, quæ legitis, si quid mihi, Maxime credis,

Scribimus invita vixque coacta manu.
Non libet in tales animum contendere curas,
Nec venit ad duros Musa vocata Getas.
Ut tamen ipse vides, luctor deducere versum
Sed non fit fato mollior ille meo.

5

10

Quod venit ex facili, satis est componere nobis;
Et nimis intenti causa laboris abest.
Cur ego sollicita poliam mea carmina cura?
An verear, ne non approbet illa Getes?
Forsitan audacter faciam, sed glorior, Istrum
Ingenio nullum majus habere meo.

5

Ecquid ut audisti (nam te diversa tenebat
Terra) meos casus, cor tibi triste fuit?
Dissimules, metuasque licet, Græcine, fateri,
Si bene te novi, triste fuisse liquet.
Non cadit in mores feritas inamabilis istos;
Nec minus a studiis dissidet illa tuis.
Artibus ingenuis, quarum tibi maxima cura est,
Pectora mollescunt, asperitasque fugit.
Nec quisquam meliore fide complectitur illas,
Qua sinit officium, militiæque labor.
Certe ego, cum primum potui sentire quid essem,
(Nam fuit attonito mens mihi nulla diu,)
Hoc quoque fortunæ sensi, quod amicus abesses,
Qui mihi præsidium grande futurus eras.
Tecum tunc aberant ægræ solatia mentis,
Magnaque pars animæ consiliique mei.

10

15

At nunc, quod superest, fer opem, precor, eminus

unam,

20

Alloquioque juva pectora nostra tuo. Quæ, non mendaci si quicquam credis amico, Stulta magis dici, quam scelerata, decet. Nec leve, nec tutum, peccati quæ sit origo, Scribere tractari vulnera nostra timent. Qualicunque modo mihi sint ea facta, rogare Desine. Non agites, si qua coire velis. Quicquid id est, ut non facinus, sic culpa vocandum est. Omnis an in magnos culpa deos scelus est? Spes igitur menti pœnæ, Græcine, levandæ Non est ex toto nulla relicta meæ. Hæc dea, cum fugerent sceleratas numina terras, In dis invisa sola remansit humo. 30 Hæc facit, ut vivat vinctus quoque compede fos

sor,

Liberaque a ferro crura futura putet.

25

66

Hæc dea quam multos laqueo sua colla ligantes
Non est proposita passa perire nece!
Me quoque conantem gladio finire dolorem
Arcuit, injecta continuitque manu.

40

70

Hoc, ubi vivendum, satis est si consequor arvo,
Inter inhumanos esse poeta Getas.
Quo mihi diversum fama contendere in orbem?
Quem fortuna dedit, Roma sit ille locus.
Hoc mea contenta est infelix Musa theatro.
Sic merui; magni sic voluere dei.
Nec reor hinc illuc nostris iter esse libellis,
Quo Boreas penna deficiente venit.
Dividimur cœlo; quæque est procul urbe Quirini,
Adspicit hirsutos cominus Ursa Getas.
Per tantum terræ, tot aquas vix credere possim
Indicium studii transiluisse mei.
Finge legi, quodque est mirabile, finge placere;
Auctorem certe res juvet ista nihil.

Quo tibi, si calida positus laudere Syene,

76

Aut ubi Taprobanen Indica cingit aqua ' 80

Quidque facis? lacrymis opus est, non sanguine,